Groot Nederland. Jaargang 41

[p. 58]

Sylvester's laatste minuten

Sylvester, met een baard van driehonderd vijf en zestig dagen, zat, mistroostig, op een van zijn twaalf koffers. De doorgaande trein naar de Eeuwigheid ging eerst om nul uur nul precies. Het was nu negentien uur nul, hij had dus nog vijf volle uren voor zich, driehonderd kostelijke minuten, waarmede hij echter geen raad wist. Daarom begon hij die een voor een dood te slaan, terwijl hij zichzelf moest bekennen, dat hij, in de twee en vijftig weken, waarin hij het lot van de wereld in handen had gehouden, eigenlijk zoo goed als niets had bereikt. Van zijn voorganger had hij een verwarde en vrij desolate boel overgenomen, waarmede hij al dadelijk geen raad had geweten en daarom de zaak maar zoo'n beetje op haar beloop gelaten, in de meening dat het zijn tijd wel duren zou. Op goed geluk had hij den inhoud van zijn koffers over de menschheid verdeeld, een aardbevinkje hier, een paar overstroomingen daar, eenige tyfonen, groote en kleine stormen, wat rampen en, als klein goed, handenvol verwikkelingen, verwarringen en misverstanden, doch het had slechts weinig gebaat. De menschheid was er niet door tot inkeer gekomen, had er zich nauwelijks door laten opschrikken en was in haar indolente lamlendigheid blijven volharden.

De eene minuut sneuvelde na de andere. Het was voor Sylvester een vervelend en hopeloos werk, ook, zat hij ondertusschen te bedenken, een zondige bezigheid, want die laatste kostbare minuten van zijn bestaan, zou hij in seconden kunnen breken en die een voor een kunnen vullen met de kleinigheden, die nog zoo los in een valies waren achtergebleven: kruimeltjes geluk, glinsterende stukjes verdwazing, dof-zwarte doodskorreltjes, melkblanke geboorte-steentjes, sterretjes liefde en nog een heeleboel meer uit 's werelds galanteriewinkel, wat hij niets eens allemaal kwijt had gekund.

Sylvester nam een seconde, hing daar een van zijn doodskorreltjes aan en slingerde dat naar buiten. Het trof een ouden, nog rechtop gaanden man, die lichte, grijze slobkousen droeg en een dun opgerolde paraplu in zijn hand had. Hij zeeg in elkaar en bleef onbeweeglijk liggen.

Sylvester grabbelde in zijn valies en vulde een nieuwe seconde met een kruimeltje geluk. Met een vermoeiden arm zwaaide hij, lusteloos, de volle seconde door de lucht. Die kwam in een brandend huis terecht en raakte de slapende kinderen, die er wakker van werden. Daarna wierp hij een seconde met een melk-blank geboorte-steentje er in. Het trof een jonge, blonde vrouw. Een kreet, een zucht, een flauwe glimlach, een moeder...

[p. 59]

Zoo vulde Sylvester, als een kind, dat maar wat achteloos zit te spelen, zijn laatste seconden, wachtend op zijn trein naar de Eeuwigheid. Hij had er niet veel meer en ook zijn valies raakte zoetjes aan leeg. Uit een diepte hij nog een verborgen sterretje liefde op. Toen kreeg Sylvester een speelsch denkbeeld. De laatste vijf minuten die hij nog over had, brak hij niet in seconden, maar nam het heele tijdje bij elkaar en verborg daarin het sterretje liefde, een klein doodskorreltje, een glinsterend stukje verdwazing en nog een kruimeltje geluk, dat tusschen zijn vingers was blijven kleven, mompelde iets onverstaanbaars in zijn baard en mikte, blij, dat hij van den rommel af was, de aldus bezwaarde vijf minuten in der menschen aangezicht.

Toen dit geschied was, hield Sylvester een taxi aan, liet zijn koffers en valies opladen en zich naar het station rijden...

Nog vijf minuten...

De lange, magere man, met een droevige snor en een ijdel, grijzend baardje, keek naar de klok. Plotseling, alsof een onzichtbare vinger zijn gelaat, met een rukje naar de pendule had geduwd. In zijn waterige, flets-blauwe oogen kwam een hevig verschrikte uitdrukking, zooals ook menschen hebben, die zoo juist ontsnapt zijn aan een gasontploffing. Zijn hoofd was bijna kaal, doch dit was niet het eerste wat van hem in het oog viel, eerder zijn knobbelige op en neer gaande Adamsappel, tusschen de liggende punten van zijn boord. Hij droeg een voor zijn leeftijd te fel gekleurde das, bij een slecht passend donker costuum, met vlekken op de revers. Hieruit kon men opmaken, dat hij nog een vrijgezel was, gewend 's avonds in het café te zitten en met bier te morsen. Mannen die getrouwd zijn en kinderen hebben, met wie zij 's avonds thuis moeten spelen, dragen de vlekken op hun vest. Dat van den man met de droevige snor was, ofschoon er een knoop aan ontbrak en het een beetje slobberig over zijn negatieve buik hing, smetteloos. Tegenover hem, aan de gedekte tafel, zat zijn hospita, een vrouw van in de veertig, met een nog jeugdig, blozend gezicht en veel donker blonde krullen, met zilver er door heen. Zij droeg, voor dezen avond, een witte, zijden blouse, haast met denzelfden matten glans als over den gezelligen wit-porseleinen ketel hing, met het uit riet gevlochten hengsel, waar de warme kruidenwijn in stond te trekken.

Op een ouderwetsche sofa lag een jong meisje, in diepen slaap. Haar Schotsch geruite jurk liet een gedeelte van haar schouders bloot en heel even, als een ontroerende teederheid, de aanduiding van haar reeds ontloken boezem. Af en toe, in haar droom, zuchtte

[p. 60]

zij diep en trokken haar mondhoeken zich, nerveus, tot een glimlach.

‘Nog vijf minuten -’ zei de vrouw - ‘we moeten het kind wakker maken..., ik heb het haar beloofd -’

Zij was reeds opgestaan, toen ook de man opsprong en haar, met een wanhopig gebaar van zijn lange armen, tegenhield.

‘Nee!’ beduidde hij haar dringend - ‘niet doen... niet voor dat ik... dat wij samen... nog vijf minuten... dan begint alles weer opnieuw... dan gaat alles weer door... maar voor mij niet...!’ De vrouw was even geschrokken van zijn vreemde, hooge stem, die zij nu voor de eerste maal, sedert hij als commensaal met huiselijk verkeer, bij haar inwoonde, van hem hoorde, maar toch deed zij haar best hem rustig en vriendelijk aan te zien. Als hij dien knoop van zijn vest nu maar bewaard heeft, ging het door haar hoofd, en morgen zal ik probeeren, of ik die vlekken... met wat verdunde ammoniak... en tegelijkertijd zei ze, goedig-verwijtend: ‘ik heb u wel gezegd, dat u daar niet tegen kan... tegen vier van die glazen wijn...’

‘Voor mij zal niks opnieuw beginnen... niks... als je haar nu wakker maakt -, dan kan ik wéér niet zeggen, wat ik zeggen moet, wat ik zeggen wil... nu... in die laatste minuten... dat ik van je hou!... dat ik met je trouwen wil... dat ik niet meer van je vandaan kan... dat weet je toch?’

‘Ik weet niets -’ zei ze, plotseling hard, ‘u is een ondernemer van begrafenissen... een fatsoenlijk man... u is hier in de kost.. u betaalt prompt op tijd... verder verlang ik niets te weten.’

Hij liep met groote passen door het kleine vertrek, op zijn teenen, om het meisje niet wakker te maken, toen bleef hij voor haar staan. De punten van zijn droevige snor hingen naar beneden, het baardje sidderde. In zijn flets blauwe oogen was nu een uitdrukking gekomen van absolute verdwazing. Met zijn eene hand streek hij herhaaldelijk over zijn bijna kalen schedel, de andere hand had hij werktuigelijk om de ronding van den binnen zijn bereik staanden warmen wijnketel gelegd.

‘Niks gaat door!’ - herhaalde hij met zijn vreemde, hooge stem, - ‘mijn zaak heb ik overgedaan... dertig jaar...’ - begon hij ineens snel en zacht te fluisteren met een schichtigen blik naar het slapende meisje - ‘dertig jaar heb ik achter den dood aan moeten loopen... bedroefd moeten zijn op bestelling... nou ga ik achter het leven aan loopen... huilen als ik er zelf zin in heb... en lachen... maar met wie... met wie dan... met den dood soms... nog vijf minuten... dan is het beslist - ja - of nee!’

Zy antwoordde niet, knikte alleen ontkennend het hoofd en wees naar het slapende kind op de sofa. Over haar nog jeugdig en

[p. 61]

blozend gezicht gleed langzaam een moede trek van ouderdom en verval.

De man met de droevige snor lette dat niet op, want hij had zich voor haar op de knieën laten vallen en trachtte haar te omvatten, doch bijtijds nog was zij zijn lange armen ontweken, onwillekeurig hulp zoekend bij het kind. Een gevoel van weerzin kwam in haar op tegen dien potsierlijken dwaas, dien hulpeloozen bidder, die zich het heele jaar door netjes had gehouden en nu de laatste plechtige minuten kwam bederven met sentimenteel gezeur over liefde. Daar wist zij, sedert zij kamers verhuurde, alles van af. Ook hem, evenals alle vorigen, zou zij meteen opzeggen. Op dien manier zou zij zich in haar eigen huis geen uur meer veilig voelen en geen nacht meer rustig kunnen slapen.

‘U is, geloof ik, niet goed wijs, u is dronken... ik heb mijn dochter, daar heb ik genoeg aan’ - zei ze resoluut, terwijl zij hem den rug toekeerde en haar hand op het hoofd legde van het slapende meisje, om haar wakker te schudden.

Doch reeds was hij naar haar toe gekropen en had zijn armen om haar middel geslagen. Zijn hoofd drukte hij, steunend als een angstig kind, dat bij de moeder bescherming zoekt, tegen haar rug. Zij maakte zich met een heftige beweging van weerzin van hem los.

‘Toe - hou' op met die gekke aanstellerij... voor een groot mensch’... trachtte zij hem, nu ongeduldig-verwijtend, te kalmeeren.

Op zijn knieën liggend, keek hij een oogenblik wezenloos om zich heen, toen viel zijn blik op het meisje, dat voor hem op de sofa lag uitgestrekt. Tusschen de droevige snor en het trillende baardje kwamen zijn ongelijke tanden te voorschijn, in een krankzinnigen lach. Hij mompelde voor zich heen, als iemand die bidt.

‘Dertig jaar lang... elke dag... elke dag... achter den dood aan -... stap... stap... stap... zooals zij, heb ik er honderden in het graf neergelaten... het verdriet moeten zien... de snikken moeten aanhooren... dat gaat gewoon door... morgen... overmorgen... weer een jaar... dat denken jullie... d'r gaat niks door... stap... stap... stap... maar nu achter het leven aan... ik wil lachen, met jou... plezier maken, met jou... ik heb toch geld... genoeg aan den dood verdiend, om het uit te geven aan het leven... met jou... met wie ànders... met wie ànders?...’

De woorden kwamen hortend en stootend uit zijn verdroogde keel. Zijn te fel gekleurde das was uit zijn vest geschoten en zijn knobbelige adamsappel scheen niet meer tot rust te kunnen komen. Zijn lange armen hield hij smeekend naar haar uitgestrekt.

‘Sta op...’, zei ze, milder nu van toon, - ‘u verkreukt uw heele

[p. 62]

pak... Vrouwen genoeg... als het u daar om te doen is; 't beste zou zijn, dat u morgen maar naar andere kamers ging zoeken.’

Moeizaam richtte hij zich overeind. Zijn snorrepunten hingen als muizenstaartjes naar beneden en zijn losse, stijve manchetten waren als kokers over zijn handen gezakt. Hij kwam een paar passen naar haar toe en bleef haar een oogenblik met treurige oogen aanstaren, zooals hij gewend was, aan een open groeve, de nabestaanden te doen.

‘Er gaat niks door...’ herhaalde hij nadenkend, ‘voor jou niet... en voor mij niet... nog een paar minuten... ik heb het je nu allemaal gezegd... dat ik van je hou... dat ik niet meer van je vandaan kan...’

‘Er zal toch niets anders opzitten’, zei ze koel-vijandig, de deur voor hem open makend.

De onverlichte gang lag voor hem als een zwarte, eindelooze tunnel.

Met een zwaai van zijn arm slingerde hij zijn manchet weg, die terecht kwam op het gezicht van het slapende meisje, dat er wakker door werd.

Een gil, een knal. Kruitdamp vulde de kamer. Toen die optrok en moeder en dochter, die elkaar huilend, angstig-krampachtig omstrengeld hielden, durfden opkijken, was de lange, magere man niet meer in het vertrek.

De pendule op den schoorsteen begon twaalf uur te slaan.

De wisseling van het jaar nam een aanvang.

Loeiende sirenen gaven den express naar de Eeuwigheid het sein tot vertrekken.

Sylvester, die zijn reispantoffels reeds aan had, nestelde zich behaaglijk in de kussens, toen de coupédeur werd opengeworpen, juist op het oogenblik waarop de trein zich geluidloos in beweging zette en een lange, magere man met een droevige snor en een ijdel baardje naar binnen sprong.

‘Dat is op het nippertje - hijgde hij, ik kan nog net mee... ik heb een kaartje vierde klas’, voegde hij er verontschuldigend aan toe.

Hij droeg één manchet, op zijn fel gekleurde das ontwaarde Sylvester een van zijn kleine doodskorreltjes, in zijn hand hield hij een revolver, waarvan uit den loop nog damp kringelde. Met een verveeld gebaar beduidde Sylvester hem dat hij geëxcuseerd was, dat het niets te beteekenen had.

Toen gleed de geluidlooze trein een tunnel in, zwart en eindeloos.

ALBERT VAN WAASDIJK