Groot Nederland. Jaargang 17

[p. 108]

Frimousse.

Aan mijn Meester, Cyriel Buysse.

Over een net van gepolijste spoorlijnen en -wissels, wielpiepend en staalrammelend, rolde de lange trein der verlofgangers het dompige Noorderstation binnen. Met een schok stopte hij. Een bediende riep:

- Paris! Tout le monde descend.

Wagonportiertjes sloegen open en een vlucht van kraaiende piotjes streek schaterend langs 't asfalten perron neer. Onder den hoogen, glazen koepel dwelmde het geschuifel der zolen en het gebeier van vroolijke stemmen. Door een spitshaag van gendarmen, die norsch en pal als hellebaardiers den uitgang versperden, lammerden de jongens naar buiten. Ze vochten met de ellebogen en zwaaiden hun verlofbewijs als een vlag in de hand...

Van Melle liet den vloed der opgewonden soldaten voorbijspoelen. Daarna toonde hij op zijn beurt pas en bagage en verdween kalmpjes uit den joel der schallende spoorhal, de straat op.

Hij stond dus in Parijs. Al dadelijk verraste hem de drukte der geweldige stad. Trambellen rinkinkten. Auto's snorden weg en weer. Karren ratelden. Stemmen gonsden, oorverdoovend, chaotisch. De lucht trilde van àl dat geroezemoes. De grond daverde... Na het barre pelgrimsleven aan het front, waar tusschen twee bombardementen in, krassende raven het tragische landschap moesten opvroolijken, voelde hij zich vreemd en verloren, te midden dit babelsche gewoel van andere menschen en andere uitzichten. En toch: hoe fel had hij naar dit speelreisje verlangd, de lange, saaie dagen tellend en hertellend welke hem nog van het vertrekuur scheidden! Om de vier maand voor enkele weken vacantie nemen, dat was, naast zijn kunst, voor hem de eenige, groote vreugde in dien eindeloozen oorlog.

Hij leefde nu schier drie jaar in ballingschap. Van huis - zijn ouders verbleven te Antwerpen, waar de willekeurige bezetting des vijands hen muilbandde - had hij sinds àl dien tijd, noch nieuws, noch steun ontvangen. Uit noodzakelijkheid des gebods, was hij dus wel verplicht voor zijn eigen persoontje te zorgen. Aan wilskracht ontbrak het hem echter niet.

Vóór den oorlog reeds, had hij, Joris-Karl van Melle, eenige bladzijden onderteekend in letterkundige week- en maandschriften die méér dan een schoone belofte voorspelden. Vonden zijn verzen en

[p. 109]

verhalen bijval in zekere dekadente clubjes, toch waande hij zich te oprecht tegenover zijn geweten, om die groene vruchten aan het gehemelte van op gezonde kunst verlekkerde menschen te onderwerpen. Hij zelf beet niet in die kweepeertjes. De oorlog bracht hem rechtstreeks in voeling met het volk. Dit verwekte een weldadige reactie, een loutering van geest en hart. Wat er aan valschen praal en gezwollenheid in zijn stijl tierde, snoeide hij, onmeedoogend. En onder 't scherm van het laatste rethorieke paddenstoeltje neep hij de zingende krekels dood. Hij ontbolsterde. 't Dichterke vergat den ivoren toren en werd man. Zon en bries sabelden rimpels in zijn wezen. De barning der seizoenen looide zijn huid.

Hij slenterde door 't gedrang en overwoog hoe hij best den voornoen slijten zou. In de Rue Bonaparte wist hij nog een vriend nestelen, dagbladschrijver van beroep en die, wegens oorlogskwetsuren afgekeurd voor den dienst, reporter speelde aan een Fransche stuiverskrant en vertalingen leverde aan een agentschap van den New York Herald. Zou hij dien opzoeken gaan? Neen! Want dan werd het weer een slemppartijtje tot een gat in den nacht en daar had hij nu heelemaal geen trek in. 's Avonds, omstreeks vijf uur, was er een trein voor Le Hâvre op St. Lazarre. En dien mocht hij niet missen, anders moest hij te Parijs overnachten. De honger praamde hem. 't Was bij den dom. Hij wipte een drankslijterijtje binnen, bestelde een Amer Picon en besloot vervolgens naar The Select te trekken, in de Rue Montmartre, waar hij tegen burgerlijken prijs keurig noenmalen kon. Met den Métro was hij aldra ter bestemming. Bij zijn intrede herkende hij de opgedirkte waardin van het spijshuis, die in de diepte der zaal onder een matglazen dom en achter een mahoniehouten buffetje troonde, ieder verbruiker verwelkomend met een hoofsch knikje en een beleefden glimlach. Joris zag haar gebreidelde oogen in het gepoederde gelaat loeren met een vochtigen glans. Een leepe kellner sprong op hem toe, boog en overhandigde de spijskaart. Hij diende zijn buik een zielemiske bij 't doopsel van een uitgekozen Bourgogne-merk. Na zijn koffie snoepte hij nog een borrel Bénédictine, stak een cigaret op, betaalde en stopte den kalen kellner een koninklijke fooi in de pollen. Even bekeek hij zich in den grooten wandspiegel, streek den kraag van zijn vest wat stijver met den duim, tikte aan den zilveren kwispel van zijn pinnemutsje en vertrok, achterna gezongen door het innemend ‘Merci bien, M'sieu’ der waardin...

[p. 110]

't Sloeg twee uur op een nabijen kerktoren. Had hij nu waarlijk twee volle uren met de voeten onder tafel gezeten? Hij moest lachen om zijn eigen gulzigheid. Eéns op verlof sjacherde hij niet met zijn munt. Duitenklieven versmaadde hij, gewild onverschillig. Met 't trommeltje gewonnen, met 't fluitje verteerd.

Vage lentegeuren broeiden in de Aprilsche, grillige stadslucht. De zon wierp gulden schichten naar den aardbol. Joris voelde zich jong, gezond en fleurig. De wijn stak een vuurwerk af in zijn zwellende borst. 't Bloed golfde warm en tintelend door zijn gespierd lichaam. Hij dacht niet meer aan oorlogen en vergat de doorgeworstelde ellende. Van alle kanten lachte het leven hem toe. Hij ademde diep en met welgevallen; zijn neusvleugels trilden.

Rond hem wemelde een heterokliete menigte. Joris bewonderde vooral de vrouwen. Hupsch, tripten meisjes van alle standen hem voorbij, oolijk, schalksch en popperig in den neep van hun korte, roefelende rokjes. Met een strikje en een lintje koketteeren de Parisiennetjes en zijn ze om te schaken; hun getater hangt de lucht vol zilveren kattebellekens. Telkens weer onderging Van Melle de bekoring welke van hen uitstraalt, geestdriftig. Hun spraak was hem een muziek. hun gang, een feest van lijn en vorm. Een groot geweld bruiste door zijn aderen. Bijwijlen smeet hij een blik in de vitrien van een magazijn die zijn beeltenis weerkaatste. Slank in zijn spannend uniform, den kranigen jongenskop gebronsd, de armen zwierend, kappend met de hakken, stapte hij langs de kazernegebouwen, zonder bepaald doel. Hij kwam aan de Seine. Van op de brug tuurde hij naar het schelpglanzige water van den breeden stroom. Schepen lagen op anker, in 't midden van den vloed, of tegen de kaai gemeerd aan wiegende kabels. Wimpels flapten op spitse masten. Een trawler vernevelde in een bocht, met een rookpluim aan zijn schouw. Een scherpe pikgeur woei van Melle in 't aangezicht. Hij herinnerde zich het tafereel der haven van Antwerpen: de Schelde, steamers, sloepen, schuiten, kaaien en afdaken, schonkige buildragers en vrijpostige deernen, gezouten vellen, kisten, kranen en natiewagens, den ranken, gebeeldhouwden toren der kathedraal, boven de trapgeveltjes der gildehuizen òpfonteinend...

't Bracht hem de beelden van zijne ouders te binnen, het evangelische gelaat van moeder, het statige hoofd van vader met den kalen schedel en den trek om neus en kin. En in het wispelturige licht van 't gebroken watervlak defileerde de blijde droom van een gelukkig

[p. 111]

verleden. Het bedrijf op de rivier riep hem terug tot de werkelijkheid. Hij wandelde verder. Vóór hem koepelde de schalieblauwe dom van het Institut de France, donker op den lichteren hemelboog. Joris slenterde langs de quai Voltaire, doorbladerde eenige ouderwetsche infolio's aan de uitstalling van vermolmde boekenkraampjes, stak weer de Seine over, stapte onder één der poortgewelven van het massieve Louvre-Museum en kwam opnieuw in de volle drukte van het cosmopolitische straatgewoel.

Eensklaps hoorde hij een vrouwenstemmetje gillen, angstig:

- Attention m'sieu, vous écrasez mon chien!

Joris schrikte uit zijn gepeinzen los. Een gesluierd, rillend juffertje, in rouwgewaad, bukte zich voor hem en greep naar een spartelend, mager griffoentje.

- Pauvre Frimousse, jammerde ze. On t'écraserait!

- Excusez-moi, aarzelde Van Melle, een beetje onthutst, waarop het meisje, minzaam nu, en met iets kinderlijks in de fijne stem, zei:

- N'est-ce pas, qu'il est gentil, m'sieu, mon p'tit cabot? En op Joris toetredend, vrank, op 't deuntje van een lach:

- Embrassez-le, m'sieu, pour votre pénitence. Voulez-vous?

Met een sierlijk gebaar wierp het meisje haar sluier op den rug. Van gansch haar geparfumeerd hoofdje zag Joris enkel de twee bruine, vinnige kijkers en 't rozige pruimenmondje. Hij bemerkte al dadelijk met wie hij te doen had en vond het trukje met 't schoothondje vernuftig alhoewel een beetje komiek. Driest antwoordde hij:

- Je préfère vous embrasser, mademoiselle.

Rondloerend, jolig, pareerde de andere:

- Vous n'avez pas froid aux yeux... Pour un p'tit Belge...

- Un grand, verbeterde Joris, de borst opstekend als een kemphaan

- Allons-y pour un grand. Où allez-vous, chéri?

- Je me ballade, loog Joris.

Haar arm onder den zijne schuivend meesmuilde zij:

- Je vous accompagne.

- Si vous voulez. Doch zijn arm loswringend vermaande hij:

- Pas de ca. Je suis militaire.

Het meisje berispte hem met een blik vol verwijt.

- Vous avez peur d'une femme?

- D'un femme, non! Mais des gendarmes. C'est défendu!

Gelaten liep ze naast hem. Ze streelde Frimousse in den nek, speelsch. Daarna, loreleyend:

[p. 112]

- Tu m'aimes, chéri?

Joris ontweek den aanval:

- Je n'ai pas d' pognon.

Zij pruilde, teleurgesteld:

- Tous les mêmes, ces hommes. Et il n'y a pas plus rupins qu'eux.

Wat kon hij voor die vreemde zwerfster meer koesteren dan een greintje medelijden? Hoe zeer hij ook aan de vrouwelijke gratie gevoelig was, nooit had hij zich vernederd tot slaaf te dienen van een lichaam zonder ziel. Daartegen kwam zijn mannelijke waardigheid in opstand. Al kon hij dan ook bezwaarlijk doorgaan voor een stichtend lid van een rein-leven maatschappij. Integendeel. Meer dan eens had hij zijn strijdvlag op den burcht van een kittig herbergprincesje geheschen. Maar telkens ook had dit minnespel hem een vlam in 't hart gestoken.

- Chéri, vleide de andere weer. Een lichte vrouwenhand woog op zijn schouder. Hij, ongedurig, boos, afgebeten blafte:

- Non mais... allez-vous en!

- Vous ne me payez rien alors? Pàs même une p'tite liqueur?

Joris hernam:

- Si! Venez.

Ze traden een koffiehuis binnen.

Que prenez-vous? vroeg hij, vriendelijker.

- Un cristal-Flocon.

Joris bestelde. Hij dronk een bock.

- A la vôtre, chéri!

- Merci.

Ze tikten. Hij slikte gulzig, met breugelsche slokken. Zij, profijtigweg, likte aan het brooze likeurkelkje.

Ze zwegen een heele poos. Frimousse lag ineengerold op den schoot van zijn meesteres. Zijn natte snoet blonk als een gesuikerde rozijn. Joris haalde zijn sigarettenkoker tevoorschijn.

- Vous fumez? Ce sont des Khédive.

- Avec plaisir...

't Meisje trok parmantig aan haar sigaret. Ze blies de rookwolkjes tusschen de opeengeperste lippen weg. Met een rozigen pinknagel knipte ze de asschen in het glazen likeurschoteltje. Ze hernieuwde een poging tot overeenkomst.

- Alors c'est bien décidé? Vous ne venez pas? Pour les militaires

[p. 113]

je ne demande qu'une thune. Je n'peux quand même pas travailler pour les beaux yeux du Président.

Hartvochtiger dan te voren weigerde Joris.

- Me prenez-vous pour un...

Hij slikte het woord weer in.

Zijn vriendin veranderde van tactiek. Er beefde droefheid in haar stem, nu ze sprak, in één adem door, van haar ongelukkig leven en den oorlog.

- La guerre nous ruine, m'sieu! La police nous traque. Elle fait des rafles dans tous les coins. Elle nous ramasse et puis on nous balance dans des fabriques de munitions pour tourner des obus. Pour nous c'est la mort. Paraît que la poudre crève les quinquets. Et puis, les mains...

Ze toonde haar jocondische handjes. De blonde wimpers hingen een gulden schaduw voor haar matte oogproppen. Ze zuchtte. Ze hief nederig en traag het gelaat naar Joris op, als bedelde ze een aalmoes...

- Je n'ai pas encore diné aujourd'hui. J'ai faim...

- Faim?

Hij plantte zijn blik tusschen haar weemoedige kijkers. Die bekentenis ontroerde hem. Honger? Aangedaan, zachtjes, zei hij:

- Venez!

Ze vertrokken. Buiten vroeg ze, 't gelaat zonnig als een lentedag.

- Vous venez? On rigolera... En vertrouwelijk op zijn arm leunend, neuriede ze:

J'aime tant les p'tits Belgicots,
Viens avec moi dans l'dodo...

een soldatenrefreintje, dat, evenals in de Parijsche tingeltangels, op dat oogenblik aan 't front de kroon spande.

Maar Joris weerde ze zacht af.

- Non, je ne viens pas. Mais voici de quoi boulotter.

Hij moffelde haar een zilverstuk in de handen. Daar kon ze ten minste brood, wijn en kaas van koopen. Zonder omzien, haastig, nam hij afscheid.

- Adieu!

Achter hem orgelde toen een luide, ongemanierde, vocaliseerende lach. En als een pijl snorde 't hem langs de ooren:

- A la gare les ballots!

... terwijl het griffoentje kefte.

Belgisch Front, December 1917.

Fritz Francken.