Groot Nederland. Jaargang 16

[p. 119]

Dramatisch overzicht.

Wanneer men Cor van der Lugt Melsert wil huldigen als een van onze goede tooneelspelers, dan zal ieder minnaar van de tooneelspeelkunst met een opgewekt gemoed van zijn instemming doen blijken

Wanneer men Cor van der Lugt Melsert huldigt als directeur, dan kan men zich slechts verbazen, dan kan men zich slechts afvragen; waaròm, in 's hemelsnaam waaròm?

Want, laten wij toch goed vaststellen dat er maar één verdienste bestaat, die wij in een directeur waardeeren mogen: gevoel voor goede tooneelkunst. Het is géén verdienste om oorspronkelijke stukken op te voeren. Het is een verdienste, stukken van werkelijke waarde op te voeren.

Als men de zaak zoo beziet, geeft een overzicht van Van der Lugt's werkzaamheid geen reden tot enthousiasme of blijmoedigheid des harten.

Hij debuteerde met de bleekzuchtige halvewijsheid van Jhr. Dr. Nico van Suchtelen. Hij deed spelen ‘Kasbloem’, dat ons een matelooze verveling bracht, ‘Monsieur le Directeur’, waarin een actrice poogde de tooneelspelersstand in discrediet te brengen, ‘Mijn en Dijn’ en ‘De Akker schaamt zich niet’, twee proeven van ‘moderne’ en vrijzinnige milieuschildering; dan ‘De Gescheiden Echtgenoot’, een bot grapje van een auteur die zich in zekere kringen een naam heeft gemaakt met pornografische werken. Verder ‘Een goed humeur’, ‘De Duivel in Delft’ of ‘Goena-Goena’ ter keuze.

Ziehier de oogst van oorspronkelijke tooneelschrijfkunst in Nederland, die Van der Lugt heeft binnengehaald. Ten slotte heeft alléén ‘Phyllis’ eenige waarde als luchtige, onderhoudende en pretentielooze avondvulling,

Royaards toonde zijn eerbied en liefde voor de Nederlandsche letterkunde door het spelen van ‘Palestina’. Dat is een stuk van een beginneling, waarin het niet-joodsche gedeelte van de Nederlandsche natie rijkelijk wordt beleedigd en dat dus in Amsterdam een klein succesje kon behalen.

Verder gaf de N.V. ‘Het Tooneel’ tweemaal een reeks een-acters. De eerste serie heette ‘Grillen’ en was geschreven door Mevr. J. Goedhart - Becker, Zij muntten uit door gebrek aan logischen zin, karakterkennis en goeden smaak. De tweede serie was geschreven door J.H. Speenhoff. Deze was dus vol onverwachtsche wendingen, fijne geestigheden en beminnelijke taalvondsten. De Rotterdammers meenden te kunnen volstaan met ‘Homo Novus’, door de heeren Van Rossem en Dekking en met ‘Sousterrein en Bel-étage’, het debuut van een schrijver, die al over den leeftijd van debuteeren heen is.

Dit stuk kon Amsterdam niet halen. Het is onderweg stil en pijnloos bezweken.

[p. 120]

Het Nederlandsen Tooneel, onder leiding van den vernieuwer Verkade, gaf ‘Willem van Oranje’ een historisch spel voor aristocratische familiefeestjes; een vernieuwde en ontvondelde Gijsbrecht; twee blijspelen om te huilen: ‘Wijzen en Dwazen’ en ‘Groote dagen in Nattebroek’ - welke titel op verzoek van enkele menschen die blijkbaar nog eenig gevoel voor betamelijkheid bezaten is veranderd in ‘Groote Dagen in Knollenbroek’ -; en ten slotte Fabricius ‘Hein Roekoe’, met een eerste bedrijf, zoover deze schrijver dat kan, knap en hol

De tooneelvereeniging bracht: Walch ‘De Hoogste Wet’; Van Bruggen ‘Kom Pater’ (na één opvoering verdwenen) en twee nieuwe Heyermans' ‘Eva Bonheur’ - de verheerlijking van het ongehuwde moederschap en van het onmaatschappelijk vaderschap - en ‘Dageraad’ waarin een sociaal probleem in hakkelige jamben met veel vertoon van overbodige woorden niet wordt opgelost.

Daarnaast staat een uitstekende opvoering van Krelis Louwen, waarin Jan Musch zich weer toonde wat hij is, de Nederlandsche acteur die in sentimenten en uiterlijke typeeringen de rijkste schakeeringen weet te brengen.

In de ‘Plantage Schouwburg’ zagen wij ‘Het Licht in de Nacht’, een volksstuk van Inte Onsman, waarin enkele sterke scènes midden in het losbandigste hoera-socialisme. En wat later een maakwerkje in denzelfden toon maar zonder de sterke scènes onder den titel ‘Oorlog aan den Oorlog’ of wel ‘Kosmo, de advocaat van het volk.’

De ‘Onafhankelijken’ speelden nog ‘Nanda’ van Otto Zeegers, ‘Die Ghesellen van den Spele’, ‘Joseph in Dothan’.

Ziehier de resultaten van een vol seizoen Nederlandsche tooneelkunst. Als men deze lijst van ‘oorspronkelijke’ werken aanvult met enkele Engelsche society-stukken, enkele Fransche blijspelen en een reeks Duitsche kluchten, dan krijgt men een denkbeeld van de hopelooze verwarring, van de hopelooze geesteloosheid van ons vaderlandsch tooneel. En men waardeert te meer den man, die de ‘Faust’ aandurfde en die de Faustopvoering máárkte, zooals wij haar gezien hebben. Men mag vele bezwaren daartegen hebben. Men is verplicht ze niet al te breed uit te meten, want Royaards heeft ten slotte een werk volbracht. En hij is de eenige die in dit seizoen een werk volbracht heeft.

Nu rusten directeuren en tooneelspelers uit. Na gedane arbeid is het goed rusten. En zij bereiden zich voor op een nieuw tijdperk van blijspelletjes en burgerlijke comedietjes

Het lijkt mij heel moeilijk om in Nederland acteur te zijn en tegelijkertijd een literair geweten en idealen te hebben.

Greshoff.