Groot Nederland. Jaargang 9

[p. 95]

Kerkhofwandeling
door Anna van Gogh - Kaulbach.

Het was een eerste zoele dag in de lente, en zoo warme weelde vervulde de atmosfeer, zoo vele beloften van milden bloei en overvloed, dat het vreemde van dat onverwachte geluk drukkend werd als eene zware, duistere droefheid.

Dat droefheidsgevoel ondergingen jonge menschen, voor wie het leven omsluierd lag, en wat ouderen, die er den weemoed van geproefd hadden; voor de oudjes, pas geleden nog zuchtend onder ijzige winterkou, bracht de lentezoelheid stille, blijde verwondering en eene gerustheid, dat zij den winter weer door waren gekomen.

De kinderen werden dol-vroolijk en stoeiden en buitelden uitgelaten in het jong-geurige gras, en zij, die op den grens stonden van jongelingschap, ontdekten in zich vreemde, wilde verlangens en vermoedens van een nieuw geluk, die hen verbijsterden, en later, ook in hunne herinnering, den dag onderscheidden tusschen al de vroegere en al de latere dagen.

Onder de bottende heggen scholen blauwe viooltjes, en langs de wegen, zoo maar toevallig tusschen het schrale gras, bloeiden de gouden sterretjes van speenkruid, en de madeliefjes als blanke rozetjes.

Ik dwaalde het kerkhof op, dat ik kende in de vale, lichtlooze winterdagen, en ook hier verraste de nieuwe lente.

Primula's en narcissen bloeiden, en de weldoende klimop, die de vervallenheid van gebarsten steenen bedekte, droeg lichtgroene, bottende bladkoppen.

Verzakkende zerken waren zegenend overgroend door fluweelig

[p. 96]

mos, dat de half verwischte letters vulde, sommige geheel deed verdwijnen en anderen relief gaf, waardoor vreemde, niet uit te spreken opschriften ontstonden, die uitlokten tot raden wàt mocht zijn uitgewischt.

Zoo werden, om het mos, al vergeten namen, die geen klank van herinnering meer wekten, uitgevorscht en nagepreveld door toevallige voorbijgangers.

In de hooge kerkhofboomen, populieren en olmen, repten zich de vogels; ze zochten elke lente deze plekjes weer op, waar 't rustig broeden was, zonder stoornis van roofzuchtige jongens.

Op het nieuwere deel van het kerkhof, waar dagelijks dooden geborgen worden, was de lente kleuriger, met bloei van gloeiroode tulpen en gekweekte violen, die nog kouwelijk stonden en schraal, nu de winter lang was gebleven.

Langs de paden, zorgvuldig geharkt en geschoffeld als in een wandelpark, bloeiden de eerste heesters: ribus en wilde pruim en in de groote perken botten de rozen.

Hier leken de graven minder vergeten: geen fluweelig mos had de zerken overgroend en namen uitgewischt, of weldadig leelijkheid bedekt van hooge, zwarte hekken en vormlooze monumenten. Elke naam kwam hier tot zijn recht, elke titel ook, die den denkenden voorbijganger glimlachen doet, zooals een wijzere lacht om het gewichtige doen van kinderen.

Ieder graf droeg in zijn tooi en zijne opschriften als eenspiegel van den geest der nabestaanden, die het gesierd hadden: zucht tot navolging, trots, die de pompeuze afzondering zoekt van gemetselde kelders, stille droefheid, die bloemen plant en sober den naam schrijft.

En als bespotting van de natuur en de lente, die levende bloemen deed ontbloeien, lagen, in ijzeren doozen besloten, hard koralen of ijzeren bloemvormen, met portretten, die huivergedachten wekten aan wat daar, vlak bij, over was van den uitgebeelde.

Langs de paden slopen enkele stille figuren van menschen, die bloemen brachten of even kwamen toeven bij het gráf van hunne lieven. De meesten van die bezoekers lazen in het voorbijgaan vele opschriften, en zochten naar wat hun van het allerergste leed scheen te spreken, omdat ze ook wel graag wat medelijden wilden geven aan hun onbekenden, of omdat eigen leed wat lichter scheen naast het zwaardere.

[p. 97]

Op het kindergrafje, dat ik zocht, botten de rozen en er spriette wat groen van al uitgebloeide sneeuwklokjes; roode madeliefjes kwamen er open in de koesterende lentezon.

En onbegrijpelijk scheen het, tegen de natuur zelve, dat het kindje niet mede blijde was in de zoele lente, dat 't niet stoeierig huppelde langs de zonnige paden, dat het daar stil lag in de koele, donkere aarde, alsof het niet goed genoeg meer ware voor het leven in de lichte lente.

't Gaf nijpende smart, terug te denken aan vroegere lentes, toen de voetjes zich repten, en de haren zwierden om het stoei-warme gezichtje, toen het stemmetje kwetterde, en het ranke lijfje niet wist van vermoeienis....

In een hoogen populier begon een lijster zijn zang: zacht zette hij aan, als de zuivere, trillende, langaanhoudende toon van eene stemvork; toen rees zijn zang en als kristallen druppels vielen de tonen, stegen dan weer als goudgepunte pijlen.

Het was een jubel, en tegelijk een liefderoep: nooding aan het wijtje tot de liefdedaad, nu de lente eenzaamheid ondragelijk maakte.

En het scheen, of de stille dooden stem kregen in dien lijsterzang, of de natuur in die kristallijnen liefdetonen uitzong, tot welke hoogte van leven zij weet te scheppen uit den dood, zij, de nooit rustende, de eeuwige werker, die hare donkere arbeiders heeft tot in de stilte en duisternis van het graf.

Voor ons, hare schepsels van het licht, bloeien de bloemen en rijpen de vruchten, en hare zangers putten hun liefdebestaan uit wat ons gestorven schijnt.

Lang nog toevend bij het grafje, voelde ik mij één met wat daarin geborgen was, en met den jubelenden vogelzang en met de heesters, ontbloeiend in de lente; de nijpende smart verstilde tot berusting, tot den weemoed, die het onvermijdelijke aanvaardt en vreugde put uit zoet herdenken van wat geweest is.