Groot Nederland. Jaargang 9

[p. 483]

Narcissus
Door A.W. de Groot.

Ovidius, Metam. III, 339-511.
Aan Louis Couperus.

Schoon was de jongeling.

Hij was geboren uit de nimf Liriope, Cephizus was de naam van zijn vader.

Liriope vreesde het schoon van den jongeling, dat het zou vergaan als rozen-rood bij wind en regen. En ze ging naar den ziener Tiresias.

's Morgens uit het woud trok ze en sloeg haar kleed, het blauwe, dat in den wind wapperde, om het schoone knaapje in haar linkerarm en ze daalde af in de vallei. Ze greep de zwiepende boomtakken om zich over de kloven te zwaaien en riep de najaden met teer donkerbruine urnen om haar over de bergstroomen te dragen.

‘Draag mij over, zusters....’

‘Wij dragen u over....’

‘Dank, zusters....’

‘Dank ons niet....’

En de slanke gestalten droegen haar op heur linkerschouder door het helderkletsende water, dat spatte over de rotsblokken, waarop zoo dikwijls de najaden rustten, om heur haren in den wind te dragen. Van de uitstekende punten sprong ze met luchtigen sprong, terwijl haar kleed zwaaide in den wind. Ze schramde haar voeten aan de steenen in het snelle gaan, maar nooit deed ze een misstap, omdat ze een nimf was.

‘Geef me kracht, vader Pan,’ had ze gebeden. Nu zag ze hem niet, maar hoorde zijn fluit, en wist, dat hij haar nabij was.

[p. 484]

In de diepte van de donkergroene vallei stond de tempel van Tiresias.

Kristallen zuilen droegen het ivoren dak en ranke leliën rezen op langs de schitterende pilaren. Breede marmertrappen voerden naar den voorhal van vuur.... wit vuur brandde in het rond om de zuilen van den voorhal. Hoogop klommen de vlammen tegen de pilaren, als daarbuiten de leliën, maar ze kronkelden zich: ook waren ze lichter en van vuur. En de voorhal was gescheiden van de heilige zaal door kristallen muur met vleugeldeuren van robijn. En daardóór zag men de roode vlammen van het heilige.

Ze betrad de marmeren treden en haar voetje kletste op het koude steen en weerklonk in de voorhal tusschen het suizen van de witte vlammen. Toen ze door schreed tot de vleugeldeuren, beefde ze even; het knaapje sperde zijn oogen open en speurde verbaasd rond. Haar vinger raakte even de deuren van robijn, die zich openden, omdat ze een nimf was.

En in de diepte van de zuilengang vol vlammen vuurs, stond de troon van Tiresias van louter goud, dat de vlammen als rood koper weerkaatste. En witte priesters stonden rond hem geschaard, als pages om een koning.

Maar alles was stil. En weer kletsten haar voetjes op het marmer.

Tot op de onderste treden van den troon hing de baard van den blinden grijsaard.

Toen naakte de nimf tot den troon en boog een knie.

‘Vader, mìjn zoon....’

‘Haar zoon....,’ herhaalden de priesters in de vuurzee.

Het knaapje drukte zich dichter aan haar boezem.

‘Uw zoon....’ sprak Tiresias.

Weer was alles stil. De vlammen ruischten in blakende woede.

‘Hij is schoon....’

‘Hij is schoon....’, herhaalden de priesters uit de vuurruisching.

‘Wat is schoon?’ sprak Tiresias somber. ‘Wat vraagt ge mij?’

‘Zal hij sterven, Vader, als kind...., of zal hij oud zijn als gij?’

‘Ik zie den knaap niet en hij zelf niet.... nooit mag hij zich zelf zien.’

‘Zich zelf zien’, droomden nu de priesters na.

[p. 485]

Even zag Liriope op, verwonderd, als wilde ze glimlachen, maar durfde niet. Doch ze neeg eerbiedig het nimfenkopje met rijken haardos: ‘Ik dank u, Vader.’

Maar de blinde vroeg: ‘Gelooft ge me niet?’

‘Gelooft ge niet?’ de priesters dreigend.

Verschrikt zag ze weer op, bevend voor zijn blinde oogen.

‘Vader, ik weet het niet....’

En weer suisden de vlammen rondom. Toen trad een slanke priester in wit gewaad naar voren en sprak:

‘Neem deze lelie, schoone nimf.’

Ze borg de reine bloem aan haar boezem en ging. En weer begon ze de moeilijke tocht naar haar hooge woud.

Het kind werd een knaap, de knaap een jongeling. En hij was schoon.

En wanneer hij wandelde door het woud, luisterend naar de stilte, wist hij, hoe de nimfen naar hem blikten van uit het gebladerte, al zag hij ze niet, en voelde bacchantenoogen gloeiend glurend op zijn gestalte.

Maar droomerig ging hij door en legde zich te rusten bij de najaden, de slanken, met donkerbruine urnen.

En was het 's avonds, dat een nimf hem de armen toestak in smachtende liefde, dan stootte hij haar af, hoonlachend. En dan lachte water en woud mee in sarrend geschater.

En de nimf vluchtte schaamrood en verborg zich, waar het woud dicht was.

Narcissus was geen kind meer, de vreugde der onschuld was hem lang voorbij. Nog was zijn ziel niet in liefde opgegaan. In hem leefde een onbestemd verlangen.

Hij minde niet de nimfen, die hem aanbaden in kuische reinheid. Hij droomde graag bij de najaden, die heur urnen uitgoten, al plassend in het schuimende water. Maar hij beminde ze niet.

Soms lag hij te droomen bij een beek. Dan kwam zoo dikwijls een nimf aansluipen, dat het gras ritselde met haar kleed. Dan zette ze zich neer op een steenblok, haar gloeiend gelaat steunende in haar hand, terwijl ze staarde op den jongeling. En als het dan duister werd en ze terug moest in het woud, drukte ze even de trillende lippen op zijn voorhoofd. En was het, dat hij ont-

[p. 486]

waakte, dan staarde ze hem aan, even, in angstig verwachten. Maar weer klonk zijn hoonlachen en weg vluchtte ze, gloeiend van liefde en spijt.

Op een morgen ging Narcissus daar heen, waar het woud d cht was.

De klimop omarmde de hooge eiken tot groenblauwe pilaren. Daartusschen stond het lagere hout en daaronder de bloemen: leliën, anemonen en boschviooltjes, en rozen ook. Daaronder lag een tapijt van mos. En daar zwierven de reeën, de zachte kinderen der bosschen, en graasden op de open plekken het gras.

Droomerig had hij over zijn schouder zijn nettenbundel geslagen, om die te spannen tusschen de eikepilaren. Hij snoerde daar zijn koorden om het klimopkleed en vertrapte in droomerigen moedwil de leliën en viooltjes.

Waar het woud dicht was, waar de leliewasemen geurden met de vroolijke viooltjes, waar de klimop de eiken bekleedde, woonde de weerklinkende Echo. Nu sliep ze nog, de nimf.

In het mos lag ze, in het blauwe kleed, als Liriope. Boven haar hing als een wolk van leliegeur in de twijgen; over haar hoofd schoof, als een platte arm, een beuketak.

Een Faun baande zich een weg door het hout en zijn klauwhanden duwden het lage gewas vaneen, zoodat de stammetjes kraakten, terwijl ze bogen met bladergeschuifel. Zijn oogen schitterden, toen hij Echo ontwaarde: hij drukte een vurigen kus op haar lippen, maar Echo ontwaakte niet en strekte even haar armen uit. De Faun ging verder.

Plots kraakten weer de dorre bladen. Narcissus' voeten zegen in het mos: behaaglijk snoof hij de bloemengeur. Hij wierp zijn netten neer en slingerde het koord om de stammen, snoerde aan en spande het weefsel. Hij lachte even: straks ging hij heen en zouden ze komen, de hinden, om te verwarren in zijn koorden!

Echo ontwaakte. Ze strekte haar voetje uit in het mos en wreef zich de oogen. Verschrikt hoorde ze Narcissus. Ze hief zich op en ontwaarde de schoone gestalte. Zwaar hijgde ze den leliedamp in haar borst, die zwoegde onder het blauwe kleed, toen ze opsprong om zich te verbergen.

Narcissus zocht terug zijn spoor: hij was het bijster.

Op zijn schreden volgde hem Echo. Ze wilde hem omarmen,

[p. 487]

maar durfde niet. Ze wilde hem toeroepen, maar kon niet. Ze kon slechts wachten, tot hij sprak.

Van zijn voorhoofd wischte hij het parelende vocht, dat de angst daar druppelde.

‘Is daar een mensch,’ riep hij.

‘Een mensch....’, galmde Echo na.

Verschrikt keek hij op. ‘Kom’, riep hij weer. ‘Kom....’, klonk het terug. Daar was de menschenstem, die sprak? Alles stond stil in bloemengeur.

‘Vlucht ge mij?’ ‘Vlucht ge mij....’. ‘Kom!’ ‘Kom....’

Uit de takken sprong Echo hem om den hals. Woest wrong hij zich los. ‘Weg!’ donderde Narcissus. ‘Weg....’ klaagde de nimf na.

Zoo scheidden zij; maar nooit vergat hem de nimf.

Des nachts, als de vleermuizen fladderden, sliep ze niet. Dan zwierf ze door het woud en over het veld. En zag haar wel eens in het maanlicht een eenzaam wandelaar, dan rilde hij en riep god Pan aan....

Of ze dompelde haar hoofdje in den koelen stroom en sloeg de natte haren om de gloeiende slapen. Of ze schreide met de dauwende leliekelken en drukte haar angstig kopje tegen dat van een ree, die zich willig liefkoozen liet.

Zoo lag ze eens aan den oever van den woudstroom. Ze schreide niet meer.

De wind was gaan liggen. Heel zacht zakte de stroom af. De vleermuizen kwamen hier niet, maar even kraste een uil, heel uit de verte. Ze meende, dat een er ‘Narcissus’ riep. ‘Narcissus.... zuchtte ze na.

Toen liet ze haar hoofdje vallen voor den laatsten slaap.

Den volgenden morgen vonden haar de najaden en gaven haar een rustbed van leliën voor altijd. Maar haar stem werd meegedragen op vleugelen van den westenwind en die leefde voort in het woud. En ging nu Narcissus door het woud, dan knersten tanden en bacchantenoogen bliksemden haat.

Ook was er een beek in het woud. Zilverspiegelend schitterde de zon. Het water kabbelde niet, noch trilde. Aan den oever stond hoog riet, dat het windewuiven opving en daartusschen een enkele lotus. En daar scheerde in de avondkoelte, als de zon slechts de toppen van de trillende stengels verlichtte, wel eens een zwaluw over. Nu stond de zon hoog.

[p. 488]

Narcissus was koud. Koud was zijn lichaam, en zijn hart klopte met koud geklop. Achter het riet legde hij zich en schudde zijn lokken, om de zon er vrijer in te laten spelen, en stak zijn voeten uit om de warmte te ontvangen. Zijn armen kruiste hij en sloot de oogen.

Droevig klaagden de zwiepende stengels in lange halen. Een tor zoemde en deed hem de oogen openen, maar hij zag niets. Moe liet hij zijn hoofd weer dalen en sluimerde in.

Langzaam was de wind gaan liggen en had de zon zich achter de horizonwolken verborgen. Frissche koelte kwam den sterrennacht aanwuiven en wekte den jongeling. Een brandende dorst kleefde zijn mond. Hij stond op en strekte de armen in den verkoelenden luchtstroom. Eentonig klaagde het riet.

Hij ging naar de beek. Onder het breken der stengels door zijn voet plaste hij het water. Toen knielde hij om te drinken.

Maar nauw had hij zich voorovergebogen, of met een kreet trok hij zijn hoofd van het water. Hij had zijn eigen beeld gezien, dat hij niet kende, en dacht een boozen watergeest te zien.

De zon kleurde het eenzaam-stille land rood. Weer blikte hij in het water. Ontzetting beving hem en met ontzetting voelde hij een macht, hem onbekend: de liefde.

Hij strekte zijn armen uit en ook de nimf zag hij de armen strekken. ‘Ha....’ kreet hij. ‘Ha....’, riep Echo na, maar hij hoorde het niet.

Hij stak zijn hand in het water en meende die van de nimf te voelen, toen het rimpelde en het beeld verbrak als kristal. Angstig trok hij terug en blikte op het angstig gelaat van de nimf.

Verrukt bleef hij staren en ook hem troffen verrukte oogen. En toen hij bloosde, bloosde ook zij.

Het avondrood zonk. De sterren klommen en nog altijd staarde hij op het starende beeld van zijn geliefde.

Zoo lag Narcissus daar geknield dien nacht. En als hij weende beroerden zijn tranen het kristallen beeld. En nog een dag lag hij daar en een nacht. Toen de morgen opging, legde hij zich neer.

‘Thanatos’, fluisterde de ongelukkige.

‘Thanatos’, suisde de Echo mee.

‘Hu!’ huiverde het anemoontje, ‘Thanatos, zoo vroeg al!’

‘Zag je hem?’ fluisterden de viooltjes. Hij was hun vriend niet.

[p. 489]

De lelies rilden bij zijn tred even, statig in den ochtenddauw. Ook het riet....

En zooals hij gekomen was, ging de Dood, als altijd.

Plotseling keken de bloemen op. Wie kwam hier anders, dan Thanatos soms? Haastige stappen rondom, alsof ze iets zochten, de najaden.

De eerste, die Narcissus vond, kuste zijn voorhoofd en schrikte. Ze voelde, hoe Thanatos er zijn hand op had gelegd. Nu viel er een traan op.

‘Zusters, komt....’, riep ze.

‘Wij komen....’

Zoo weenden zij daar en legden zich te slapen om het lijk. Maar in den nacht ontwaakte er een, alsof er iemand was voorbijgegaan.

Narcissus lag daar niet meer.

Angstig snelden ze toe en zagen, hoe een bloem verrees aan de beek, en zich spiegelde met de sterren in het water. Wonderlijk knielden de najaden....

Narcissus.

Groningen.