Groot Nederland. Jaargang 4

[p. 550]

Cisca.
Brabantsche Schets van Marie Gijsen.

Mieke had de stoelen buiten gebracht en neergezet voor 't huisje tegen den muur. Grootvader kwam ook de deur uit, oogknippend tegen 't zonneschijntje alsof 't een oude bekende van hem was.

‘Dà doe goed,’ lachte hij, zoodat 't spitse, ruige kinnetje onder den tandeloozen mond z'n neus haast raakte en 't kleine hoofd bijna wegzakte tusschen opgetrokken schouders. ‘Woar blijf de toch Mieke?’ vroeg hij omziende naar z'n dochter.

‘Erst de botterams, veur de jong!’ riep ze terug.

Hijgend van 't harde loopen kwamen twee bleeke jongens te voorschijn uit 't rijshout: Peerke en Jos. ‘Ik de dikste, 'k was er 't èrst!’ juichte er een en ze gingen naar binnen om de dikte van hunne Zondagsche mikboterhammen te meten.

‘Woarum hed-de toch weer zoo hard geleupe? Ge bent achter den adem,’ zei moeder.

‘Wie 't èrst thuis was.... die.... die kreeg de dikste,’ hijgde Peerke, z'n voorhoofd afvegend aan de mouw.

Met 't kerkboek onder den arm; in een paarswollen japon die zwaar geplooid over de heupen hing, kwam Cisca aan; 't aardig rond gezichtje met zwartomwimperde oogen en roze kuiltjeswangen was half oversluierd door lange kant van de witgebloemde poffer-muts. ‘Goeiendag saam!’ mompelde ze knikkend naar grootvader en hard de voeten over 't stoepsteentje schrapend ging ze binnen. Zorgvuldig bergde ze de kanten muts, strikte een groot, katoenen boezelaar voor en ging buiten naast grootvader zitten.

[p. 551]

‘Kèk, kèk ons Cisca; ze het de hoare op z'n juffrouws!’ riep Peerke die een eind verder op 't geteerde hek van 'n veeschutskooi z'n boterham zat te eten.

‘Joa, Joa!.... ach ze het ene kuif gezet, fel eender as ene botvink!’ lachte Jos.

Cisca streek beschaamd 't haar wat gladder. Die verdulde jong zagen ok alles. Ze had zoo stillekes iederkeer de hoare wa hooger wille doen, dan zou niemans er arg in hebbe. Woar moeiden die jong d'r eige mee?

Mieke schoof haar stoel ook aan; ze lachte maar. Ze lachte tegen vader en Cisca, tegen de jong en tegen 't mooie weer. Haar jakje was versteld met lappen uit een kleurengamma van vijf tinten blauw, van zwart tot bijna witblauw, maar 't was toch heel en 't was ‘helder as 'n belleke.’

Cisca had twee kwartjes en een dubbeltje uit haar zak te voorschijn gebracht; 't loon dat ze wekelijks bij den boer verdiende. Ze poetste 't geld mooi blinkend en liet er de zon eens op flikkeren vóor ze het aan moeder gaf.

‘Doar, eén dubbeltje, dà meug de haauwe.’

‘Neeë ik wil 't nie.’

‘Kom mar,’ zei Mieke toegefelijk in 't genot van de Zondags-stemming waarbij ze zich verkneuterde als een oude poes in 't zonnetje.

‘'k Zou 't moar vatte, deurske,’ zei grootvader en de helderzwarte oogjes keken oolijk onder de petklep uit, ‘dar kun de met Suntjansmerkt veur noa stad.’

‘Dan vat 'k 't moar,’ lachte ze.

't Wrakkig huisje steunde zich tegen den breeden dijk waarvoor 't aardappelveldje lag tusschen een vierkant vak winterrogge en een sappig stukje klaver.

Grootvader zat maar te kijken: De errepels stonden al scôn d'r bovenop; en hij had er moar allegoar halfkes ingestopt; 't gaf nôit zooveel as da ge d'r goei heele pôters inlegde, moar 't gink toch ok wel. Als nou moar die verdulde nachtvorst wegbleef, want dà was toch zoo spijtelijk.... as 't jonk loof wit was as ge 's merregens vruug uitkeek en as dan de werreme zon kwam, wierd 't zwert, wierd 't dor.... ach, da was zoo spijtelijk; moar nou was 't goed, de wijnd was omleeg; 't zou nie meer vriezen.

[p. 552]

Peerke liep balanceerend op 't hek van den veeschutskooi en zong met vervaarlijke stem: ‘In glori jan Deï paâatri’¹⁾, zooals hij 't in de laatste mis gehoord had.

Jos was diep tusschen 't hakhout gedrongen: niets was er meer van hem te zien dan zijn ruige pet. ‘Ze het vier eikes!’ riep hij uit de diepte.

‘Nie uitvatte, wachten tot de jongen uit zijn, dan doen we ze in de kouw! Dar op den klinkerweg komt de mevrouw van den Bermkamp!’ riep Peerke, ‘ze goat hierop an, heur-de?’

Een elegante vrouw met 'n twaalfjarig meisje bij zich kwam den dijk op, ruischend in de voeringzijde van hare zachtgroene japon waarvan ze de sierlijke plooien in de hand samenvatte.

Cisca's wangen werden gloeiend rood; ze stond op, ging naar binnen en loerde door 't verweerde ruitje. Ach wàt trok jonker Otto toch op ze ne moeder; 't eigenste wezen had ie.

De bleeke broertjes kwamen nieuwsgierig aangeloopen. Grootvader nam z'n pijp uit den mond en Mieke ging hen lachend tegen.

‘Zoo Mieke; ik kom eens vragen of je me ook aan eieren kunt helpen; ik heb onverwacht gasten gekregen en ik heb er niet genoeg.’

‘Dà mèn ik wel. Peerke zal eens in de kipenkooi kijken. Wil de mevrouw nie zitte goan.... Effekes rusten?’

‘Neen Mieke, ik heb geen tijd.’

‘Ach, het de mevrouw geenen tijd,’ lachte Mieke ongeloovig.

‘Neen, waarlijk niet. Wat houdt vader zich goed!’

‘Nou; acht en seuventig en dan nog spaaie en pôte dà ge d'r oarigheid an het; joa, doar goat ie grôt op!’

Mevrouw schudde 't hoofd en keek 't oudje met vriendelijke belangstelling aan.

‘Joa, 'k gêf 't nog lang nie op; nog acht uur op enen dag spaaie en 'k wit nergens nie af.’

‘Maar, dan zul je toch wel moe zijn, dunkt me.’

‘Toch nie, neeë; mar 'n pijpke op ze'nen tijd en 'n glaaske bier veur den Zondag en.... 'n tas koffie.... dà verstarkt,’ beweerde hij ernstig 't hoofd knikkend, de kom bleeke, slappe koffie in de gekromde hand nemend, die Mieke voor hem op 't kozijntje had neergezet.

1) In gloriam Dei patri.

[p. 553]

‘Joa, 't was wel 'n zègen da'k vaders nog had, toen ik me'ne mensch¹⁾ most verlieze,’ zei Mieke.

‘Daar umleeg wônt²⁾ ene karekiet, ze het vier eikes,’ deelde Jos gewichtig mee aan Lili die de schouders optrok, niets begreep van 'tgeen hij zei.

Peerke kwam terug met 'n pet vol eieren, waarnaar Lili 'n beetje viesneuzig keek.

‘Nou zulle de jong ze in den achtermiddag wel noar den Bermkamp brengen.’

‘Dat is goed; dan moeten ze morgen nog maar eens komen zien. Ik heb nog wat gebruikte kleeren voor je en nog zoo 't een en ander dat van tafel komt.’

‘Ah! Dà hè 'k toch zoo geer, da goed van de mevrouw, ik maak 'r nog van alles van veur Cisca en veur de jong; maar van dà vrèmd gerij dà hoeft nie, want kèk we zijn moar errebeiers-menskes.... we hebbe zoo moar altijd pap en er repels en da's ok goed veur ons menskes: heel goed,’ zei ze opeens ernstig.

‘Nu, dan krijg ik de eieren en je zult nog wel eens zien wat je van dat goed kunt gebruiken,’ zei ze groetend.

‘Wat rook de mevrouw toch lekker, hè moeder, fel eender as de wierook in de letste mis.’

‘Neeë, nog veul fijnder,’ vond Jos.

‘Ik zal de eiers wel noar den Bermkamp brengen,’ bood Cisca gewillig aan.

‘Gij? onder kerktijd? 't Is veul bèter as de jong 't doen; die leupe 't gerichts deur d'akkers.’

‘Dan hè 'k nog ene wandel!’

‘Op Zondag met de kurf?’

Ze dorst niet meer aandringen, bang dat moeder begrijpen zou waarom ze zoo gaarne naar den Bermkamp ging. 't Kon eens treffe hem te zien: Jonker Otto. Ze hoefde nie meer te bange dà de mevrouw 't wist, anders dan hà ze straks d'r wel wa af gezeed an moeders. Neeë, ze zag de eiers gingen in de kurf.... en de jong liepen al deur d'akkers. Ze zou hem van d'achtermiddag nie zien, dà was spijtelijk, moar merrege, merrege wel.

In een diepe eikenlaan, donker van schaduw, dreef ze den

1) Man.

2) Nestelt.

[p. 554]

volgenden morgen hare koeien voort, die kopschuddend en staart-zweepend voor haar uitsjokten in suffen, dommeligen gang door 't mulle zand, waaruit 't stof hoog opdwarrelde. Ze had een zwiepigen wilgentak in de hand waar aan 't eind een flos blaadje bengelde; daar hield ze 't drietal mee in bedwang. Telkens het poeierdroge stof van haar korenblauwe rok afslaande, zong ze Avé, avé, avé Mari.... i.... aaa, zooals ze 't in de kerk gehoord had. Heel hard galmde ze en keek telkens in de richting van den heuvelrug, waar 'n wit huis in klare, helle zonneglans opblonk tegen diepgroen van mastbosch. Ze tilde den zilverigen berkenstam op die den koekamp afsloot, en leidde hare beesten door de opening. ‘Hola zwert, ik zal oe,’ dreigde ze de zwartbonte, die zwenkte om een blaffenden hond te vervolgen.

De groot-wijde koekamp lag voor haar, heet geblakerd door zonnegloed in een warmen toon van groengoud.

Op een lagen, bemosten knotwilg met breede takkenschoot zette ze zich neer; ze was daar omgeven door 't zilverig loover dat haar geheel beschaduwde. Achter haar spiegelde een smal watertje dat met planten overweven en doorgroeid was; lansvormige bladeren staken hun kopjes er boven, 't fijne groengesterde diamantkruid glinsterde er met juweelige facetten onder en als bezaaid met gebroken paarlen stipten matwitte bloempjes van waterranonkels er bevenop. Stil, zacht, behoedzaam zwom een gloedbonte eenden-moeder in den plantenrijkdom, vier jongen geeldonzen pluisvogeltjes volgden zwemtippend over 't groen.

As 't weer zoo scôn was had-de d'r nog oarigheid an, dan waren de beesten nie zoo giftig, moar als 't règende, of z'n best woei, was 't niks gedoan zoo buiten in den kamp.... Nog twee uurkens dan zou ie wel komme, twee uurkens waren gaauw um; moar as ge wachtte, duurde ze lank!

Uit haren zak trok ze 'n groot stuk wit linnen, ontvouwde 't, speurde om zich heen en hield 't voor zich geplooid alsof 't een schortje was. Heel op haar gemak begon ze te rimpelen en te naaien, telkens passend en kijkend.... 'n wit scortje; ze had 't al zoo duk gewild, 't was er al zoo lank um gegoan; moar 't was geene boerendracht, neeë 't was geene boerendracht.... moar 't was veur.... as hij.... de jonker d'r zag.... want met zoo'nen bonten scort zou ie wel denken dat ze erg boerachtig was. Ze had 't voorgedaan en stapte er mee de wei over. - De roodbonte

[p. 555]

kwam er op af en snoof langs haar, keek er eens met hare ondoorgrondelijke koeienoogen naar, lekte met de rasptong over haar vierkante, rose neus, draaide den kop af en schonkte met 'n paar staartslagen weer weg.

‘Ach dan toch!’ klonk 'n langgerekte verwonderingsuitroep achter de struiken en daarna 'n schel, hoog uitlachen.

‘Kijk Cisca!.... ze het 't hemd bovenop.... de koei hebben er scrik af!’

Stien en Anneke! die hadden 't gezeen.... ze heurde ze wegklomperen. O wat 'n scand! Wat scaamde ze d'r eige. Ze zouwe 't moeders vertelle, oan den boer zeggen en alle man zou d'r over lachen. Ze kroop weer op haar wilg als 'n verschrikte, opgejaagde vogel in zijn nest. 't Schortje stak ze maar weer weg, nam de zwarte kous en zette zich ijverig aan 't breien, telkens maar weer opkijkend naar den heuvel. Of ie kwam? Ze kon 't an d'r eiges vuulen, dan bèfde ze zoo oarig en dan kon ze nie meer stillekes zitte blijve. Hij kwam toch altijd as 't nie règende en nou was 't weerke toch zoo scôn, zoo blaauw de locht! As ze toch eens 'n kleed most hebben, als ze is 'n juffrouw wierd, zou ze blaauw vatte, met zoo'n klein, wit striepke.... Hij zou toch nou wel gaauwkes d'r zijn.... ze zag.... ja, ja ze zag 'm van veere. Ach ze was zoo blijd, ze mocht 'm toch zoo geer.... zòo gèer!

Luchtigjes neuriënd kwam 'n jongmensch van achter 't elzenhout te voorschijn. Fijne bleeke trekken, fluweeldonkere oogen zwaar omkringd, en 'n stijl opgestreken, zwart kneveltje.

‘Zoo Cisca ben je daar weer?’ fleemde z'n stem.

‘Ja jonker, 'k ben hier al 'n pooske.’

‘Lekker weertje hé?’

‘Ja, toch zòo scôn! Het de jonker ene wandel gemakt?’

‘Nee meid; 'k ben heel lui geweest, ben pas opgestaan!’ geeuwde hij, z'n sigaar weggooiend die even siste in 't vochte gras van den waterkant. ‘Jij was zeker wel vroeger op, was je niet?’

‘Ach ja, 'k was om vijf uur op; 't was nog graauw.’

‘Dan heb je toch niet veel tijd om te slapen Cisca.’

‘Toch wel.’

‘Neen Cisca.’

‘Toch wel jonker.’

‘Zes eens “Otto?”’

Ze werd gloeiend rood.

[p. 556]

Heerlijk vond hij dat maische rood te zien stijgen over hals en wangen naar 't voorhoofd.

‘Dà.... dà.... dà mag 'k nie,’ zuchte ze.

‘Ga je d'r over zuchten? Je hebt toch geen verdriet? Als je bij mij ben heb je toch geen verdriet, heb je wel?’

‘O nee jonker dan nie,’ zei ze, overgelukkig hem aanziende.

‘En als 'k weg ben?’

‘Dan wel jonker!’

‘Zeg toch Otto! Toe nou Cisca?’

‘Otto,’ zuchtte ze even.

‘Dat hoor ik graag!’

‘Heur de dà geer?’

‘Ja, ik heur 't geer,’ praatte hij haar na.

‘'k Proat maar op z'n boersch eweg!’

‘Maar dà heur ik juist zoo geer,’ lachte hij, en ze zag de helwitte tanden blinken tusschen 't rood van zijne lippen.

Hij wilde haar omvatten, kussen, maar ze weerde hem af met 'n smeekende uitdrukking in de oogen.

‘Neeë.... neeë.... loater.... dan meug de dà doen, maar nou toch.... nog nie.’

‘Dat mag ik wel! Niet zoo inkennig zijn, hoor Cisca. Zeg eens.... weet je wat je doet,’ fleemde hij fluisterzacht. ‘Kom Vrijdagavond een half uurtje daar bij 't mastbosch, dan wandelen we een eindje op, hé? Ja!’ riep hij, een hooggestengelde witte ganzebloem afslaande.

‘Ach jonker.... ach jonker Otto.... dà.... dà mag toch nie....’

‘Welzeker kind, daar steekt niets in!’ zei hij luchtig, de witte bloem met z'n stok in het gouden hart borend.

‘Maar.... 't avond?!’

‘Wat zou dat?’

‘Da mag nie,’ zuchtte ze meewarig, wanhopig omdat ze wilde en niet mocht.

‘Kom?’ vroeg ie trappend op de witte ganzebloem, zoodat er niets meer van over bleef als 'n vieze plek.

‘Ja, ik zie je Vrijdagavond; ik breng wat voor je mee en 'k beloof nog wat.’

‘Ik.... 'k.... durf nie.... 't het.... toch geen pas....’

Hij schaterlachte.

Er kraakte ritselend iets in 't kreupelhout; 'n meerkolf fladderde

[p. 557]

op en zette zich hoog in 'n populier. In de verte sjokte een arbeider achter 'n piependen kruiwagen langzaam aan.

Otto wierp haar nog 'n kushand toe en verdween haastig door 't berkenhek.

Ach, as ie dan weer gekomme was en met 'r geproat had en zoo zuutjes en stillekes alles gezeed had, dan was ze toch weer zoo heel blijd en zoo locht of ze wel opgebeurd wierd, of ze gink vliegen als 'n vogelke in de locht, hoog, heel hoog op.... naar den hemel. Ja, hij mocht 'r toch ok wel geer, al was ze maar 'n boerenmeske.... Ze had toch wel is oit meer geheurd dat ene grôte, rijken heer en 'n boerenmeske getrouwd waren.... 't kon toch wel.... want ze was scôn van gezicht, dà was ze. Ze had wel is duk in ene spiegel gekèke, nie in 't spiegelke van thuis; doar keek ze zoo oarig, zoo blaauwsig in, maar bij den boer in de pronkkamer; ja, ze was scôn van gezicht. Maar 't was nie goed om der zoo duk over te prakkezeeren; neeë want ze had 't an m'neer p'stoor gebiecht en hij had gezeed.... ja m'neer p'stoor had 't wel scôn gezeed: ‘Dat ze 't moest verbannen uit de gedachten, want dat hij den duivel was die in schaapskleeren gekomen was om haar te bekoren’.... Maar dan toch.... jonker Otto enen duvel.... neeë da was ie toch nie.... neeë.... neeë. Ach, as ie zoo keek, as ie zoo zuutjes wà vruug, dan was ie fel eender van gezicht as Sunte Servaas uit de kerk. Die hand woaren zoo wit, zoo fijn toch, ach zoo fijn.... en wa blonk ze'ne rink oan ze'ne vinger: klaar goud met zoo'n oarig geglim d'r in, of de zon op 'n druppelke afsceen. Maar ze mocht 'r toch nie zooveul over prakkezeeren. Ze zou merrege wa pinksterlelies bij 't ‘Lieve vrouwke’ zette, want die keek zoo strak, docht haar. Maar 't was toch nie zondig as ze ôit nog met jonker Otto zou gaan trouwe? Ze zou dan wijd weg willen goan met hem, heel wijd, op 'n ander plek. En dan moar altijd bij 'm zijn en alles, alles doen veur hem, veur 'm werken en zurgen en alles, alles veur 'm doen wà moar goed en zoalig veur 'm wèse kon. Ach, lieve Heer wà zou dà toch scôn zijn. Ze zou d'r toch veur bidde, alle avond 'n rozenkranske.

Ze had 'm nagekèke zoolang tot ze geen stipke meer van 'm kon zien. Dan raapte zij haar breikous op die gevallen was in een bosje gele brem.

Vermoeid en loom kwam 'n arbeider aansukkelen achter z'n pie-

[p. 558]

penden kruiwagen; hij hield in toen hij Cisca zag en ging op den rand zitten. 't Is werm in 't letst van Mai!’ steunde hij.

‘Dà is 't,’ beaamde Cisca.

‘Van wie ben-de gij?’ vroeg hij de pet achterover schuivend en met z'n roode zakdoek 't hoofd afvegend.

‘Ik? van Mieke, van Mieke oan den dijk!’

‘Ach, het die al zoo'n scôn deurske?’

‘Ik bin der zeuventien. Hoe steet 't in den polder?’

‘Ach, as ge aan den errebeid bint en as ge dan zoo werm wordt daar in dà blakke veld, dan komt 't gewurm¹⁾ zoo op oe gezicht, da 's 't argst en ze stèken, da beloof ik oe,’ klaagde hij. ‘Nou.... maar.... weer wijer. Haauw de moar!’

‘Haauw de!’ groette ze terug toen hij loom verder achter z'n kruiwagen ging, die met hem mee kreunde.

Ze had toch heel nie geheurd die kar, de kar van den kalverboer met Gradus er op. O nou kreeg ze er den scrik al af, van dieë Gradus, die d'r moar naliep en ze had geene zin in hem, niks geene zin.

Fluitend kwam hij van z'n kar in lomp gescharrel, trok 't paard nijdig aan de toom, ging regelrecht 't hek door naar Cisca, schortte z'n jas wat neer en spuwde 'n pruim uit den mond.

‘Hij is weer bij oe gewèst!’

‘Nou, wa hed-de gij doarmee van doen? Niks toch?’

‘Da hè 'k zèker!’

‘Toch nie?’

‘Toch wel! M'neer p'stoor most wète.’

‘Doar stèkt niks in,’ zei ze met roodgeworden wangen in razende haast breiend dat de naalden klipperden. ‘Proaten steet vrij,’

‘Neeë, nie met dieë, zeg ik oe, heur-de.... doar hed-de gij heelegansch niks.... mee.... van doen!’ Hij stampte met z'n klompvoet op den grond en keek dreigend; maar langzamerhand onder de bekoring van 't jongfrissche gezichtje kwam er wat zachters over de verweerde trekken, glimlachte de grove mond; maar Cisca zag 't niet, ze breide onafgebroken voort. ‘Ge het eiges.... teuge, teuge.... Gilles van Reese gezeed.... dà wit-te wel.’ barstte hij op eens uit met wat innigs in z'n rauwe stem terwijl ie 'n verwaaid strootje tusschen de lippen stak.

1) Dazen, horzels.

[p. 559]

‘Wà he 'k gezeed?’.... Wà he 'k dan gezeed?’

‘Alla zwert!’ riep ze de koe losmakend die met hare horens in in 't elzenhout verward zat.

‘Ge hè gezeed.... dà ge.... dà ge me geer zag,’ zegevierde hij.

Ze lachte.

‘Doar hed-de nie om te lache!’ riep ie woedend.

‘Ken d'r toch nie om screie!’

‘Ja, moar wacht is.... 'k la me nie belache door ou, om den donder nie, wète.’ Op eens kwam uit z'n zak 'n breed mes dat ie nijdig opensloeg.

Cisca week terug angstig met de oogen knippend.

‘'k Zal 'm jonkeren!’ zei ie prikkend en kervend in een vermolmden waterwilg.

‘O Jezus, Maria! da zul-de nie heur-de!.... Da zul-de nie, zeg ik oe!’ riep ze wanhopig.

‘Za 'k wel.... 'k gôi 'm 'n scot hoagel deur ze nen donder!’ riep ie zich omkeerend en wegklomperend over 't grasveld....

‘A'k begin ben 'k veur den duvel nog nie bang!’ En hij duwde, trok en schopte 't paard dat horkend in 't lompe tuig zich spiertrekkend inspande voor de met graszoden zwaar beladen kar. Hard en wreed snerpte zijn fluitdeun door 't teere vogelgekweel, dat verstomde.

‘O lieve Heer, nou zou ie 't avond as ie van z'n werk kwam d'r eenen borrel opzette en met enen driesten kop naar den Bermkamp goan.... Ach dan toch! wa had ze dieë Gradus ôit gedoan dat ie zoo lellek dee. O.... 't was om veur te bange.... en doar kon ze stillekes bij zitte blijve.... ze zou noar den Bermkamp goan, dà most.... bij den hof blijve.... Jonker Otto zien en 'm effekens oanroepe ja, dà most. Hij was enen duvel as ie begon, dieë Gradus.... O ze kon nou wel screie en straks was ze nog zoo blijd gewèst.... en.... ze dorst nie bidde.... moar ze zou toch, toch moar bidde. Ze wilde eweg, noar 'm toe vliege en alles zegge van dieë Gradus.... Grôte genade às ie noar den Bermkamp gink en doar wà uitrichtte an jonker Otto.... O ze wierd 'r koud af!.... As ze d'r moar zijn kon veur 't avond, dan zou ze wel zurge: as ene slang zou ze rondkruipen om den heg van den Bermkamp, en as Gradus dan kwam.... dan.... dan.... zou ze.... Heere God ze schokte op de been van den klaren angst. Otto, jonker Otto, dà was 't argst. Had dieë Gradus haar moar

[p. 560]

te lijf gegoan, al had ie er doodgesloage.... maar jonker Otto.... Ach wà was 't toch arg. O dieë Gradus. Wà zou 't worre.... As ze thuis was, as moeder 't avondeten afruimde, most ze eweg leupe; as moeders noa de geit gink in 't schuurke, zou zij eweg, den dijk af en onderweeges al moar bidde, al moar bidde. Ach dan toch zoone lelleke Gradus, wà had ie mè jonker Otto van doen en wà had ie mè hoar van doen; ze zou 'm toch nie wille al had ze noît jonker Otto gezeen.... bah.... foei zoone lelleke mins toch.

Vlug en gejaagd ging ze dien vooravond naar huis; buiten adem kwam ze aangeloopen, haastig riep ze de broertjes bijeen en wenkte grootvader voor 't avondeten. Toen 't op de dorpsklok half negen sloeg was ze opgestaan en weggerend langs grootvader heen wiens pijp ze in haar vlucht uit de mond stootte.

‘'k Mot nog gaauw noar den boer; 'k het de zwert vergète oan te bijnde, ze zal nog losbrèke van de nacht!’ riep ze van op een afstand.

‘Dà jonk volk toch,’ hoofdschudde grootvader, z'n pijpje opgrabbelend.

‘Ja moar ze het wà in de kop, ze houdt proat met jonker Otto he 'k van heure zegge en dà tel 'k niks,’ pruttelde Mieke en riep haar terug.

Maar Cisca jachte zich weg over den dijk. Als ze maar in den dreef was dan kon ze al heuren af zien of Gradus der waar. In den herberg van Doorik heurde ze 'n hard gezwets, daar zou ie der enen borrel opzette, ze most leupe, leupe al wa ze kon, want 't waar nog 'n eind eweg. Hijgend, de maneschijn vermijdend, liep ze in duistere boomenschaduw, die zwart afplekte tegen maanlichtvlekken; 'n diepe geul, dicht overgroeid met breede varens, gaapte haar donker aan. Als Gradus z'n eigen doar is in verstopt hà? Ach, 't wierd zoo stil, zoo stillekes alles.... 't was om bang af te worre. Heere God, sta me toch bij, help me toch!’ verzuchtte ze. Ze was nog nôit zoo in 't duister heelegansch alleen gewèst, in zoo'ne stille weeg. Ze struikelde over 'n uitgegroeiden boomstronk, waarbij ze de knie bezeerde, maar ze stond weer op en jachte verder, telkens angstig omziende alsof iemand achter haar aanrende. Nou was ze d'r toch bekant; ze zag 't licht al scijnen van den Bermkanp. Stil klom ze den heuvel op tot aan de heg, heel voorzichtig, ademingehouden dwaalde ze rond. In 'n donker

[p. 561]

hoekske bij die slooier meende ze wat te zien sluipen; ze bèfde as 'n strooike, ze kon bekant nie meer op de been blijve.... als Gradus daar eens op de loer lag. Help toch hemel.... ze heurde toch wa in 't hout: gegrissel.... as ie z'n eigen is in den hof verstopt had. Voetje voor voetje schuifelde ze verder, al maar kijkend door open plekjes in de heg. Als ze daar nou toch strakskes of zoo daalik veur Gradus zou staan.... Neeë, ze zou niks nie bang meer zijn, want dan zou ze alles durven, alles, dà vuulde ze goed en ze trad maar voort tusschen boomen en struiken, telkens weer schichtig even loerend door de heg. Iets uitdagends en fiers kwam over haar, alle angst was haar als van de schouders gevallen. Ze voelde zich tot vechten gereed. Ze wou maar dà Gradus ergent uit 'enen hoek kwam; ze zou op 'm toevliegen. O ze heurde geproat, heel zuutjes.... zoo'n gesmiespel.... daar, en de hond, de jonker ze'nen hond kwam grommelig angesnuifeld. Kon ze toch maar zien, want waar de hond was, daar was jonker Otto. Kon ze maar zien wà dà was, in 't donker plekske van den hof onder dieën boom. Ze gaf zich wat hooger op, de bladeren sloegen haar in 't gezicht, brandnetels staken en de heggedoorns doorprikten haar de vingers, wat hooger en nog wat hooger en toen zag ze........ jonker Otto.... met 'n juffer.... en zen arm was om dere scouers en zene mond smiespelde aan d'r oor.... Heere God sta me bij.... da ze dà zien most........ ze stond verdwaasd en suf, verslagen en vernietigd, keek en keek maar in stomme verbazing, totdat 'n hartstochtstorm in haar losbarstte en ze uitbrak in 'n zielsdroef gesnik. O grête genade, as ge iemans mint dan kun de da nie zien! 't Was of ze d'r gek af zou worre. O ze vuulde 't as 'n akelike pijn, ze kon nie meer, 't waar of ze ineene doodmuu was. Met 'n smak viel ze neer op 'n grasrand aan den weg en boorde d'r hoofd in 't kille groen. Och, was ze nou toch maar dood, hoalde Onze-lieve-Heerke d'r maar, want nou was ze toch zoo onzoalig. En nou kon ze nie bidde, neeë ze kon nie.... ze had slecht gedoan om jonker Otto te minnen, dat had ok nie gemeuge.... en m'neer p'stoor wà zou die zegge. Ze most hier eweg, ze most wijer en ze durfde nie noar huis, 't was of ze d'r ziek af zou worre. Hoeveul doagen waar 't toch gewèst dat ie met 'r geproat had, alles zoo zuutjes gezeed had.... ach lieve God, o heilige Maria, zou ze nôit meer ze'ne zuute, zachte proat heure? In wanhopig gesnik stond ze op, en steeds

[p. 562]

huilend en tranen drogend met haar schort ging ze langzaam verder.

‘Woar kom de gij van doan? hè.... hè? vroeg moeder die gewacht had en haar onzacht naar binnen duwde. Ze ging vlak voor Cisca staan en trok de handen die stijf het boezelaar voor de oogen drukten naar omlaag........ ‘Joa.... ze hebbe 't me gezeed.... moar.... geleufd hè 'k 't nie.’

Cisca wendde 't hoofd af en snikte.

‘Wète wel meske.... dà 't grôte scand is.... da ge....’

‘Ge.... hoeft.... nergent, nergent, meer.... veur.... te bange. Hij.... hij zal wel.... trouwen met die.... andere.... moar ik....'k wil eweg; 'k wil wijd eweg op 'n ander plek.’

‘Da kun-de nie.’

‘Ach.... goa-de gij.... merrege noar m'neer p'stoor en vroag hem.... zeg hem.... dà 'k.... da 'k noar 't klôster goa.... da wil 'k,’ eindigde ze beslist.

‘Dà zou.... 't kwaaiste nie zijn.’