|
| |
| |
| |
Weerzien Door J.L. Walch.
De boemeltrein uit Dordt was zooeven aan het Beursstation te Rotterdam aangekomen. De groote stroom van reizigers was al het nauw van den uitgang door, toen een achtergebleven oud paartje met de half-bedwongen zenuwachtigheid van zelden reizende menschen hunne retourhelftjes door den zeer bedaarden portier liet afbuigen.
Vóór het station bleven ze staan, verbijsterd door het stads-leven op het gróóte zonnige plein; angstig bijna stonden ze daar naar het gewoel te kijken: de hel kleurige, luid klingelende trams, de rijtuigen, fietsen, en tusschen al dat gerij dóór de rappe voetgangers. Het waren een paar burgermenschjes uit de provincie. Hij een gebogen mannetje, in een lange vaal-lakensche jas, de plompe hooge hoed op een alledaagsch oud gezicht en onheldere oogen; zonder snor of baard, een tachtiger wel al, zij klein verlept oud vrouwtje met smal timiede gezichtje, op 'r Zondagsch: een zwart manteltje met wat dunne gitjes opgesierd, een stoffen rok, op de vouwen wat gesleten van 't lange liggen, een zwart hoedje met kleurig paars lint.
‘Weet je nou, hoe we motte, vader?’ zei zij na een poos, als bescherming zoekend opziend naar haar man.
‘Ja - wacht 'es - die breeje straat daar, daar motte we in; daar de tram rijdt. Ik had gedacht, dat Ko ons wel was komme hale. Maar 'k weet de weg wel. 'k Heb 't voor 4 jaar ook alleen gevonde. Voorzichtig maar an. Kom geef me maar 'n arm. En dan langs de kantjes.’
Zóó, heel langzaam, wachtend voor ieder aanrollend rijtuig, voor elke fiets vèr opzijwijkend, bereikten ze de straat.
| |
| |
‘Ziezóó, as we nou maar op de kleine steentjes blijve, dan hoef je niks bang meer te weze,’ zei hij zórgzaam.
‘Nee, nee’ schudde oud vrouwtje - maar op het gerimpelde gezichtje was een flauwe blos gekomen op den geváárlijken overtocht, de oogen stonden angstig groot. Met zenuwachtige bewegingen van de beefhanden trok zij haar hoed recht, die in de agitatie wat verschoven was.
‘Chot oome, tante! bèn u daar eindelijk. Waar heb u toch gezete? Ik stond bij de uitgang!’
‘Ko! goddank jonge, dat je d'r bent - die drukte - daar benne we niet an gewoon - dat maakt je benauwd,’ bekende hij knikkelend. ‘Is Anna goed? Kan ze ons wel hebbe?’
‘Jawel - maar late we niet hier midde op 't trottoir blijve staan. Daar komt net de tram, die we hebbe moete. -
Houterig ingeklauterd zaten de oudjes gepakt tusschen zwijgend trampubliek. Ko tegenover hen, een beetje gegeneerd om 't onstadsche van oom, die bij 't onhandig binnenkomen een dametje op den voet had getrapt, wat even de opmerkzaamheid van al de reizigers getrokken had.
'k Ben vanmorgen nog na 't kantoor van de boot geweest.’
‘Zoo’, kwam oom vol belangstelling. - ‘Nou?’
‘'t Kan nog hoogstens een dag of drie dure. D'r was 'n telegram ergens uit Spanje of uit Frankrijk.’
‘O’, zei de oude man teleurgesteld.
‘Nou, vader! Drie dagen - hóógstes! En daar is t'r al één half van om, dus da's op z'n laatst overmorge,’ blij-sprak 't oude stemmetje van 't vrouwtje. ‘Dat valt toch niet tege!’
Ze zwegen verder om 't dreunzelen van de tram, niet zoo hard durvende praten bij al die vreemden. Na een minuut of tien stapten ze uit.
Toen nog een paar straten met hooge woonkazernes door....
‘Hier is 't’, zei Ko stilstaande. ‘Twee hoog.’
Báng keken de oude menschen op naar de hooge steile trap, die al maar doorliep, zoover ze zien konden. Ko ging vóór, vlug, riep nog even luchtig: ‘Je mag wel wat oppassen, tante! de treden zijn nogal smal!’
‘Ja, ja,’ hijgde zij, ál ijverig klimmend. Eén hand hield de rokken wat op, de andere klemde krampachtig de leuning.
‘Ken je, vader?’
| |
| |
‘'t Gaat wel,’ zei hij voorzichtig, nog onder-aan.
Vlug was Ko naar boven gesprongen, wachtte op den overloop.
Tante kwam hijgende halverwege. Toen bleef ze even staan. Een heel eind lager, bijna recht beneden haar, zag ze den ouden man moeilijk naar boven scharrelen.
‘Geef je 't op?’ riep Ko.
‘Eventjes rusten’, antwoordde zij dood-af. ‘As je geen trappenloope gewend bent....’
Eindelijk kwamen ze er toch, stonden nog bevend van inspanning boven aan de trap. Ko deed de kamerdeur open.
Zijn vrouw, de aangetrouwde nicht, lag op de knieën, druk aan 't wrijven van een kast.
Ze bleef nog even doorpoetsen, tot de oudelui vlak bij haar waren - stond toen op, stak hun de hand toe, met een onverschillig gezicht. ‘Dag oom - tante.’
‘Hè je nog niet klaargezet?’ zei Ko verwonderd. ‘Oom en tante zulle wel wat luste na de reis.’
‘Jawel - heb eve geduld! 't Is kamerdag! Ik kan de boel toch niet late verwaarlooze? 't Is nèt precies twaalf uur.’
‘Nou, we kenne wel eve wachte,’ zei hij, sussend -. ‘Kijk oom, gaat u dan dáár zoolang zitte, bij 't raam, en tante hier, dan ziet u in 't spion. 't Is nou nog stil, maar tege half één wordt 't drukker....
Oom en tante zaten met schuwe belangstelling in de achterstraat te kijken, hij stijf, zijn best doende om rechtop te zitten, de handen op de knieën, zich erg op visite voelende, zij voorzichtig op het puntje van den stoel: voor de móóie rok. Zwijgend zette Anna de koffieboel klaar.
“Wat is dat nou?” zei Ko - en we zouwe middagete hebbe? U eet immers warm eten om twaalf uur, tante?’
‘Thuis wel,’ zei ze aarzelend, - ‘maar 't is ons heelemaal hetzelfde.’
De oude man keek onrustig voor zich.
‘Ja, morgen ete we om twaalf uur,’ zei Anna, ‘maar vandaag met de kamer was 't veel te lastig om....’
‘Och wat, die kamer,’ viel Ko uit, ‘ik vin 't verduiveld beroerd van je....’
‘Nou, nou’ kwam tante - 't kan ons heusch niks schele, Anna, - jelui mot om ons geen drukte make....’
‘Nee, nee,’ zei oom haastig-voorkómend, ‘jij gaat je gang maar, net zooas je gewoon bent.’
| |
| |
Ko keek kwaad naar zijn vrouw, maar hield zich in.
Ze schoven aan tafel.
‘Kom je vanmiddag nog in de buurt van 't kantoor van de boot, Ko?’ vroeg 't oude vrouwtje schuchter.
‘Nee tante - ik moet nou om half twee op 't bureau weze en dan ben ik daar tot vier....’
‘O,’ zei ze en boog zich weer over haar bord.
‘Ik zal wel 's gaan infermeeren,’ zei de oude man, etende.
‘Heb jij van morge dan niet gevraagd, wanneer de boot komt?’ zei Anna ontevreden tegen haar man.
‘Jawel - uiterlijk drie dagen, zeie ze.’
‘Zóó - drie dagen - - ja oom en tante - u moet 't die tijd maar nemen zooas 't valt,’ zei ze met haar onaangenaamscherpe stem, ‘ruim behuisd benne we niet - maar affijn, daar kan ik ook niks an doen, - en dat wist u.’
‘Zeker, zeker’ zei 't oude mannetje, - pijnlijk.
‘Hij is nou sergeant, hè?’ begon Ko ópgeruimd-belangstellend.
‘Ja,’ antwoordde 't vrouwtje met trots, ‘al een jaar. 't Is nou maar te hope, dat ie 'n goeie burgerbetrekking krijgt,’ praatte ze gemoedelijkjes, ‘maar dat zal wel. Hij mot nou eerst maar es een poosje bij ons komme uitruste.’
‘Nou tante, dat kan je bij u op de hei wel doen,’ zei Ko, die onder 't ouwe-vrouwtjesgepraat een pijpje opgestoken had. ‘Dat zal me dan morgen of overmorgen een ontmoeting weze, hè!’
‘Ja’, zei ze, ópglanzend - we hadden d' r allang zoo'n plan op om 'm van de boot te halen. En we waren erg blij, dat je ons hebbe kon, Anna,’ voegde ze er aardig-dankbaar bij, om haar in 't gesprek te halen.
De oude man suffig voor zich kijkend gaf geen blijk van instemming, en Anna glimlachte éven, zuurzoet.
‘'k Zag anders wèl wat tegen de reis op,’ babbelde 't oudje voort - ‘'t is zoo'n end!.... dríe uur hebbe me in de spoor gezete. - Ik ben zoo verlangend om te zien, hoe of tie d'r nou uitziet. - Oome zeit altijd: hij is heelemaal een zwarte geworde, hi hi - nou een beetje bruin, dá kan wel, en dat zal 'm wel goed staan....’
‘Sakkerloot, al één uur. 't Wordt mijn tijd,’ viel Ko haar in de rede. ‘'t Kantoor is hier wel een half uur vandaan. Zeg Anna,
| |
| |
ga jij vanmiddag nu wat met oom en tante wandele? Ze moeten de Maas toch eens zien!’
‘Ja zeker, zoodra de boel op orde is, hoor,’ antwoordde ze wrevelig.
‘Best, best,’ zei hij goedig. ‘Adie allemaal’ en vroolijk ging hij de trap af - toch wel-blij eens even van die ouwe menschen af te wezen. Gobbewaarme, wat kon die ouwe tante zeuren. En Anna, die toch al zoo weinig velen kon.... Midden op de trap bleef hij even staan: ‘Anna, hoort es.’
‘Ja - nou?’ Ze kwam op de overloop.
‘Hoor es eve’; hij kwam weer naar boven - fluisterde haar iets in op zacht overredenden, goedigen toon....
‘Och jawel, ik zal ze niet péste - maar god, zukke ouwe mensche - 't is wat lekkers hoor! Wat moete we met ze,’ zei ze kribbig.
Toch stond haar gezicht wat minder strak, toen ze weer binnenkwam. Ze wou Ko toch wel 'n plezier doen - ze waren nog maar zes maanden getrouwd....
‘In hoelang heb u 'm nou niet gezien, tante?’ vroegze vriendelijker.
‘Da's nou al negen jaar,’ zei de oude vrouw nadenkend, terwijl ze de bordjes van haar en haar man in elkaar zette - ‘negen jaar! Een hééle tijd.’
‘Ja,’ praatte vader peinzend, ‘ze het Hein niet meer gezien, nadat ie te Kampen bij 't Instructie-Bataillon was. Ik heb 'm nog na 't spoor gebracht, toen ie wegging as koloniaal - toen was zij ziek, typhus; ze moch 'm niet zien. Ja ja, bepeinsde hij, 't was 'n lamme dag; 'n lam ding, toe dat wegbrenge, en z'n moeder lag ziek thuis....’
‘Nou, da's nou allemaal geleje,’ zei ze, lichtelijk verveeld. ‘We kenne nou over 'n uurtje wel wat gaan wandele, - maar ik heb eerst nog wat te dóen.’ Zij ging de kamer uit en de oudjes keken zwijgend een lange poos in de hoog-huizige achterstraat, waar wat kaal-knappe kinderen aan 't spelen waren.
‘Och,’ zei hij ineens gedèmpt, - ‘nou heb 'k toch nog m'n pijp vergete. Da's beroerd....’
‘Ja,’ stemde ze meewarig toe, even ophoudend met breien. ‘Maar’ - in éven blijde vinding - ‘ga een paar sigare koope!’
‘Neeë, ik kan d'r wel buite,’ schudde hij koppig-ontkennend, báng voor de drukte op straat èn voor de steile trap, - ‘ik zal
| |
| |
wel 's an Ko vrage, vanmiddag - of as we langs een winkel komme strakkies....’
Ze zwegen weer een poos. In de kamer tikte een driftig klokje, van achter uit 't huis klonk bordengerinkel. Anna dee de vaten.
‘As we'n 'm overmorge maar kenne,’ begon 't vrouwtje.
‘Hij zal ommers wel uitkijke; hij weet toch, datte me bij de boot benne....’
Ze antwoordde niet. Weer was om hen de kamerstilte met alleen het klokgetik, vaag 't gerommel van in de keuken, van buiten flauw verre stadsgeluiden.
Ze voelden zich beklemd én onrustig.
‘Had ie maar 's een portret gestuurd,’ zacht-zei 't vrouwtje voor zich uit.
‘Och, da' kenne ze daar zeker zoo niet in de Oost,’ praatte ouwe-mannetjes-geluid. ‘Morrege is-tie d'r misschien al,’ peinsde hij en weer dachten ze...... over hèm....
Maar de bovenkamertjes-benauwing, daar je zoo zat hoog in de lucht, opgesloten, werd hem te eng....
‘k Ga wat tabak hale,’ zei-die ineens en scharrelde al naar de deur.
‘Ja maar,’ kwam zij beschroomd en met gedempten stemklank, ‘as Anna nou aanstons uit wil.... En je weet de weg niet!’...
‘Sigarewinkels benne d'r zooveel - ik ben gauw genoeg terug....’
‘Zeg 't dan even aan haar, dat je weggaat’....
‘J..a’ - ‘Anna,’ riep hij schuchter-zacht, stilstaande op de overloop. Ze hoorde 't niet. ‘Anna!’
‘Ja oome, wat is t' er nou?’ schèl-de ze terug en, een kraan opendraaiend, boven gekletter van loopend water uit: ‘ik ben dàlijk klaar. - Wàcht u nou eve,’ hard-klonk haar ongeduld.
‘Goed, goed,’ zei hij gedwee en schuifelde weer naar de kamer terug.
‘Ik zal maar even wachten,’ zei heel-oud mannetje bedeesd, ‘ze is zoo klaar’
Ze zaten weer uit te kijken naar de langzaam komende middageenzaamheid in de droef-eentonige straat. Na een kwartiertje kwam Anna en gingen ze wandelen.
De wandeling was geen uitspanning: de stadsdrukte benauwde de oudjes, die in het stille Brabantsche dorpje op de hei waren oud geworden, daar, altijd in of om hun huisje kalm hun dagen sleten, nooit veel liepen, moe als ze waren van 't leven. Een van
| |
| |
verre aandreunende sleeperskar deed hen - al liepen ze op het trottoir - beangst stilstaan; op 't oogenblik dat ie voorbijreed voelden ze zich hopeloos verloren onder 't rondom neerstortend gerommel, dat hun gezicht angstig deed samentrekken. Een straat oversteken waagden ze niet dan na zóó lang naar allebei de kanten te hebben gekeken, dat het bijna te laat was. Anna, die moeite had haar stappen telkens en telkens in te houden, trachtte haar wrevel te bedwingen, maar haar gezicht stond strak en scherp, en nu en dan ontlaadde zich haar ongeduld in een scherpen uitroep.
Eindelijk zaten ze weer voor het raam op de bovenkamer, doodmoe. 't Liefst waren ze wat te bed gaan liggen om tot rust te komen, maar ze durfden niet, zaten op-visite te wachten tot Ko thuis kwam.
Het eten knapte den ouden man op: toen Anna de boel wegruimde en hij met Ko een sigaar zat te rooken, voelde hij zich zoo opgewekt, als hij den heelen dag nog niet geweest was. De oude halfvergeten gewaarwording: uit-te-zijn in een feest-drukke stad, leefde in hem op. Maar zijn vrouw had door overspanning en door 't ongewone uur bijna niets kunnen eten en lag nu op bed om wat bij te komen.
‘Aanstons zulle we nog eens aan 't kantoor van de boot gaan vrage, oom, als u niet te moei is.’
‘Nee, nee - late we 'n kwartiertje wachte, dan kan ik wel weer. Nou zie ik nog wel een beetje tegen de trap op.’
‘Ja, d'r liggen twéé verdiepinge onder. Hier in dit huis wone vier gezinne. Twee onder ons, en dan twee trappe hooger nog een man en vrouw, van een jaar of vijftig denk ik. Die moeten ook langs dezelfde trap. 't Is wel wat onvrij, maar daar wen je an.’
‘Da's anders dan bij ons in Brabant,’ zei de oude man.
‘Heeft Hein altijd zin gehad om soldaat te worden?’ vroeg Ko om hem wat aan 't praten te houden.
‘Ja, áltijd.... Wij hadde d'r nou niét zoo'n zin in - ik kon 'm ook best in de timmerwinkel gebruike - maar dáárom niet - as-tie op 'n kantoor had gewild in de stad, of al had-ie meester wille worde, me hadden 't best gevonde. - Maar 't was altijd: soldaat - nou, en dan mot je op 't end d'r zin wel doen.... Maar toen-ie dan weg zou na Kampe - nee, dat was 'n beroerde dag - 'n beroerde dag,’ herhaalde oud, gebogen mannetje, hoofdschuddend. ‘Om vier uur ging de trein - ik weet 't nog best allemaal - | |
| |
moeder bracht ons na 't station - da' was huile, trane met tuite. 't Was onze eenige ook, en me hadde al 'n jonge en 'n meisje vroeg verlore. - En daar ging Hein ook weg....’
‘En hoe is tie toen koloniaal geworde?’
‘Dat hebbe ze-n-'m daar in Kampe angepraat - hij schoot nou niet zoo erg op - en ie wou de wereld zien, schreef-ie.... Maar voor ons was 't een slág.... Z'n moeder was erg ziek, typhus.... ze mocht 'r niks van wete.... God, god, toe ze d'r later achter kwam.... Maar toe was-ie allang op zee....’
De oude bleef droef-peinzend vóór zich op den grond staren.
‘'t Is wel beroerd, zoo iets,’ zei Ko, zijn keel schrapend, ‘maar nou is de narigheid voorbij, mot je denke....’
‘Já,’ en over 't rimpelgezicht lichtte een zachte verkláring - ‘ik heb 't me al zoo dikkels voorgesteld, hoe of we van de zomer samen tusschen de velde zulle loopen bij 't dorp, en hoe of we dan zulle praten van vroeger, toen-ie klein was.’
Anna kwam binnen.
‘Tante lijkent nogal van de eenzaamheid te houwe,’ zei ze.
‘Ik zal 'r 'es even roepen,’ en de oude man strompelde de boventrap op.
‘Om mijn niet,’ bromde Anna nog - ‘as ze liever bove blijft.’
‘St-st,’ suste Ko. ‘Hou je toch 'es in. We gaan dadelijk samen na de boot, dus van die ouwe man zal je geen last hebbe,’ zei hij verwijtend.
Den volgenden dag al, was 't bericht, zou de boot aankomen - denkelijk 's avonds tegen zeven uur. Er zou muziek bij wezen, want er was een ridder van de Willemsorde aan boord, zei de klerk. De wondere, nieuwe vreugde, nu zoo helderglanzend dicht vóór hen, het altijd-verre kind, nu plots vlakbij gevoeld - maakte hen heel stil-gelukkig.
Overmorgen zouden ze met hun drieën weggaan naar hun lieve stille dorpje. Dien eenen nacht zou Hein bij Ko logeeren op een paar stoelen. Ko had het dadelijk aangeboden en Anna, hoewel bezwaren tegenwerpend, moest wel toegeven bij 't vriendelijk praten van Ko, die haar wreveligen onwil voor de oudeluitjes onmerkbaar trachtte te maken - eigenlijk zelf ook wel blij, dat dat ergouwelijke, onspraakzame bezoek gauw uit was.
Den volgenden morgen aan het ontbijt zei droogweg Anna,
| |
| |
met haar pijnlijk scherp, strak gezicht: ‘We zullen vandaag dan om oom en tante eten om half één en koffiedrinken om vijf uur....’
‘Asjeblieft,’ zei oom nederig, ‘as 't voor jullie niet te....’ Ineens bleef hij steken, vroeg aarzelend en bedeesd: ‘Hóé laat drinke we dan koffie?’
‘Nou, víjf uur - as Ko thuiskomt. Hoe dat zoo?’ vroeg de harde stem.
‘Nee, niks,’ zei hij benepen. ‘Ik vroeg 't maar.... omdat ik dacht.... zie je: de boot komt om zeven uur....’
‘Nou ja,’ ze lachte kort-scherp, ‘daar kan je nóg wel komme! 't Is een kwartier loope - dus da's voor u zoowat drie kwartier,’ hard-spotte ze.
‘O, dan kan 't wel,’ zei hij, onderworpen.
De Aprilzon stond laag, toen de twee oude menschen, aan de stadsdrukte al meer gewend, langzaam voortsukkelden onder de ‘Boompjes.’ Ze bleven al-door in de nabijheid van den grooten steiger, waar ze wisten, dat de boot aankomen moest. Niets bijzonders nog te zien dan de frissche woeling op de breede rivier. Een opwekkelijk aanzien was het den oudjes: die vroolijke levendigheid, verteederd door den dalenden schemer. Ze zagen de kleine, rappe havenbootjes na, die bedrijvig voortsnelden, laag, langs de hooge, helderkleurige oceaanbooten. De opschriften wekten gedachten aan vèrre landen, over den oceaan, die toch luchtiglijk bereikt werden door die energieke, vroolijk-vervige kolossen.
En daar, midden-in dat gewoel zou straks zichtbaar worden de Indievaarder....
De moeder keek lang naar de dalende zon en in de schemering, die zij voelde komen mét de schemering van haar levensdag, zag zij den zoon als het vredige avondlicht, als een stille blanke lamp bij haar....
Een muziekcorps was intusschen aangemarcheerd, had zich op den steiger opgesteld. Er kwamen ál-door meer menschen; veel eenvoudige burgerluidjes, ook voornaam gekleede dames en heeren liepen heen en weer langs den steiger; men zag een ouden werkman met een meisje-uit-'t-volk, zij een rouwhoed op, waaronder 't frisch gezichtje bedwongen-zenuwachtig rondkeek. Op korten afstand reden wachtend rijtuigen stapvoets. Bij den steiger stond één man eenzaam naar 't voor zijn voeten kabbelend water te kijken, oogde
| |
| |
dan even de bedrijvige rivier over. Er was in al die menschen telkens even voelbare schichtigheid, van wie een nabije groote ontroering wachten. Daar plots kwam één beweging in al die afzonderlijken, een gejaagd-stappend haasten naar den steiger: achter een Amerika-stoomer was een groote boot langzaam te voorschijn gegleden zonder geluid: men zag mannen met kabellussen gereed staan bij 't hooge boord - uit het wachthuisje aan den wal kwamen eenige heeren in gekleede jassen en officieren in groot tenue - de muziek maakte zich gereed en terwijl de wachtenden drongen op den steiger, klonk 't blij-ontroerend Wilhelmus op over de blauwzilveren rivier, waarover de grootsche zachtkleurige avondlucht roerloos welvende was.
De oudjes waren wat achtergebleven, beschroomd voor al die stadsmenschen, die vijandig-zwijgend maar schouderduwden om vóór een ander te komen. Zoo stonden ze nu maar zoo dicht mogelijk achter de laatste rij op den steiger.
De muziek zweeg, en in ontroering werd stiller de sterke-rompenmenigte voor hen. Nog een paar raderslagen in 't water hoorden ze....
‘De boot ligt al stil,’ zei hij, heesch; - in luistering knippend met de oude oogen in 't zenuwachtig-trekkend oude-mannetjes-gezicht.
Ze hoorden wat sissen van ontsnappenden stoom, toen 't dof bonkend leggen van zware loopplank - meer niet; alles ging verloren in de rommeling van 't rondom stadsrumoer. Maar vóór hen werd de menigte nu doodstil - iemand hield een toespraak - ze hoorden 't doffe oreeren van een mannestem, maar konden er niets van verstaan - Van tijd tot tijd gilde een stoomfluitje van voorbij snellend havenbootje er-doorheen of een dreunende sleeperskar op de kade overstemde alles. Toen de stem zweeg, weer fanfare van de muziek - daarna een heftige beweging van opensplijtende menschenmassa vóór hen.... daar kwamen ze. Oud vrouwtje drong nu onstuimig mee met dribbelpasjes naar 't midden van den steiger - hij, zorgzaam hield haar bij den arm, iederen voorbijgaanden koloniaal nauwkeurig monsterend. De meeste gingen omstuwd van ouders, broers, zusters - elk zijn best doende om zoo dicht mogelijk bij hem te komen, hem vasthoudende aan een mouw, aan een punt van zijn jas, als om zijn tegenwoordigheid te tásten - zenuwachtige geluksgezichten van vrouwen en meisjes lachten met gloeiende emotie-oogen tusschen den zakdoek door, waarmee ze haar tranen wegveegden.
| |
| |
De meeste koloniaals waren al met hun blij-druk pratende familie heengegaan. En ofschoon ze wel zagen, dat er nog meer waren en geen oogenblik dachten aan de mogelijkheid, dat hun zoon er niet bij zou wezen, waren ze toch, na al het verrukt weerzien, waarbij ze hadden toegekeken, niet meer zoo geheel in de ontroering van het komende.
Er stonden nog maar enkele menschen, meest nieuwsgierigen, op den steiger.
Onder luid gepraat en gelach kwam een groepje van een zes-tal sergeants aan.
‘Daar is hij,’ zei de oude man plotseling met trillende stem. En zij, dadelijk, zag welken hij bedoelde. Diep ontroerd keken de oudjes maar al naar dien éénen - hij was zoo héél anders geworden, mannelijker - en bruiner en magerder ook. Maar wat fijn stond hem dat pak, waar-ie zich zoo maar gewoon en gemakkelijk in bewoog. Maar moedertje keek maar al-door naar zijn gezicht, dat met-behaaglijke-zelfgerustheid-vroolijke militair gezicht, overmoedig.... en ze voelde, of hare ontroering ineens werd teruggedrukt door een beklemming, of er tusschen hen een open van ver-vréémding kwam, of hij was in een eígen omgeving en zich niet op zijn gemak zou kúnnen voelen in die andere hém vreemde wereld, waarin zij leefde.... Maar 't was toch háár kind, verweet ze zich - en met zachten schroom nog, wilde ze op hem toegaan, trok haar man mee....
Maar hun zoon, vroolijk onderzoekend rondziende nu, had hen opgemerkt - hij keerde zich nog even naar zijn kameraden, riep hun toe: ‘Nou, tot avond!’ -
‘Ja, denk erom, negen uur hoor!’ was 't antwoord - toen - schudde hij zijn' vader de hand en kuste oud-moedertje op de kleine gerimpelde wangen.
‘Dag vader, dag moedertje - da's een heele tijd niet gebeurd, hè?’ zei hij goedhartig. ‘Wel, 't is aardig van je, dat je in Rotterdam gekomen bent. Da's zeker voor jullie net zoo'n reis als voor mij van Indië naar Holland.... Toch aardig, je zoo eens weer te zien,’ - zei hij even naar hen kijkend met stille-verraste oogen, zooals men ziet naar een stuk speelgoed uit zijn jeugd-tijd, dat verre, nooit-herdachte sensaties wekt - ‘en al dat Hollandsche hier om je heen....’
Maar 't was dadelijk voorbij, het mysterieuse....
| |
| |
‘Waar logeert u? Bij Ko? O ja, die is getrouwd.... Best, we zulle 't vanmiddag 's goed hebben,’ zei hij jolig.... ‘Nou maar met 'n bakkie naar huis.... hei! koetsier,’ riep hij bevélend....
Hij praatte maar luchtig voort - aandachtig, als verwonderd over een onbegrepen aandoening, rondziende naar die Hollandsche stad, dat gedoe van Holland, en éven soms in dat al ziende 't simpele paar oudjes vóór hem in 't rijtuigje, - die hij menig keer als zijn aandacht op hen viel, stil naar hem zag zitten kijken.
't Was voor vader en moeder nog wel wat koud, een open rijtuigje, maar dat was hem niet ingevallen, en zij zelf voelden 't niet, keken maar, naar hem, hij wat schuw - zij met die telkens weer opkomende, wrange teleurstelling, dat onvoldane gevoel, of hij buiten hun leven stond, niet veel notitie van hen nam.... Maar onbewust drong zij telkens die gedachte weg met haar bewondering: ‘wat een flinke sterke man, wat had-ie een mooi, flink gezicht - wat 'n voorname manieren had-ie....’ en dan, ineens, deed dat voorname haar weer pijn....
Onderwijl praatte hij maar door in levens-overmoed, opsnijdend.
‘'t Was goeje daar aan boord, van eten en drinke. Maar stom vervelend - we waren maar met ons achten onderofficieren - nou, da's te weinig om 's een plezierige keet te schoppen. - Verdomd taai. Affijn - ik heb me tijd in Indië gehad, mot 'k maar denke - vooral op Atjeh - jezis! dat was 'n tijd.... Wat is dat voor een allemachtig groot huis, vader? Weet je 't niet - toch verdómd aardig hier,’ zei hij, met schitteroogen rondziende.... ‘Maar waar had ik 't over? o ja, Atjeh - dienst-doen, nou asjeblieft - maar lollig! bár! 'k Ben d'r menig ochendje op uitgetrokken, dat 'k nog kwart-gaar was van 'n fuif - dan sjouw je met 'n half stuk in op den vijand los - maar dat gaat dan nét verdomd gemoedelijk zoo.... en as je de kraaiemarsch blaast, voel je d'r veel minder van....’
‘Hè jongen, hou op,’ zei vader pijnlijk. De oude vrouw was bleek geworden: ze zag haar kind daar loopen in 't vreemde land, half suf - en een bruine, valsche kerel, die achter een boschje... afschuwelijk. - Ze dwong zich, hem aan te zien, om te wéten, dat hij nu toch veilig terug was - wilde wel zijn hand grijpen... maar dat durfde ze niet....
Ko en Anna zagen ze aankomen, uitstappen. Ko vlug naar beneden om ze in te halen, met wel wat eerbied voor den kranigen
| |
| |
sergeant, die hem welwillend behandelde met een klein tikje goedige spot in zijn stem, voor zoo'n solíden, getrouwden burgerman, die toch pas dertig was....
Anna wachtte in de kamerdeur. Hij had haar nog nooit ontmoet, kwam kranig met bij elken stap éven overbuigend bovenlijf binnen, maakte een buiging, zoo correct, dat 't haar wat van 'r stuk bracht. Ze mompelde iets van ‘aangenaam te zien,’ stak hem verlegen-onhandig de hand toe.
Ko kwam binnen. De oudjes klommen nog langzaam de trap op.
‘Hoe vondt u de ouwelui?’ vroeg Ko beleefd.
‘Och, wel goed, geloof ik. - 'k Heb 'er eigenlijk niet veel idee van. Ik vin altijd, dat alle ouwe menschen d'r precies 't zelfde uitzien - net as kleine kinderen,’ zei hij rondloopend, eens voor het raam kijkende. En terwijl Anna even de deur uitging om oom en tante aan hun kleeren te helpen, ‘Ze zijn niet bar spraakzaam - maar met de jaren wor je d'r gewóónlijk niet amusanter op....’
De oude man kwam binnen; de laatste woorden kon hij juist nog gehoord hebben. Hij zei niets, liep met zijn gewonen langzamen stap naar 't raam, keek even naar buiten, in de triestige achterstraat.
Moeder en Anna kwamen nu ook in de kamer. Anna, stuursch en verlegen, zei niets.
‘Onze neef zal honger hebben, vrouw,’ zei Ko gewild familiaarder, ‘heb je niet wat brood en een paar eieren?’
‘Ja, meneer, uh - neef -’ zei zij houterig, inwendig kwáád, omdat ze voelde in dat gemakkelijk een beetje kwastig deftig-wezen niet te kunnen meedoen, ‘as u....’
Beleefd wendde Hein zich tot zijn gastvrouw.
‘O juffrouw Klader,’ zei hij eerbiedig, ‘laat ik u geen moeite veroorzaken - 't is al half acht. - We hebben om vier uur aan boord al gegeten. - Nee, dank u zeer.’
‘As u anders.... 't is bij de hand.’
‘Hoor es, geen meneer en juffrouw,’ kwam Ko moed-vattende, verlegen-luidruchtig, ‘'t is in de familie! Zeg maar gerust Anna, neef!’
‘Als u 't permitteert,’ eerbiedig-vroeg Hein, ‘dán héél graag.’
Stom knikte ze ja; verlegen blos trok over 't strak gezicht, dat, boos om dat blozen, nog bitsig-hoekiger werd dan anders.
Hein zou toch nog maar iets eten - en onderwijl vertelde hij
| |
| |
van Indië, gemakkelijk-oppervlakkig pratend, grof kranend met verhalen van krijgsavonturen en bacchanaliën. De burgerluidjes hoorden toe met verbazing, durfden geen afkeuring uiten, voelden zich niet op hun gemak.... de oude vrouw zat beangst, kleintjes diep in haar stoel, schuw ook voor haar eigen opkomenden onbedwingbaren afkeer....
Haar man brak 't verhaal van zijn zoon bruusk, met ineens vaderlijk gezag, af:
‘Nou ja jonge, hou de rest maar, hoor - je maakt ons allemaal beroerd.’ -
Hein lachte luidop, voldaan.
‘'t Is maar best,’ vervolgde de oude man, ‘dat je nou es komt uitruste bij ons op de hei - dat zal je goed doen....’
Zijn zoon trok terzijde een grappig lang gezicht, knipoogend tegen Ko, toen, in de ontstane stilte, op zijn horloge kijkend:
‘Sapperlipopette! 't is al kwart over achte, - ik moet om negen uur bij Fritschy weze, heet 't zoo niet? Hoe ver is dat?’
‘Maar jonge - ga je nou alweer weg?’ treurig-vroeg vader, nu weer 't oude gedweeë mannetje.
‘Ouwe heer,’ was 't antwoord, grappig, ‘ik beloof je, dat ik dit keer geen zes jaar zal wegblijven - misschien wel zes uur. - 't Spijt me wel,’ zei hij, gemaniereerd zich tot Anna wendende, ‘dat ik u zoo gauw verlaten moet, máár, u begrijpt, - als de kameraden voor 't laatst eens een vroolijke afscheidsfuif willen hebben - och, je kúnt je d'r niet an onttrekken,’ eìndigde hij op gedachteloozen toon, opzij naar de deur ziende.
En Anna, wel voelend zijn verlangen wèg te komen uit die vervelende burgerlijkheid, antwoordde scherp, met véél nadruk:
‘O nee, u moet precies doen, wat u wilt, - vrijheid, blijheid, zeg ik maar.... Maar we kenne natuurlijk niet op u wáchten. Me man mot er 's morgens weer vroeg uit en bovendien....’
‘O zeker,’ zei hij wat kalm-hoog, ‘als u me maar even wilt wijzen, waar ik moet slapen - en me den sleutel geeft, dan red ik me wel.’
‘Och, de sleutel, da's niet noodig,’ haastte oudmannetje zich te zeggen, dat ángstig de dreigende kwaadheid over Anna's trekken komen zag, ‘ik slaap toch zoo licht - as ie maar éven belt, ben ik wakker - dan zal ik wel opendoen; da' beteekent niks.’
‘Nou - ik kom er dan wel in,’ zei Hein onverschillig, ver- | |
| |
langend om weg te komen, ‘en, al moest ik een nachtje onder den blooten hemel bivakkeeren, dan was 't mij ook best, hoor! Nu dames en heeren,’ zei hij, zijn koppelriem aangespende, ‘tot ziens dan!’
‘Wacht, ik zal je even uitlate,’ kwam Ko.
‘Goeien avond,’ zei Anna stijf op haar stoel.
‘Dag Hein,’ groette de ouwe man zacht-verwijtend.
‘Dag oudjes,’ riep Hein jolig in de deur, een kushand makende, - ‘tot ziens!’
Ze hoorden hem vlug de trap afloopen.
‘Hij mag wel goed uitkijke op straat, want die drukte daar is-tie toch niet an gewoon,’ zorg-praatte oudmoedertje tegen haar man.
‘Ziezoo,’ begon Anna, die, zoolang Ko de kamer uit was om Hein uit te laten, stokstijf gezwegen had, ‘die is blij, dat ie weer naar z'n kornuite gaat. 't Zijn me de heertjes wel,’ voegde ze er schamper bij.
‘Och,’ zei Ko vergoelijkend, heimelijk kijkend naar de bedrukte oudjes, ‘dat drukke gaat er wel wat af, als ze een poosje in 't land zijn - dat bedaart vanzelf wel. 't Is nou nog net jonge veulens in de wei.... je mot denke, die kameraden, daar is-tie zoo lang mee samen geweest, daar wil ie nou voor 't laatst.... affijn.... Wil je rooke, oom?’
‘Hè? - ja, asjeblief;’ hij greep de sigaar, ging stil zitten dampen met knippende oogjes en oude-mannetjesbeweeg.
Ook oud-vrouwtje zei niets, breide met de bevende handen langzaam voort.
Van tijd tot tijd keek ze in de donkerende straat, suf; bracht haar hand langzaam naar haar voorhoofd, dat zoo vreemd moe was.
‘Kom,’ verbrak Anna de stilte, ‘we zitten hier as uile in doodsnood. 'k Zal 't licht maar 's ansteke, dan kennen we een kaartje spele.’
Hard rutste ze de rolgordijnen neer, stak met veel scherp glasgerinkel de petroleumlamp aan, maakte de kamer vol dreigende onrust met haar hard heen- en weer-geloop.
De stoelen werden bijgeschoven, de pakjes kaarten op 't tafelzeil gegooid.
‘Heb u d'r wel zin an, oom?’ aarzelend vroeg Ko.
‘Ikke? - o ja, jawel,’ zei hij, opschrikkend.
| |
| |
‘En u, tante?’
‘Ik, - wat? Kaarte? o ja, 't is goed, best, hoor....’ zei 't oude stemmetje.
Ze gingen om de ronde tafel zitten, in den gelen lamplichtbundel, met de kaarten in de handen: de oude man sufferig in elkaar, zij tegenover hem, 't verschrompeld gezicht peinzend-droef midden tusschen hen in, ook recht tegenover elkaar, Anna en Ko.
De bleek-witte gordijnvakken maakten de burgerkamer, met koud zeil op den grond én koud glimmend zeil op de tafel, met de glimmend-geverniste geelbruine meubelen, kil-ongezellig.
Er hing een stroeve zwijgzaamheid. - De oudjes waren bang, te spreken over dat, wat al-door hun geest pijnigend bezighield. Van tijd tot tijd keek Ko snel en heimelijk even naar Anna, die, strak en hard, vóór zich op 't tafelzeil zag.
De oude vrouw deed haar uiterste best om haar aandacht op 't spel te richten, maar 't ging niet. In haar man leefde onder 't spelen langzaam matige ambitie op. Toch vergiste hij zich wel eens - maar zijn vrouw beging aanhoudend de onvergeeflijkste fouten. Dan wees Anna met een scherpen zucht, die gelatenheid moest beteekenen, haar terecht, duwde haar de verkeerd opgespeelde kaart weer tusschen de vingers: ‘Née - u ben weer in de wár - pák maar weer án.’
Dan keek Ko weer even op, pijnlijk-schuw, naar zijn vrouw.
‘Maar tante’ - eindelijk werd het Anna te kras - ‘nóu komt u met ruite, en daar pas heb u verzaakt.... dán maar weer óver’ - en met een gus wierp ze haar kaarten uit over de tafel.
‘O, ja - ik had me vergist - ìk had het niet gezien,’ praatte oud-vrouwtje gedwee, klein in den rieten leunstoel....
‘Jawel,’ zei Anna koud. ‘Laten we maar ophouwe. - U schijnt er toch niet veel zin in te hebben.’
‘Oom en tante zullen moe weze,’ kwam Ko verzachtend. ‘Ik kan 't me best begrijpen. Als je niet gewoon bent aan 'n drukke stad, en dan: al de aandoening van vandaag.... Geef ons maar een glas melk, dan gaan we naar bed.’
‘Ja, eigenlijk ben ik wèl moe,’ zei de oude man dof. ‘Late we maar naar bed gaan, hè moeder?’
‘Lollige logé's, die familie van jou,’ viel Anna uit, toen de oude menschen goed en wel de deur uit waren - da' mo'k zegge
| |
| |
- daar hè je pleziér van. En dan zoo'n slampamper van 'n soldaat op de koop toe. As je maar weet: ik ga niet na beneje vannacht, al luidt ie 'm kapot!’
‘Dat hoeft ook niet,’ zei Ko, geïrriteerd, - ‘ga jij maar maffe... Net of die ouwe mensche 't leuk vinde, dat-ie d'r den eersten avond al vandoor gaat. Ze zijn d'r beroerd genoeg van. En dan zal jij....’
‘Wat ik?’
‘Nou, schreeuw maar zoo niet - of motte ze 't hierboven nog hoore?’
‘'t Kan me niks schele, wat ze hoore.... Ik zeg maar: 't is lóllig, zúlke logé's; érg lollig - daar kan je je werk om late legge; daar kan je mee gaan wandelen, zóó; voetje voor voetje. En dat zet dan de heele dag net een gezicht as - 'n oorwurm....’ eindigde ze, wat kalmer.
‘Nou heb ik je één ding te vrage,’ zei Ko bedwongen-kalm, maar met stijgenden wrevel - ‘wees nou in godsnaam morgenochend niet onhebbelijk. Morgemiddag gaan ze ommers weg!’
‘Onhebbelijk,’ stoof ze op - ‘wel chobbewaarme, ik zou wel 's wille wete, wie d'r onhebbelijk is geweest! Ik heb ze goed ontvange, maar zijn dat mensche om bij iemand te komme logeere....’
‘Nou ja, je heb gelíjk. Maar verdraag 't nou morgenochend en ga d'r niet nijdig tegenin,’ zei hij, zich beheerschend. ‘Denk nou maar: morgen is 't uit. Ik kan je zegge, dat ik 't óók niet lollig vin. Hè, ik ben d'r suf en slaperig van,’ zei hij geeuwend. ‘Nou, kom je gauw?’
‘Jawel,’ bromde ze, in een heftige beweging rinkinkend met de melkglazen, die ze omwaschte. ‘Ik zal blij weze, as ze weer op de hei zitte.’
Boven praatten zachtjes de oudjes, be-angst door het opschellen der twist-stemmen.
‘Zouwen ze ruzie hebben?’
‘'t Lijkt wel zoo,’ zei hij aarzelend.... ‘Nee 't is alweer over....’
‘Nou, morgenmiddag gaan we na huis, met z'n drieën.’
Met kleine beweginkjes kleedden ze zich uit, stapten moeilijk in 't hooge bed. Hij blies het licht uit, lag wakker met open oogen in de zwart-donkere kamer.
Nu ze in bed lagen, voelden beiden, dat ze heel helder waren,
| |
| |
volstrekt niet slaperig. Toch praatten ze niet meer, bleven onbewogen liggen. De kamerstilte was als een geheimzinnig-vijandige beklemming om hen heen. Een enkel aansluipend nachtgeluid in huis of buiten brak soms even het zwart-stille rondom, waarin het stadsleven sliep. Van tijd tot tijd hoorde de een de ander een beetje bewegen, kuchen.... terwijl beiden zoo stil mogelijk waren om niet te laten merken aan elkaar, dat ze voortdurend wakker bleven, wakker wilden blijven, om te luisteren en dadelijk bij de hand te zijn, als Hein belde. Al hun denken was dáárop gericht.... zooals heel hun lange leven een altijd-kijken naar kleine kleine dagelijksche dingen was geweest.... Maar toch voelden ze nu wel door alles heen de te-leurstelling, als een stagen hinder, een nooit geheel wijkenden druk.
Zoo lagen ze; halfuur na halfuur hoorden ze de klokken: eerst 't schorre geluid van een buurklok, dan het spelen en slaan van een toren in de nabijheid, veel later den scherpen tik van de pendule in de woonkamer - wel vijf minuten minstens most-ie achter wezen, meende de oude man; ieder half uur op nieuw dacht hij er onwillekeurig over - of 't niet nog meer was - maar dat leek altijd zoo - als je niet sliep, viel de tijd je lang....
Zoo was het half één geworden, één uur; - half twee sloeg het daar juist.
Daar hoorde hij de oude vrouw zich omkeeren. Blij, dat hij nu ten minste eens even praten kon:
‘Slaap je nog niet, moeder?’
‘Nee,’ zei ze met klaarwakkere stem.
‘Hij - uh - hij blijft lang weg,’ zei hij, verlegen keelschrapende.
‘Ja -’, gaf ze toe, even verheugd, omdat hij het pijnlijk vermedene had aangeroerd.
‘Maar 't kan wel's voor 'n keer; da's nou nog niet zoo erg,’ troostte ze.
‘Nee, nee - morgen gaan we na huis. Bij ons kan ie uitruste.... St, wat is dat?’
In de kamer naastan, de slaapkamer van Anna en Ko kraakte een ledikant.
‘'t Is hiernaast. Zachtjes prate,’ fluisterde hij angstig, ‘anders make we ze wakker.’
Weer lagen ze een langen tijd zonder zich te bewegen.
| |
| |
Eindelijk, daar tingelde het dunne geluid van de bel; alarmeerend klinkte het door 't nachtstille huis.
‘Hè wat?’ - schrok de oude man op, die juist in een flauwe dommeling gevallen was. ‘Werd er gebeld?’
‘Ja - stil toch - denk om hiernaast. Late we maar gauw ope doen, anders belt ie misschien nog es. Wil ik effe gaan?’
‘Nee, nee, ik zal wel. Effe de kaars ansteke.’
Hij tastte op het tafeltje naast 't bed naar de lucifers, schoof ze met zijn beverige hand er af, zoodat het doosje viel.
‘Nou, dan zal ik 't maar in 't donker doen,’ zei hij benepen, opziende tegen bukken.
Hij scharrelde 't hooge bed uit, trok, in 't donker onhandig stommelend, een broek en een vest aan, ging tastend de kamer uit naar de trap.
Eén voor één kraakten de bovenste treden, onverbiddelijk luid, dóór.
Nu bleef hij staan, zich vasthoudend aan de leuning op de hóóge, steile trap, die de schemerige diepte inging; trok de deur bij 't touw open. Hij hoorde luide mannestemmen. ‘Hou je maar taai, Heintje.’ ‘Ja hij lapt 't 'm wel,’ zei een andere stem. ‘Laat 'm maar gerust los.’ En de mannen gingen heen.
Met onvaste stappen kwam Hein binnen, duidelijk zichtbaar in de door een straatlantaren flauw verlichte opening, zei niets, bromde dof wat voor zich heen. Steunend tegen de leuning bleef hij met gebogen hoofd staan.
‘God, God,’ mompelde de oude man.
Angstig luisterde hij, of iemand in huis ook wakker geworden was. Niets dan het suizelen van de stilte hoorde hij.
‘Stil maar Hein,’ fluisterriep hij naar beneden - ‘ik zal je wel helpe.’
Voorzichtig - o die tráp, die bij elke tree wéér kraakte! - sloop hij naar beneden, resoluut, sterk. Ver in de straat klonk de metaalklank van stappen op steen.
De oude man sloot de deur.
Hein bleef onbeweeglijk staan.
De oude man, naast hem nu, keek eens omhoog, de eindelooze steilte langs, die in donkerte te loor ging.... God, hoe zou hij hem daarop krijgen. Hij voelde nu toch wel: daar was geen denken aan, 't kón niet. Onwillekeurig spande hij even zijn oude
| |
| |
slappe spieren, dat hij sterk begon te beven - Hem erop dragen? - Onzin, 't leek er niet naar, dat hij dat zou kunnen. Hij voelde zich zoo nietig bij dat stoer-gezonde lichaam daar; keek nog eens naar den jongen. Wat zag-ie er beroerd, walgelijk beroerd uit in zijn gezicht. Dat gezwollene, die dronkemanskleur - boven die fijne uniform. Nu bewoog hij toch! Langzaam begon hij in elkaar te zakken. De oude man spande zich in om hem wat te ondersteunen, deed hem zitten op de onderste trede, waar hij hangerig, met het hoofd op de borst onbeweeglijk bleef, totaal versuft. Besluiteloos stond hij er bij, bezweet en bevend van inspanning.
Wat nou; wat nou toch in godsnaam! Hij kón 'm niet na boven krijgen; en dat de jongen dáár bleef, dát ging ook niet. Hij was zoo verhit! En dan de andere, vreemde menschen in 't huis, die 'm 's morgens zouën vinden!.... Even schoot hem de gedachte door het hoofd: Ko roepen - maar dadelijk angstig voelde hij: Nee, nee, dat kon niet; want Anna mocht er niks van merken - hij voelde al haar schelle stem koud-felle gezegden slingeren.... Wat dan? Hij kon 'm daar toch niet alleen laten, zijn kind? 't Was nou zoowat drie uur - om half zes werd 't toch alweer licht.... ja, dat most-ie maar doen.... Hij keek nog even - de jongen lag goed, kon niet vallen - en klom weer de trap op om nog even een jas aan te trekken en.... 't zijn vrouw te zeggen - ja, hij zou 't maar zoo zacht mogelijk voorstellen.... ze had altijd zoo'n veráchting voor dronken lui.... Maar hij kon d'r nou niet over denken, wat ie zeggen zou; dat kwam wel van-zelf. Hij most noú alleen maar oppassen, dat ie z'n eigen stevig vast hiel....
Z'n vrouw had de lucifers opgezocht, de kaars aangestoken. Gelukkig! Ze zat rechtop in bed, luisterend.
‘Wat is t'r?’ vroeg ze, dadelijk toen hij binnenkwam. ‘Is ie d'r niet?’
‘Jawel -’ antwoordde hij langzaam-bedenkend, ‘hij is t'r wel - maar, hij; hij was zoo moei - en nou - nou leit ie onder an de trap - nee, niks geen kwaad hoor! - maar - och begrijp-ie, 't is niks - want hij het natúúrlijk vannacht een glasie meer gedronke en toen in die kouwe nachtlucht....’ En toen ze nog niks zei, maar stil bleef zitten staren naar de kaarsvlam.... ‘dat, uh, dat bevangt je dan...’ hakkelde hij, al was hij de schuldige.
‘Dronke?’ zei de oude vrouw, niet-luisterend, met koude
| |
| |
afschuwstem, mot ie nou, nóu dronke thuiskomme, den eersten dag, dat ie....’
Er snikte een weeker treurigheid op in haar egale woorden....
‘En hoe moete me nou? Chotchot,’ zei ze angstig, ‘wat zal Anna....’
Uit de kamer naastan klonk gepraat. Verschrikt zwegen de oudjes.
Anna's stem sprak, koud-onverschillig; ze verstonden alleen de laatste woorden, wat luider: ‘'t Kan mijn ook niks schele - ik ga slape.’ Toen een kraken van 't bed....
‘Wat moete we nou?’ fluisterde zij.
‘D'r zit niks anders op, dan dat ik bij 'm blijf - na bove krijg 'k 'm niet - 't is gauw dag, en as Ko op is, kanne we 'm same na bed brengen; dan zalle de andere menschen in huis 't misschien niet zien.’
Dat deed hij. En tot half zeven zat hij daar eenzaam in 't donkere, nauwe portaaltje doodmoe te suffen bij zijn zoon. Hij had alleen nog een dof gevoel van vrees, dat er gebeld zou worden; dat van de derde verdieping iemand zou komen, een vreemde, die hen zou zien.
Maar Ko was 't eerste op. Zoodra hij hem hoorde, sloop de oude man de trap op, legde 't geval hakkelend uit. Met groote inspanning sleepte Ko den sergeant naar boven, legde hem op bed.
Anna was buiten zichzelve - ze kon er niet meer aan denken, zich in te houden. Scheldend stond ze tegenover den ouden man, razend over 't schandaal: as d'r is iemand van bove 't had gemerkt - 't was zijn schúld niet, dat de melkboer net laat was vanmorge - anders waren ze voor goed d'r fatsoendelijke naam kwijt - zoo'n vuile zatlap, dat hadden ze nou op de koop toe - zoo'n gemeene poen.... Al haar opgekropte nijdigheid spoog ze uit in wilde scheldwoorden. Poogde Ko tusschenbeide te komen, dan gilde ze nog harder - zoodat hij haar maar liet uitrazen.
De oude man zei niets terug. Zijn vrouw kwam binnen. en gedrukt zaten ze aan tafel, spoelden met veel thee een enkel sneetje brood naar binnen.
Toen 't ontbijt afgeloopen was, bleven ze aan de tafel zitten, stil.
Ko was naar zijn kantoor en Anna, innerlijk wat beschaamd over haar toomeloos razen, was maar naar de keuken gegaan. Van tijd tot tijd ging de oude man eens naar zijn zoon zien, kwam dan weer zwijgend terug, zat triest bij 't raam in de vaal-eentonige
| |
| |
achterstraat te kijken. Eindelijk, om elf uur, vond hij Hein wakker liggen, onfrisch, wat brommerig, en een poosje later kwam-die binnen, wat dof nog, maar toch weer vriendelijk tegen de ouwelui. Maar moeder zei niet veel terug, zat maar met neergeslagen oogen te breien, zwijgend. Toen werd hij wrevelig, zweeg bot-af. Was dat nou een ontvangst, as je net de vorige dag uit Indië gekommen was! - en dat allemaal, nota bene, omdat je een beetje gefoven had! Goddorie - een áfscheidsfeestje nog wel, met je kameraden! - Hij had erg veel trek in spuitwater, voelde een splijtende hoofdpijn - hij vond 't een beroerde rommel in Holland. Daar zat ie nou! In een achterbuurt op een hok van een kamer, met een paar ouwe menschen, die keken as doodgravers. Nou was je weer ‘thuis’! Nee hoor! dan: leve de vrijheid! Maar hij zou zich niet laten koeieneeren: aanstonds zouwen ze wel weer bijdraaien, maar dan zou híj 's onhebbelijk wezen.
Vader was op zijn stoel, met het hoofd op de borst, ingedut.
Tegen half één kwam Ko thuis, ook wat moe, van kleine onaangenaamheden op 't kantoor; maar hij dwong zich tot bedaarde vriendelijkheid.
Ook Anna, beschaamd over haar uitbarsting, en in 't vooruitzicht, dat ze de logé's gauw kwijt zou zijn, deed haar best aangenaam te wezen.
In zijn blijdschap daarover begon Ko zelfs een oogenblik Hein schertsend te plagen over zijn ‘vroolijke’ thuiskomst, maar het plots-verstrakkend gezicht van zijn vrouw, wier lippen zich hatelijkheid-bereid pletten, deed hem onmiddellijk het gesprek met gedwongen wending op iets anders brengen - en ieder voelde het, de even geweken beklemming was er weer....
Om drie uur vertrok de trein van het Beurs-station.
Vóór half twee zaten de oudjes al klaar, te wachten tot het tijd was - báng om te laat te komen. Nu zouden ze dan toch eindelijk: met zijn drieën! En dan, hoopten ze, optimistisch nu: als hij op zijn oude dorpje was, zou Hein vanzelf wel weer meer gaan voelen voor al die herinneringen aan vroeger, en zoo ook voor hen.
De bagage was gepakt. Ko zou ze opzenden. Hij zelf had al afscheid genomen en was naar kantoor gegaan.
't Was al kwárt voor tweeën. Moeder had wel graag maar vast haar mantel aangetrokken, maar ze durfde niet voor Anna, die
| |
| |
er wat stekeligs van zou zeggen, als je zóólang van te voren al klaar zat, wanneer je op reis moest.
Ineens zei Hein, die al een paar keer onrustig op zijn stoel geschoven en zijn keel geschraapt had: ‘Hoor 'es vader - ik zou vanavond nog samenkome met een paar kameraden... ík kom dan morge wel.’
De oude man verschoot. 't Was, of 't bloed hem wegliep uit zijn hoofd....
Daar ha' je 't.... 't Had nou ook ineens zoo goed geleke alles; te goed.... Maar hij moest antwoorden - zei heesch, maar kalm-gedwee:
‘Goed Hein. Jij mot 't weten....’
Oud vrouwtje zei niets.
Om kwart over tweeën gingen ze. Ze schrikten ervan, toen Anna zei, dat 't nou tijd werd.... hadden niet meer om den tijd gedacht.
Op straat zeien ze niks; even dacht zij aan 't komen eergisteren - hoe ánders dat was. Maar 't zelfde stadsrumoer lawaaide daar: de wagens reden wild; gehaast liepen de menschen - en ze voelde zich oud en nietig, uitgestooten.
't Was nog een kwartier te vroeg. ‘We moeten maar in de wachtkamer zoolang,’ zei Anna. Gedwee liep de oude man naar een deur, waar hij net ‘Wachtkamer IIIe klasse’ boven zag staan. ‘Nou ja,’ zei Anna, ‘late we maar in de IIe gaan’; maar vader liep gewoon door met zijn ouwe-mannetjespasjes. Moeder, onverschillig, ging mee. En Hein en Anna moesten ook wel, ofschoon ze met ergernis keken naar die visschers met stinkende scharren, waar ze nou tien minuten tusschen mochten zitten!
De ouwelui namen niet veel notitie van de omgeving.
Met iets vreemd onverschilligs namen ze afscheid. |
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd