Groot Nederland. Jaargang 2

[p. 341]

Vlaamsche kroniek
door Prosper van Hove.

Liberale Politiek.

In mijn jeugd heb ik dikwijls politieke meetings en manifestaties bijgewoond. Ik heb er zelfs nu en dan een actief deel aan genomen. Ik behoorde tot de Liberale partij, met vooruitstevende gedachten.

De groote woorden met kleine beteekenis waren in dien tijd voor mij geen holle klanken. Ik geloofde vast aan de mooie beloften; ik twijfelde niet of het geluk van land en volk lag in de overheersching der Liberale partij gewaarborgd.

O! die meetings en manifestaties! O! die schitterende, overtuigende, meesleepende sprekers! - Zij begonnen, als overal en altijd, met al het kwaad der andere partijen aan de kaak te stellen. Het was verschrikkelijk, die snoodheid en laagheid der andersgezinde partijen! Zij schilderden u dat af in woorden en in kleuren om er van te ijzen, zoo ongeveer als de pastoor de folteringen in de Hel beschrijft. Men sidderde van verontwaardiging, men eischte dringend verandering in den afschuwelijken toestand, men zou desnoods, met ruw geweld, die Augias-stallen, - zooals het zinnebeeldig heette - der onwaardige regeering reinigen. Daarna vertelden die welsprekende orateurs hóé zij die vuile stallen zouden reinigen, en wat al goeds en moois zij er voor in de plaats zouden brengen. Maar evenals het den pastoor beter gelukt de folteringen der Hel te beschrijven dan de zaligheden van den Hemel, zoo ook geraakten onze schitterende sprekers meer dan eens in duistere verwarring onder het voor-tooveren van al die ongekende heerlijkheden. Het was te veel, het was te mooi, 't publiek werd ongeloovig en begon

[p. 342]

te grinniken. Dan maakten zij een einde aan hun speeches, en dat einde, - o, hoe dikwijls heb ik 't niet gehoord! - ontketende telkens met vaste zekerheid een orkaan van daverend, dreunend, bulderend applaus: het was, in 't Fransch, altijd in 't Fransch, het volgend suf-bombastisch zinnetje: ‘Enfin, messieurs, pour finir, nous jurons de tenir haut et ferme le drapeau du Libéralisme Belge!’

Dat werkte als 't ware electriseerend, de wilde geestdrift was niet meer te temmen, men brak uit de zaal en ging manifesteeren in de straten, men zong: ‘Van 't ongediert der Papen’ en men gooide ruiten in; 't was een gevecht en een triomf!

*_**

Met al dat, en met niet veel daarbij, hebben de liberalen op den duur toch werkelijk de zegepraal behaald, en tijdens ettelijke jaren het land geregeerd.

Van al hun schitterende beloften is natuurlijk weinig, of heelemaal niets, gekomen. Zij hebben enkele nieuwe wetten gemaakt, - zooals elke partij die aan 't bewind komt het tot haar traditioneelen plicht rekent, of 't ook al nuttig is of niet, - dikwijls gevaarlijke of onbehendige wetten, als b.v. de beruchte schoolwet van 1879, waarop het land in 't geheel niet voorbereid was; en verder hebben zij, buiten gewone administratieve zaken, zoo goed als niets gedaan. Tegen rechten en taaleischen der Vlamingen, o.a. bleven zij steeds vijandig gekant. Hun regeering was sterk van frankiljonisme doordrongen. Hun politieke en sociale oriënteering kwam rechtstreeks uit Frankrijk. Minister Frère-Orban en later Bara waren hun chefs en hun leiders; en Frère-Orban en Bara waren ook Walen en kenden noch de taal, noch de innige belangen van het Vlaamsche volk. De Liberale partij was in hoofdzaak, om het met korte woorden te noemen, de partij der franskiljonsche bourgeois. Maar, ondanks alles, waren en bleven zij diep doordrongen van de overtuiging dat zij het geheele Belgische volk uit zijn ondergang gered hadden, en wanneer soms iemand eenige aanmerking over hun laksheid durfde maken, antwoordden zij met echte, diepe, overtuigende verontwaardiging: ‘Wat! zouden wij slechte patrioten en regeerders zijn! Vous vous trompez du tout au tout, monsieur. Nous tenons haut et ferme le drapeau du Libéralisme Belge!

*_**

[p. 343]

Niettegenstaande dat halsstarrig ‘haut et ferme’ houden, werd de regeeringsvlag hun eindelijk uit de handen geslingerd en wij kregen een klerikale regeering in de plaats.

Ik geloof, helaas! niet, dat die verandering een groot geluk voor ons land is geweest. De liberalen hebben ons zoo goed als niets gedaan; maar de klerikalen hebben ons, in menig opzicht, heel veel kwaad gedaan.

Na meer dan twintig jaar klerikale regeering zijn o.a. onze scholen beneden peil gedaald. De intellectuëele achteruitgang in België is, - de gunstige uitzonderingen niet te na gesproken, - over het algemeen ontzettend. Katholieke regeeringen houden niet van de verspreiding der kennis onder het volk. Instructie is gevaarlijk voor op verouderde fondamenten gebouwde, maatschappelijke instellingen. Instructie, wetenschap, intellectuëele ontwikkeling werken het socialisme en het anarchisme in de hand. Wat, hier als elders, groote levenskracht aan het klerikalisme gaf, was, dat het, op een gegeven oogenblik, als eenig, stevig bolwerk pal stond tegen het gevaarlijk opdringen van allerlei subversieve stelsels en beginselen. Daarom had het, van een conservatief standpunt beschouwd, veel meer dan het halfslachtig en half-ontbonden liberalisme, zijn goede sterke reden van bestaan. Geen factor werd dan ook door de klerikale regeerders verwaarloosd om hun macht te handhaven, en een der gewichtigste onder deze factors, ofschoon pas nieuw in het politiek leven verschenen, was het Flamingantisme.

Ik geloof in 't geheel niet dat onze klerikale regeerders sterkovertuigde Vlaamschgezinden zijn. Ik geloof niet dat zij de Vlamingen verdedigen uit liefde voor hun land en volk en taal. Ik geloof enkel aan hun eigen politieke zorg en liefde, daar waar het Vlaanderens dierbaarste belangen geldt. Waarom anders zouden zij nog steeds in al hun scholen aan het Fransch als leertaal de voorkeur geven? Maar zij hebben, - veel slimmer en gevatter dan de liberalen, - het ontwaken en herleven van de Vlaamschgezindheid met nauwkeurige belangstelling gevolgd, en dadelijk ingezien welke kracht en welk voordeel zij er voor hun partij uit konden trekken. En heden ten dage zijn ze dan ook reeds zooverre gekomen, dat zij de Vlaamsche Beweging zeer ruim naar hun zin en hun belangen om zoo te zeggen hebben gekanaliseerd. De ‘Vlaamsche’ zaak is grootendeels een ‘klerikale’ zaak geworden.

*_**

[p. 344]

Maar nu hebben de laatste Belgische verkiezingen een heel onverwacht verschijnsel aan den dag gebracht: de plotselinge herleving der Liberale partij, die men zoo goed als dood waande. En deze herleving is geen afzonderlijk, hier en daar gelocaliseerd feit: het is geweest een algemeen verschijnsel, over het gansche land.

Het is moeielijk om precies te weten waaraan deze gebeurtenis toe te schrijven. Wellicht van den eenen kant een vage, algemeene ontevredenheid over een regeering die te lang geduurd, en te weinig voldaan heeft; en zeker van den anderen kant een toenemenden afkeer van het socialisme met zijn collectivistische stelsels. Vreemd is het dat de socialisten zoo sterk aan dat onmogelijk beginsel van het collectivisme blijven hangen; vreemd dat zij, die anders van zoo veel gezonde waarheid houden, de steeds duidelijker wordende waarde van het individualisme en meteen van het privaat eigendom niet kunnen of niet willen huldigen. Zij willen te verre gaan en zitten blijkbaar in de war met hun ellendig begrip van Gelijkheid, terwijl toch alles in de natuur van Ongelijkheid getuigt. Maar het is nu eenmaal zoo; en, van die vage, algemeene ontevredenheid over de klerikalen, en dien duidelijken weerzin tegen het collectivisme, hebben de oude liberalen in ruime maat geprofiteerd.

Zij hebben gezegepraald en feest gevierd, en in een niet verafgelegen toekomst zien ze reeds opnieuw hun heerschappij over 's lands regeering te gemoet.

Ik heb ze weer, na zoo veel jaren ondergang, geestdriftig hooren redeneeren en manifesteeren, en nieuwsgierig heb ik geluisterd, hopende dat de ondervinding van 't verleden tot les voor de toekomst zou hebben gediend.

Ik moet bekennen dat ik er teleurgesteld van daan gekomen ben. Al waren 't ook andere en nieuwere mannen, zij hebben, op zeer enkele uitzonderingen na, - uitzonderingen die dan ook door de meerderheid met wantrouwige oogen werden aangekeken, - precies gesproken als de mannen van vóór vijf en twintig jaar; en daar heb ik het waarachtig weer gehoord, onder daverend gebulder en applausgejubel: ‘Et, pour finir, messieurs, nous jurons de tenir haut et ferme le drapeau du Libéralisme Belge.’

*_**

Het zou toch tijd gaan worden, dat die ingebeelde vlag nu eens voor goed in haren koker werd gestoken, en dat een strenge boete

[p. 345]

werd toegepast op wie nog spreken durft er die in jaren uit te halen. Genoeg met al die holle klanken nu. Er is werkelijk overdaad gepleegd. Daden! daar hebben we vooreerst behoefte aan. En onder die daden kan ik er, voor de liberale partij, die nu weer zoo onverwacht van de gunst des volks geniet, geen nuttiger en heilzamer aanwijzen, dan een zoo nauw mogelijke aansluiting met de veel te lang door haar verwaarloosde Vlaamsche Beweging. Daar ligt een haast nog onontgonnen veld voor de liberale politiek. Vlaamschgezinde liberale propaganda, op 't platteland en in de steden, Vlaamschgezinde liberale meetings, Vlaamschgezinde liberale dagbladen, Vlaamschgezinde liberale candidaten voor de verkiezingen, zijn, vooral ten plattelande, nog zoo goed als onbekende dingen. Laten we daar nu eens ernstig mee beginnen; 't is meer dan hooge tijd. En als er eenmaal jaren lang met taai geduld gewerkt zal zijn, - jaren lang aanhoudend, en niet meer, zooals nu 't geval is, enkel in verkiezingstijden, - dan zullen wij misschien opnieuw de zoo geliefde, en zoo vaak misbruikte liberale vlag nog eens uit den streng-gesloten koker mogen halen, en die werkelijk statig kunnen vasthouden; maar dan op zijn Vlaamsch, hoor, met een Vlaamsche kenspreuk, en niet meer met dat nageäapte Fransche ‘haut et ferme’, waarbij de menschen, die 't nog goed met het Liberalisme meenen, en in deze partij, behoorlijk gemoderniseerd, het noodig evenwicht tusschen klerikalisme en socialisme zien, nu minachtend-schimpend hunne schouders ophalen.