|
| |
| |
| |
De landverhuizers
Dramatische optocht in drie tafereelen
door Cyriel Buysse.
Personen:
| Vader Balcaen 50 jaar. |
| Moeder Balcaen 48 j. |
| Guust 30 j.}hunne zonen en dochters. |
| Rozeken 25 j.} |
| Philomene 22 j.} |
| Zieneken 14 j.} |
| Bruuntje 13 j.} |
| Grootmoeder Balcaen 80 j. |
| De Pastoor. |
| De Burgemeester. |
| Feelken. |
| Liesken. |
| Blinde Pier. |
| Zotte Wanne. |
| Eerste Landverhuizer. |
| Tweede Id. |
| Derde Id. |
| Vierde Id. |
| Eerste Buurvrouw. |
| Tweede Id. |
| De Buurman. |
| Eerste Burger. |
| Tweede Burger. |
| De Engelsche. |
| De Steward. |
| De Spioen. |
| De Kapitein. |
| De Chef. |
| De Dokter. |
| De Inspecteur. |
| Eerste Policeman. |
| Duitsche Landverhuizer. |
| Hongaarsche Landverhuizer. |
| De Vrouw van den Hongaarschen Landverhuizer. |
| |
Eerste tafereel.
Afscheid van 't geboortedorp
Een laaggebalkte boerenkeuken waaruit alle meubileering weggenomen is. Hier en daar verspreide koffers, manden, pakken. Rechts de haard. Een deur en twee ramen in den achtergrond. Door de ramen gezicht op de velden en op het dorpje met den kerktoren.
| |
| |
Bij het opgaan van 't gordijn zijn Guust en Rozeken druk bezig met nog een en ander in te pakken. Grootmoeder zit roerloos, met gevouwen handen, op een der koffers. Naast haar zit Philomene met haar zuigeling aan de borst. Moeder, midden in de kamer, naait iets vast aan Vaders binnenzak. Bruuntje zit naast den haard, met het huishondje tusschen zijn armen. Vlak bij hem staan drie vogelkooien, met vogels er in. In den linkerhoek zitten Zieneken en Liesken zacht en streelend met elkaar te praten.
(zacht het hondje aaiend; met weemoedige stem).
Siesken,... Siesken,... zoete Siesken,... hm... zoete biestjen...
(tot vader).
Kiert ou ne kier 'n beetsen noar de lucht, 'k 'n zie nie goed.
Ah moar 't es al vet genoeg. 'T'n zal d'r nie mier uitvallen.
Joa moar, ge zegt datte. Ne meinsch moet toch zeuveel zurge droagen veur zijn geld. Wa zoên we wij ginder moeten doen da w'ons geld kwijt woaren.
(luchtig).
O!... 'k zoe 'k mee nen orgel rondgaan.
(met gewichtige stem; steeds zorgvuldig aan den binnenzak naaiend).
Joa joa, mee nen orgel rondgaan. God geve da we da noeit 'n moeten doen.
(met doffe, heesche stem).
Ik weet er nog heul goed van, al es 't wel tsjestig joar geleên, van ienen die deud lag in de snieuwe, op nen Dertienoavend.
(een beetje spottend).
Wie datte, moeder!
(met overtuiging).
Nen orgeldroaier! nen orgeldroaier! Hij 'n lag gien twintig stappen van ons hof en heul zijn wezen was zeu bleiw as 'n schoalde. Hij hâ hem doar geleid tegen d' hoage, mee 't heufd op zijn droaikasse om wa te rusten zeker,... en hij es 'r in sloap gevallen en versteven.
(spottend).
O joa moar, da es al weere zeu lank geleên, moeder. Tegenwoordig goa da amoal mee den electriek.
(hard duwend aan het pak dat hij met behulp van Rozeken in elkaar werkt).
'K peize... da w'in Amerika... wel wa anders zillen te doen hên... as mee orgels rond te leupen...
'K peist euk; 't es mee wirken da Florimond ginder zijn cenzen verdient hêt...
(met een blik op Philomene).
En mee spoaren...
(met een blik op Guust)
En mee zijn geld niet te verdrijnken...
| |
| |
(met een blik op Philomene)
en... en mee gien jongens te keupen van zijn drijnkgeld...
(tot Guust).
Ala toe toe...
(veegt een traan weg).
Hij moe hij mij da altijd deure steken: da 'k nie 'n spoare en da 'k 'n kind hê.
(kalm).
'T 'n doet. 'K 'n mimmereer ik doar nie over. 't Gien da gebeurd es ès gebeurd en iederien hê zijn feiten. 'K 'n zegge da moar omda Philemiene altijd spreekt van drijnken...
(Harder duwend aan 't pak.)
Nondedzju da es toai om te vullen.
(tot Bruuntje en Zieneken)
Bruun, of Ziene, helpt-e kier, houdt da hier ne kier vaste.
(Bruuntje maakt een beweging om te komen maar Zienken is hem voor.)
(zijn hondje streelend).
Siesken,... zoete biestjen...
Zeu bleiw as 'n schoalde zag hij, en zeu stijf of ne stok... Mijn voader en de knecht hên hem opgepakt en in de schuur op nen beunijnk streu geleid.
(lachend).
Moeder zit nog altijd in de ouën tijd, zilde.
(Ongeduldig tot zijn vrouw)
Ala toe, verdeeke, es 't nog nie gedoan? Hoast ou 'n beetsen. D' ander zillen doar goan zijn.
Ha moar 'n zij ne kier zeu onpesjentig niet. Keunt-e nou toch gien vijf menuten stille stoan; ge zij percies ne kleine jongen. Ala toe, nog 'n poar steekskes.
(trippelend van ongeduld).
'K goa ou 'n tote geên.
(Poogt moeder te zoenen.)
(hem geprikkeld afwerend).
Ge moet ou stil houen, zeg ik ou. Hou verdeeke e-kier ou menieren.
(lachend).
Da zijn mijn menieren. 'K 'n hê ik gien ander gelierd.
O gij zij nen babbeloare! Dien bek 'n stoa noeit stille.
(grappig).
Ha joa moar woarom 'n zoe 'k ik...
(boos).
Ala toe toe toe, zwijg nou.
(tot Zieneken).
Doar, 't es goed, ge zij zoete. 't Es spijtig dat-e gij giene jongen 'n zijt en Bruun 'n meisken.
(Zieneken verheugd glimlachend terug bij Liesken, terwijl Guust wijst naar Bruuntje.)
Zie hem doar ne kier zitten met dien hond op zijne scheut, 't es lijk 'n kindermeissen.
(tot Bruuntje)
Verdeeke, jongen, da es 'n dijngen mee ou. Ge zilt er nog wa van krijgen, van dien hond.
(Bruuntje begint in stilte te schreien.)
| |
| |
(tot Guust).
Och,... 'n ploagt hem niet. Hij hê toch zeuveel verdriet omdat hij zijn hondeken nie mee 'n mag nemen.
(opkijkend).
Zit hij doar al weere veuren te schriemen? En es Feelke Verploatse doar nóg niet om dien hond wig t' hoalen?
(ongeduldig tot Bruuntje)
Ha moar jongen 'n zij toch zeu onneuzel niet. D'r zillen in Amerika toch euk wel honden zijn. Spiegelt ou ne kier an Zieneken, die heur beste vriendinne goa verloaten. G'n zie ze gij doarveuren nie schriemen.
(Bruuntje houdt met een drogen snik op te schreien. Zacht aait hij zijn hondje en geeft het ter sluiks een kus.)
(tot moeder).
Es 't gien woar, moeder, 'k mag alle moanden nen brief noar Liesken schrijven en ze moe mij euk alle moanden antwoorden.
(tot Zieneken).
'K zàl ou antwoorden, moar gij moet iets schrijven.
(Geluid achter 't scherm. Een harmonica speelt en stemmen zingen:)
Waar kunnen wij ook beter zijn
Waar kunnen wij ook beter zijn
Dan bij ons goede vrienden?
(rukt van moeder weg).
Ala toe, Threse, 't es nou genoeg. Ze zijn doar.
(hem naloopend).
Nog ien klein steeksken.
(Al zingend komen de Landverhuizers, beladen met pakken, manden, arbeidersgereedschap, enz. op.)
(met de harmonica).
Hier zijn we! Heul 't dorp es achter ons om ons te zien vertrekken.
(Door de ramen ziet men nieuwsgierig heen en weer loopende dorpelingen.)
Den burgemiester komt euk kijken!
(houdt eene flesch in de hoogte).
De secretoarus hê ons getrekteerd mee ne pot dzjenuiver. Vivan onze secretoarus! Vivan Amerika!
(juichend).
Bravo! Bravo!
Alle vier beginnen weer, met begeleiding van de harmonica te zingen:
Waar kunnen wij ook beter zijn
Waar kunnen wij ook beter zijn
Dan bij ons goede vrienden?
| |
| |
En laat ons vroolijk zijn!
Zij gaan op koffers zitten en drinken en lachen.
(komt opgewonden binnen).
Och Hiere jongens, goa-je gulder nou oprecht amoal wig!
(Tot grootmoeder)
En es da nou toch woar, greutmoeder Rensken, dat-e gij euk mee goat? Ha moar da zijn toch dijngen! da zijn toch dijngen!
(juichend).
Of-e w'r noartoe goan! Joa w' zilde! Vivan Amerika!
Vivan Amerika!
(Zij omringen lachend Bruuntje en zingen:)
Woarom hê den boer zijn hondeke verkocht?
Woarom hê den boer zijn hondeke verkocht?
Omdat 't te veele kost eten!
(Bruuntje begint te schreien.)
(spottend zingend):
Omdat 't nie mee'n mocht noar Amerika!
Doarom hêt den boer zijn hondeke verkocht!
En laat ons vroolijk zijn!
(tot Eerste Buurvrouw).
'K'n wee 'k niet woar da 'k ik noartoe goa. 'K goa 'k mee mee ulder.
Wig van Belzeland! Wig uit d'oarmoe! Vivan Amerika woar dat d'oarme meinschen rijke worden!
Ha moar goa da ulder toch nie spijten, zeu verre en zeu vremde, en amoal anders as da g'hier geweune zijt.
Moar nie nien 't; 't goe leven zij-je al geiwe geweune.
't En es het veur ons plezier nie da we goan; moar wa moet-e doen os g'in ou land gien eten mier 'n hêt!
De kobbelementen an onze Soarlewie os g'hem ginter ziet.
(tot Rozeken)
En wannier treiwt-e, Rozeken? G' hêt 'r zeker moed op?
Van as-e w' angekomen zijn. Florimond zal ons ginter afwachten.
(lachend).
Hawel, ier da g'r mee treiwt,
| |
| |
moet 'm van mijn poart 'n totse geên. 'K hê hem euk nog 'n beetse geire gezien indentijd.
(Algemeen gelach.)
(ook lachend).
'K zal 't doen; 'k beloof het ou.
Hoevele verdient hij ginter al?
Tsjestig frank in de weeke.
O!... da is veele! O gij zij gelukkig zilde! Gij zil rijke zijn! En wij die hier in d'oarmoe blijve zitten!...
Loat hem zitten!
(Algemeen gelach.)
'T 'n es gie woar jong, 'n loat gij hem nie zitten, blijf gij hier, zeu lank of da g'r an de kost keun komen.
't Es mij de kost: pap en eirdappels! Buufstikken zillen we ginter eten, zeuvele of da we willen. Joa joa, buufstikken, nondedzju! buufstikken! En bovendien gien kleine, moar firme gruete. Keirels comme ça... nondedjiè!
(Gelach.)
In 't joar 48, 't joar van d'eirdappelploage 'n aten de meinschen nie anders of roapen.
Moeder zit al weer in den ouën tijd.
En z'n hân nog nie amoal roapen, want d'oarme meinschen 'n mochten ze van 't land nie hoalen of ze wierden deur de boeren en de sandurms mee stienen en mee soavels wiggejaagd. D'oarme meinschen lagen van den honger op stroate te stirven.
Heul 't dorp zal eindigen mee wig te goan. Heul 't dorp. Al d'oarme meinschen.
(met nieuwsgierig gezicht binnenkomend).
Es 'r gien belet? Meugen we ne kier kome kijken?
Joa joa g', kom moar binnen.
Hààà!... Zeu 't es toch woar da g'amoal wiggaat?
Joa joa 't, 't es zeker woar.
En zeu verre!... Hààà!... zij-je gulder toch nie schouw van die reize, en al da woater, en da scheep!
Zoên we wel; 't zijn d'r al zeuvele noartoe.
Hààà!... Ge moet toch couroage hên, zilde! Ge moet toch couroage hên!
(aan de deur).
O, meinschen, o meinschen! Wa goa-e gulder doen?
| |
| |
En al die kleine kinderkes! En al die scheune jonge meiskes die 't mannevolk zeu geiren zien. O die schoapkes! O die oarme schoapkes
(Algemeen gelach.)
'K zal nen Onze Voader en 'n Wees Gegroet veur ulder lezen, omda ge toch nie 'n zoedt verongelukken.
'T'n es gie woar, ze zoe zat zijn. Gee heur liever 'n oalmoesse.
(Geeft haar iets.)
Neem, Wanne, doar es vijf cens.
Merci mijn schoapkes, merci mijn kinderkes, merci mijn scheune meiskes. God bewoar ulder! 'K zal ne hiele poaternoster veur ulder lezen.
(Af.)
(Steunend op een stokje, aan de deur, met iemand die hem leidt. Tranerige stem):
Onze Voader die in de Hemelen zijt
Geheiligd zij uw naam
Ons toekome uw Rijk
Geeft ons heden ons dagelijks brood
enz. enz.
(Hij bidt door.)
't Es blende Pier. Moeder gee hem euk watte. Wacht, 'k hê hier zelve nog een kluite.
(Geeft hem iets.)
Neem, Pier, en stel het al wel, jongen.
(zijn gebed onderbrekend).
Ge zij bedankt. God zal 't ou leunen. God bewoare ou dat ge noei nie blend 'n wordt.
(Met zijn leidsman af.)
(met de flesch in de hoogte).
Ala, we goan nog eentje pakken.
(zingend) En we gaan nog eentje pakken}Bis.
(zingend):
'n flassche zonder bomdebomdebom
Waar kunnen wij ook beter zijn?
Waar kunnen wij ook beter zijn
Dan bij onz' goede vrienden?
En laat ons vroolijk zijn!
| |
| |
(vlug binnenkomend).
Menier den bùrgemiester kom t doar, mee menier de paster!
(Schielijke stilte. Enkelen staan op.)
Hawel, 't es het goed. Ze meugen zij binnenkomen. Da es hier den bùrgemiesters huis en 'k zal hem mee ienen de sleuter afgeven.
(spottend).
Hij kom meschien kijken of da ge zijn huis nie mee 'n pakt noar Amerika.
(Kort gelach.)
(Pastoor en Burgemeester komen glimlachend binnen.)
(vriendelijk).
De goên dag, meinschen, de goên dag.
Dag menier de paster, en menier den bùrgemiester.
We komen ulder nog ne kier bezoeken, ier da ge wig goat.
Ge doe gulder wel, menier de paster, en menier den bùrgemiester. 'K zoe zeggen: zet ulder watte, moar we'n hên gien stoelen mier.
(Wijst naar een koffer.)
Wilt 'n beetsen op die koeffer zitten, menier de paster, of menier den bùrgemiester?
Nie nie, merci, 'n geeft ulder gien moeite. We zillen wel blijve stoan.
Lijk of ge wilt, menier de paster en menier den bùrgemiester.
(Tot burgemeester.)
Wilt-e gij soms de sleuter van 't huis meenemen, menier den bùrgemiester?
Joa ik, binst da 'k hier toch ben. G'n moet hem dan nie achterzenden.
(Rondkijkend.)
Doar 'n es toch gien schendijng an 't huis? Gien dijngen uitgebroken die moeten blijven?...
Ha moar wa peist-e toch, menier den bùrgemiester!
Joa joa moar, 'k wee ik wel dat-e gulder da nie espres 'n zoedt doen. Moar ne meinsch zoe hem keune missen, e-woar?
Ge meug gerust zijn, menier den bùrgemiester; ge zilt ou huis weere vinden lijk of ge 't ons verpacht hêt.
(tot vader).
En ge hêt 'r moed op, voader, om noar Amerika te goan?
Joa ik zilde, menier de paster, 'k hê d'r zeker moed op.
(tot moeder).
En gij euk, moeder?
Ik zoe liever in mijn land blijven, menier de paster; moar wa moe ne meinsch doen, e-woar? os g'an de kost nie mier 'n komt?
Och hiere ik euk, zilde; 'k zoe veel liever hier blijven.
(ziet hoofdschuddend Philomene aan).
Hm!...
(tot
| |
| |
Rozeken)
En gij, jonge dochter, goat er noartoe om te...
(met nadruk)
treiwen, e-woar?
Joa ik, menier de paster; Florimond zal mij ginter afwachten.
(tot grootmoeder. Klopt haar gemoedelijk op den schouder).
En gruetmoeder goa euk mee, ne-woar? Zij-je nie schouw van de zee, gruetmoeder Rensken?
(gejaagd opstaande).
Wa b'lieft er ou, menier de paster?
(doet haar weer zitten).
Blijf moar zitten, gruetmoeder.
(Harder sprekend.)
Of da ge nie schouw 'n zijt van de zee, vroag ik ou?
(hoofdschuddend).
'K 'n wee 'k nie wat dat da es, menier de paster. 'K 'n hê ik da noeit gezien.
't Es ne gruete plas woater, moederken.
(Grootmoeder schudt het hoofd.)
Joa joa.
(Tot de landverhuizers.)
En gulder goat euk allemoal wig, hé? Allemoal ulder land, ulder scheun Vloanderland verloaten, hè? Ja ja ja.
't Es ginter goed en hier 'n deug het niet, menier de paster.
(maakt het gebaar of hij met zijn wijsvinger eten naar binnen werkte).
W'n krijgen hier nie genoeg mier van den dienen, menier de paster.
(wijst naar de jeneverflesch en maakt dan een gebaar met de hand alsof hij dronk).
Moar 'k zie da ge toch nog altijd van den dienen krijgt.
(Spotgelach van pastoor en burgemeester.)
Weinig, menier de burgemiester. Veel min of da ge misschien 'n peist.
(eensklaps ernstig).
Meinschen, gij zij allemoal mijn parochioanen, en 'k'n wil ulder noar Amerika nie loate vertrekken, zonder iest nog ne kier 'n loaste serieus woord mee ulder te spreken. Ge verloat ulder land en da recht hêt-e, al vind ik het euk jammer da g'hier nie 'n blijft. Want zie ne kier: Wie zal d'r 't wirk hier doen os ge gulder amoal wiggaat? Hêt-e doar wel op gepeisd?
(Korte pauze.)
't Es nou al heul moeielijk, veur boeren en neirijngdoende meinschen, om wirkvolk te krijgen! Wa zal 't worden as ze den ienen achter den anderen noar Amerika goan?
(plechtig-verwijtend).
Jaaa... wa zal 't worden! Nie nie, 't 'n es nie heul-de-gansch lijk of 't zijn moet dè g'azeu amoal
| |
| |
wiggoat. G'n volbrijngt uldere plicht niet als weirdige mannen en vreiwen van ulder voaderland. Moar... 't leulijkste van al zoe nog zijn as ge moest probeeren van nog mier landgeneuten tot navolgijnge van ulder veurbeeld uit te lokken. 't Es spijtig, 't es heul spijtig da ge nie al gedoan 'n hêt wat da ge kost om hier te blijven. De weireld es slecht, de godsdienst wordt vervolgd. Peis moar op die verschrikkelijke dijngen die gebeurd zijn in Frankrijk, woar 'n goddeleus gouvernement al die ongelukkige dutsen van poaters en nonnen uit het land verjoagd hêt!... Aáah!... w' hên al onz' krachten neudig om 't geleuve te verdedigen!
(Tot vader.)
Es 't almets nie 'n beetsen ou schuld, voader Balcoan, os g'hier van oarmoe wiggedreven wordt? Hêt-e wel altijd christelijk geleefd? Hêt-e noei gedronken? Noeit ou zoaken nie verniglezjeerd? Hêt-e wel altijd gelet op 't gedrag van ou kinders? Hê ouë zeune Guust noei zat geleupen? En es 't nie 'n beetsen ou schuld, de schuld van ou slecht voaderlijk toezicht dat
(wijst naar Philomene die beschaamd haar hoofd bukt)
dat ou twiede dochter 'n onwettig kind hêt?
(Wijst naar grootmoeder.)
En kijk ne kier noar die ouë sleure van ou moeder? Es 't niet droevig da ze zij op heuren ouderdom heur land nog moe verloaten? Spijt het ou nou niet da ge nie wa gespoard 'n hêt om heur ne gelukkigen ouën dag te bezurgen?
(deemoedig).
De tijen zijn slecht en de pachten zijn heuge, menier de paster. W'hên veel tegenspoed en ongelukken g'had.
(hoofdschuddend).
De tijen 'n zijn nou niet slechter dan over 50 joar, moar de meinschen vertéiren te veel geld, dâ es d' eurzoake van den ondergank. Hààà!... 't Geld! Altijd altijd 't geld!... 't Geld hê miljoenen en miljoenen meinschen in 't verdirf gebracht, en de meinschen zijn de woorden van Christus vergeten: Zoalig zijn degene die oarm van giest zijn, want het rijk der Hemelen beheurt hun toe.
(Tot allen).
Niettemin weinsch ik ulder veurspoed en geluk in 't nieuwe leven da ge te gemoet goat; moarrr... 'n peist toch niet dat 't geld, da ge ginter in Amerika goat zoeken, ulder 't gruetste geluk in de weireld zal brijngen. Geld 'n es moar goed os g'r goe gebruik van moakt. Peis veural op ulder ziele, beminde parochioanen! In 't land woar da g' ulder goat vestigen zijn de vijanden van 't woar geleuf ontelboar. Ketters, schismatieken, joden, protestanten; verdorven, onzedelijke schepsels, die den noame van meinschen nie mier 'n verdienen, joa, monsters onder meinschelijke gedoante
| |
| |
(met nadruk)
Mormonen genoemd, die tot twie en dreië en zelfs tot vier wijven hên!.,.
(verschrikt).
Ha moar Hiere toch!
't Krioelt er van. Vlucht ulder gezelschap. Blijft woare, geleuvige, katholieke christenen. Beloof mij da g' uldere godsdienst noeit 'n zilt verleuchenen, en os ge ginter rijke wordt, da ge d' oarme parochioanen van ulder geboortedorp nie 'n zilt vergeten.
We beloven 't ou, menier de paster.
Allemoal. Ge moe 't mij allemoal beloven.
(met nadruk).
We beloven 't ou, menier de paster.
Beloof mij da g' iets zilt doen veur de oarme kirke van ulder dorp, zeu gauw of da ge keunt.
We beloven 't ou, menier de paster.
Allemoal. Ge moe 't mij nog ne kier allemoal beloven.
(met nadruk).
We beloven 't ou, menier de paster.
Onz' oarme kirke es 'n veurwirp van spot veur al de vrendelijngen die hier komen. Menier den bùrgemiester hê d'r veuren gedoan
(goedkeurend hoofdgeknik van den burgemeester)
wat dat hij kon, moar de gemiente es euk oarm en d'r es zeuvele te doen. Onzen toren stoa op 't invallen, de communiebank es te kurt en te kleine, de mantel van Onze Lieve Vreiwe es versleten, en onzen orgel 'n speelt hoast nie anders mier as valsche noten. Beloof mij da ge iets zilt bijdroagen om dien droevigen, schandelijken toestand t' helpen verbeteren zeu gauw of da ge keunt.
(met nadruk).
We beloven 't!
Loat ons doar 'n gebed op zeggen, alseuk op ulder veurspoedige reize en gelukkig leven. Zeg mij noar.
(Knielt op een koffer, maakt een kruis en bidt plechtig, met gevouwen handen:)
Onze Vader die in de Hemelen zijt
Geheiligd zij uw naam...
(neergeknield, met gevouwen handen en gebogen of ontbloote hoofden):
Onze Vader die in de Hemelen zijt
Geheiligd zij uw naam...
(Grootmoeder's stem galmt boven al andere uit. De andere stemmen galmen verward en stotterend door elkaar.)
Uw wil geschiede op Aarde als in den Hemel.
Uw wil geschiede op Aarde als in den Hemel.
| |
| |
Geef ons heden ons dagelijks brood
En vergeef ons onze schulden
Geef ons heden ons dagelijks brood
En vergeef ons onze schulden
Gelijk wij vergeven onze schuldenaren.
Gelijk wij vergeven onze schuldenaren.
Leid ons niet in bekoring
Maar verlos ons van alle kwaad, Amen.
Leid ons niet in bekoring
Maar verlos ons van alle kwaad, Amen.
(Enkele vrouwen snikken in stilte.)
Wees gegroet, Maria vol van gratie,
De Heer is met u.
Wees gegroet, Maria vol van gratie,
De Heer is met u.
Gebenedijd zijt gij onder alle vrouwen
En gebenedijd is de vrucht uws lichaams: Jezus.
Gebenedijd zijt gij onder alle vrouwen
En gebenedijd is de vrucht uws lichaams: Jezus.
Heilige Maria Moeder Gods, bidt voor ons arme
Zondaars. Nu en in de uur onzer dood. Amen.
Heilige Maria Moeder Gods, bidt voor ons arme
Zondaars. Nu en in de uur onzer dood. Amen.
(maakt zijn kruis en staat op).
In den naam des Vaders,... en des Zoons,... en des Heiligen Geestes. Amen.
(Geratel van een rijtuig achter 't scherm.)
(hun kruis makend en opstaande).
Naam des Vaders, s' Zoons, 's Heiligen Geestes amen.
(komt in 't deurgat staan, met zijn zweep in de hand).
Alo, jongens, os ge geried zijt...
We zijn geried.
(Voerman af. Allen tillen koffers, pakken, gereedschap, enz. op armen en schouders en brengen het buiten. Gejoel van menigte achter 't scherm.)
(tot grootmoeder).
Kom, moeder, 'k zal ou helpen; gij moet iest op de woagen.
(Grootmoeder staat op.)
Rozeken, helpt euk ne kier 'n beetsen.
(Talrijke nieuwsgierigen verschijnen buiten achter de raampjes.)
| |
| |
(tot grootmoeder).
Kom, gruetmoeder Rensken, 'k zal ou mijne zegen geven.
(Hij zegent haar met de hand.)
(met bibberende stem).
't Es lank gelêen da... da...
Da mijn moeder mij veur de loaste kier 'n kruiske gegeên hêt. 't Was... op heur stirfbedde...
(Zij weent.)
(troostend).
Joa moar doar 'n spreken we nou nie van, gruetmoeder. We goan nou noar Amerika.
(Sukkelend geraakt grootmoeder tusschen vader en Rozeken buiten.)
Och Hiere kijk toch ne kier! die ouwe sleure die euk nog mee goat!
Vivan Amerika! Vivan Amerika!
(Zingend met begeleiding van de harmonica:)
Waar kunnen wij ook beter zijn
(Vader en Rozeken weer binnen. Zij scharrelen met behulp van Guust en moeder het laatste bij elkaar. Al de anderen, behalve burgemeester, pastoor, Zieneken, Liesken en Bruuntje, die zich met zijn hondje en zijn vogelkooien achter den hoek van den schoorsteen gaat verbergen, dringen juichend en zingend naar buiten in het gejoel der nieuwsgierige menigte die vóór deur en vensters staat.)
(tot Liesken).
Ala Liesken, stel het al wel, zilde, en alle moanden schrijven e-woar?
Joa ik, 'k belove 't ou Zieneken. De goe reize zilde, en ge moet zien da ge mij altijd antwoordt op mijn brieven.
Joa ik. Van as-e we ginter angekome zijn zal ik ou ne langen brief schrijven.
(Zij zoenen zacht elkaar, en beiden af. Luid opstijgend gezang der landverhuizers.)
(hoofdschuddend tot de pastoor).
Dat es 'n leven e-woar, menier de paster.
't Es curieus! Altijd moar leute moaken! àltijd moar leute, 't zij dat 't te passe komt of niet. Gien zurgen, op gien toekomste peizen.
(Guust en Rozeken met de laatste pakken af.)
(tot moeder, rondkijkend).
We zijn d'r, geleuf ik. W'hên 't al.
'K 'n zie 'k toch niets mier.
(den burgemeester een sleutel aanreikend).
Kijk, menier den bùrgemiester, hier es de sleuter van ou huis.
(Reikt hem de hand.)
Stel het al wel, en de gezondheid.
| |
| |
Merci, Balcoan, en vreiwe
(geeft moeder ook de hand)
de goe reize, en veel geluk.
(tot de pastoor).
Menier de paster...
Alo, Balcoan, en vreiwe, de goe reize zilde, en 'n vergeet ulder belofte niet.
(samen).
Ge meug gerust zijn, menier de paster.
(van buiten).
Moeder! voader!...
(in 't deurgat).
Voader en moeder, woar és onzen Bruun toch! Hij 'n es hij op den woagen niet en we moeten veurt.
Es hij op de woagen niet!
Ha bah nien hij, hij 'n es er niet.
(Roept naar buiten)
Bruun! Bruun! woar zit-e dan? We moeten veurt!
Hij es hij zeker zijnen hond aan Feelke Verploatse goan geven.
(Roept ook naar buiten.)
Ala toe, Bruun, waar blijft-e dan?
(ontdekt Bruuntje achter den schoorsteen).
Ha nondedzju! hij zit hier achter de scheiwe.
(Vertoornd tot Bruuntje.)
Zij-je zot dan, jongen, of zij-e deuf geworden! Heurt-e niet da we wig goan dan! Ha nondedomme! Hij zit doar woarachtig nog mee zijnen hond en mee zijn veugels.
(schreiend uit zijn schuilhoek komend met zijn hondje in de armen en zijn drie vogelkooien over rug en schouders).
Voader,... moeder,... loat het mij meepakken.
(verontwaardigd).
Watte! dien hond! Wilt hem e-kier sebiet aan Feel goan geên.
(tot Rozeken)
Rozeken, roept-e kier Feel, dat er hij seffens omme komt.
(roept op straat).
Feelken! Feelken? Ala toe, hoast ou watte! Ge moet om den hond komen!
(Hevig gesnik van Bruuntje.)
(boos. Tot Bruuntje).
Ha gie leulijke loeder die ge zijt ge zoedt gij ons zonder ou loate wiggoan geleuf ik om bij die smeirigen hond te blijven! Es 't nog nie genoeg da w'ou ou veugels loaten?
(Tot pastoor en burgemeester.)
Ha ge meug mij woar geleuven, menier de paster en menier den bùrgemiester, 'k stoa compleet van altroassie op mijn bienen te beven. 'K miende dat er hem 'n ongeluk overgekomen was.
(lachend samen).
Ha! da es de moeite weird!
(tot burgemeester).
't Es toch curieus hè, mee dat volk.
| |
| |
Ala toe, verdeeke, hoast ulder watte! We goan den trein mankeeren!
(Bruuntje snikt al door. Gejoel en zang buiten.)
Es 't te wille van den hond?
(ongeduldig).
Joa joa 't, 't es van eigen te wille van den hond. Ge woar zeker mee mallekoar afgesproken van d'r nie omme te komen.
(Tot Bruuntje)
Ala toe, 'n beetse rap, gee hem hier.
(snikkend zijn hondje streelend).
Siesken,... Siesken...
(Moeder neemt het hem ruw uit de armen en geeft het aan Feelken.)
Ala toe toe, al da beslag niet.
'n Schriem nie, Bruuntsjen, 'k zal d'r heul goe veure zurgen, en os ge weere komt zal 't ik ou seffens weeromme brijngen.
(Af met het hondje.)
(duwt Bruuntje met zijn vogelkooien voort).
Ala veuruit! snotneuze! lanterfanter!
(Bruuntje hevig snikkend met zijn vogelkooien af.)
Vivan Amerika! Vivan Amerika!
(zingend):
Adzju! adzju! zeu zeg ik aan al de jonkheid!
Adzju! adzju! zeu zeg ik aan vele rijken!
Adzju! adzju aan mijn lief Belzeland.
(Gejoel en kreten, geratel van rijtuig.)
(iu het aftrekkend geratel van 't rijtuig en het gejoel der menigte zingend):
Waar kunnen wij ook beter zijn
Waar kunnen wij ook beter zijn
Dan bij onze goede vrienden?
(Langzaam sterft het gezang weg.)
Allo! ze zijn wig, zilde. D'r zal ruste komen op 't dorp.
(hoofdschuddend).
O, 't es toch zuik 'n dijngen mee da oarm volk! Ne meinsch helpt ze, zeuveel of da ge keunt, mee road en doad, moar 't es amoal lijk boter aan de galge; dat 'n gee nieverst om, gien zurge, gien dankboarheid, gien beleefdheid, niets...
(Kijkt om zich heen)
Zie me dat hier liggen. 't Es lijk ne koestal zeu vuil.
(Op veranderden toon)
We goan wij zeker euk wig! menier de paster?
O joa w' e-woar. W'hên wij hier onze plicht gedoan.
(aanmoedigend glimlachend).
Zeg,... 'k hê doar
| |
| |
van den uchtijnk 'n gedielte van mijne wijnkelder, da al 10 joar toegemesteld was, doen openbreken. Hê-je gien goest om e-kier te kome kijken?
(glimlachend).
Kijken?...
En ne kier proeven, natuurlijk.
(als boven).
Richebourg 78.
(presenteert zijn sigarenkoker).
'n Sigaarken opsteken?
(De burgemeester geeft hem vuur en hij steekt aan, genoeglijk smakkend. Dan geeft de pastoor op zijn beurt vuur van zijn sigaar aan den burgemeester.)
(laat de pastoor door).
As 't ou belieft, menier de paster.
(Hij volgt den priester naar buiten, en sluit met den sleutel de deur waarvan men 't slot hoort knakken. Gezellig pratend en dampend gaan ze samen langs het rechter raampje voorbij, en langzaam daalt het gordijn op het leege tooneel.)
Einde van het Eerste Tafereel.
| |
Tweede tafereel.
Op zee.
Het tusschendek der stoomboot. In 't midden een langwerpige tafel met houten banken er omheen. Rechts en links, en in den achtergrond, de slaaphokken, met stroozakken plat op den grond. Midden in den achtergrond een houten trap, die naar het bovendek leidt. Door de opening van het trapluik ziet men een schoorsteen, een mast met touwen, en een hangende reddingsboot. Af en toe loopen wandelaars, dames, heeren, landverhuizers in pittoreske plunje, en ook bedienden van het schip vóór die opening heen en weer.
Bij het ophalen van 't gordijn zitten enkele landverhuizers pratend om de tafel. Anderen loopen heen en weer. Grootmoeder ligt links en Rozeken rechts in hun slaaphok op een stroozak. Philomene voedt
| |
| |
haar kind, aan den linkerhoek der tafel gezeten. Bruuntje's vogelkooien hangen aan een balk.
(tot tweede).
Da we nou nen dreupel hân, hè?
(neerslachtig)
Ge keunt er gij nog omme lachen geleuf ik.
Lachen of schriemen, we zitten d'r nou op en we moeten d'r deure. 'T es t' hopen dat 't ginter beter zal zijn.
(Luchtig)
Och, doaromme nie getreurd. Zie, ik zoe nog gemakkelijk keunen 'n liedje zijngen.
(Neemt de harmonica en begint te neuriën:)
Waar kunnen wij ook beter zijn
Och Hiere schiedt er toch uit, 't es veel te triestig.
(Eerste landv. houdt op.)
(klagend).
Hâ 'k 't geweten! Ho!... ha 'k 't moar geweten! Wa zoe 'k in mijn landeke gebleven zijn.
Twie vijngers van mijn rechterhand zoe 'k geên om weer in Belzeland te zijn! En noei mier kloagen, al hâ ik nog wel tien kiers mier oarmoe of da 'k er g'had 'n hè!
(klagend).
't Zijn toch zuik 'n gelukkege meinschen die in ulder land meugen blijven! Och Hiere 't zijn toch zuik 'n gelukkige meinschen!
O, da es nou zeker scheun in Vloanderen! Da moe nou volop den tijd zijn dat de kerseloars bloeien, en da kan toch zeu goe rieken.
't Es den tijd dat de miezekes beginnen te brôen. Den dag ier da we wiggegoan zijn wist er Feelke Verploatse eentje weunen mee zeven eiers.
Mee zes eiers, hê Lieske mij gezeid.
'T 'n es gie woar, 't hâ d'r zeven.
Joa joa, gìsteren over 'n joar dee Zieneken heur ieste communie. En nou amoal zeu verre wig, en al de woater rondom ons.
Oo!... d' ieste communie van de meiskes, da zoe 'k toch nog ne kier wille zien! Al die witte moadekes mee ulder scheune voolen en uldere kirkeboek in d' hand! En d' ijngelkes mee ulder gauwen vleeren die ze noar de communiebank brijngen! O, en de knechtejongentjes zijn almets toch euk zeu scheune, azeu heul-de-gansch in 't zwart, mee verlakte schoentjes, en ronde
| |
| |
hoedjes en witte kroagskes!... Ginter in Amerika 'n doen ze zij zeker ulder ieste communie niet?
Lieske Verploatse was de scheunste van al d' ieste communiekanten, passeerde joare.
De ketters.... de dieë 'n doen ulder ieste communie niet. 'K 'n hê d'r noeit van mijn leven moar ienen gekend, die heule doagen vloekte en noar kirk of kluis 'n gijng... Hij 'n es nie oud geworden.
(droevig).
O,... 'k weinsche da 'k toch nog ne kier 't klokske van ons kirke mocht heuren. 't Es almets percies lijk of ik het heurde kleppen veur de messe, en da pak mij compleet an de keele, en as ik tons wakker worde lig ik in mijn bedde te schriemen.
(komt langs de trap beneden).
Woarom 'n komt-e nie boven? 'T es zuik 'n scheun weere.
(Lachend)
'K zoe mij deud lachen om voader. Hij stoa doar weere boven te parlesanten tegen al die vrende luizen, en 't 'n es gien ienen die d'r 'n woord van verstoat.
(boos).
O dien dwoaze loeder, es hij doar weerom al an 't zieveren! Hij klapt zeker stanvastig zijnen neuze veurbij?
Doar 'n es moar ienen bij die van al zijn getoater wa verstoat. Ge weet wel, die Vloamijnk doar, die al zeu lank in Amerika weunt.
(wantrouwig).
Joa,... da ziet er ne valschoard uit; 'k 'n zoe hem nie vertreiwen.
Ik euk niet; 't es ne loensche piketter.
O, hij 'n kan hij doar al nie veel kwoad mee doen, moar 't es onneuzel van doar azeu te stoan zieveren.
(tot Rozeken)
Hoe goat 't mee ou? Es 't nog nie 'n beetse beter?
(diep gedrukt, met zwakke stem).
Nien 't; 'k 'n kan giene wig. O,... da rollen en da sloan van 't scheep, en die stank hier, en die slechte kost die we moeten eten, en al die vuiligheid!... Pouah! mijn herte kiert er van omme.
Hê de garçon ou vandoage nog nie wa gebracht?
(ondeugend plagend)
Joa... 'k geleuve dat hij ou 'n beetse geiren ziet. 't Es wel da Florimond hier nie 'n es. Hij zoe sjaloesch zijn!
(nurksch).
Da es zijn affeiren, ziet-ie hij mij geiren. Da moet hij weten. 'K 'n zit-e 'k ik mee hem nie in. 't Ienigste da 'k vroag es hier zeu gauwe meugelijk wig te zijn, uit da smeirig hol.
| |
| |
Hawèl, kom mee noar boven zeg ik ou, en ge zil genezen zijn.
(Tot allen.)
Da es e-kier oardig dat-e gulder zeu koppig zijt, en da ge mij nie 'n wilt geleuven. 'K zegge dat 't scheunste weere van de weireld es.
(Wijst naar boven.)
Kijk ne kier noar al de volk die doar wandelt.
(Terwijl Guust deze laatste woorden uitspreekt slaat een golfslag over 't dek. Scherp geschreeuw en gegichel daarboven van wegvluchtende wandelaars. Straaltjes water komen langs de trappen naar beneen gesijpeld.)
(lachend).
Ha joa 't 't dijnke mij euk dat 't scheun weer es. De zee valt tot op onze kop.
't Es wel 't spreke weird veur 'n ijnkel boare die 'n beetsen oversloat.
(Boven op 't dek galmt luid een bel.)
Heurt! de belle van de slechte kost!
(daalt vlug de trappen af met een stapel blikken kroesen op den arm).
Alo, jongens, ge goat nog ne kier an de fricot liggen.
(Hij schikt de kroesen vlug op tafel.)
't Es zeker weeromme vurt vliesch en gloazen eirdappels lijk gisteren?
De virkens 'n zoên 't bij ons nie willen eten.
Heur ne kier, meinschen, ik 'n hê 't nie gemoakt, zulle. Ik geef het ulder lijk of ik het zelf krijge.
(tot Rozeken aan wie hij heimelijk twee sinaasappels in de hand stopt)
Neem, da es veur ou, moar an d' ander nie zeggen, zulle. Hoe goat 't er mee?
'K zal ou t' oavend 'n beetse dessert mee brijngen van boven.
(Vlug langs de trap af.)
(boven op den trap, tot iemand dien men niet ziet).
Yes sir, yes sir; toe van den oavend zilde. Yes sir, good bye.
(Komt lachend beneen.)
(tot vader).
O gien dwoazerik! Tegen wie stond-e doar nou al weere te babbelen? Doar 'n es hier God noch ziele die ou kan verstoan.
(opgewonden).
Mij nie verstoan! Gij zijt er wel mee da ze mij nie 'n verstoan! 't Es euk ne Vloamijnk, moar die al lank in Amerika weunt. Hij 'n klapt bijkans gien Vloamsch mier. Moar ik spreek al firm goed Engelsch weet-ge?
(Schimpgelach van moeder en de landverhuizers.)
Dat 't gien woar 'n es! Yes sir, good bye, sir; how do you do! All right! and you!
(Toenemend gelach.)
't Es
| |
| |
bovendien ne firmen broave veint; en... en hij kent Florimond, weet ge?... en en hij goa mee mee ons noar die plaatse... hoe hiet dat doar euk?... woar da Florimond weunt?
Percies. Hij vroeg mij of da we ginter al geëngageerd woaren om te wirken, en ik hê hem gezeid van joa. 'K hê hem gezeid da we drei dolloars doags gijngen verdienen.
O gie leugenaere!
(Gelach.)
O, dat 'n es moar wa klappen, e-woar, om den tijd te passeeren. Hij liegt hij euk. Hij zegt dat hij vier dolloars verdient. Zij liegen zij allemoal om te miest, doar boven.
(De Engelsche komt langs de trap beneden.)
Hola! doar es weere die Engelsche, die ons wil bekieren.
(tot vader)
Ala Balcoan, aangezién dat-e nou toch zou goed Engelsch keunt, 'n moet er gij moar tegen spreken.
Joa moar gie vuilkleut!...
Goed dag, menschen, hoe gaat het met u? IJk kom u nog eens spreken.
Och Hiere, 't goa het azeu stillekes, ieffreiwe.
IJs de eten nog altijd slecht?
Bah joa 't, ieffreiwe. We spraken d'r doar zjuust van. 't Es almets te slecht om an de biesten te geên.
't Es 'n schande, ieffreiwe, wat da z' ons hier geven. 'K 'n krijge zelfs gien beetse melk mier veur mijn kind.
(klagenden toon).
'K ben d'r ziek van, ieffreiwe. 'K 'n kan op mijn bienen nie mier stoan van fleiwte.
Ooh! ijk geloof het wel. IJk zal zorgen dat gij beter eten krijgt als gij maar naar mij wijlt luisteren.
(Algemeene stilte.)
Wijlt gij doen wat ijk verlang, dan zult gij allen veel gelukkiger zijn?
(Algemeene stilte.)
Ha moar wa zoên we moeten doen, ieffreiwe?
Gij zoudt moeten protestanten worden.
(Algemeene stilte.)
Protestanten?... wa... wa zijn dat, ieffreiwe.
Dat zijn de vijanden der katholieken.
(droevig).
Ha moar, ieffreiwe, we zijn wij katholieken: goeje, geleuvige, godvruchtige katholieken.
| |
| |
Gien ketters, gien geuzen, we lezen ier da w' an toafel goan.
Oàh, dat weet ik wel, moar gij moet protestanten worden om gelukkig te zijn.
(krabt in zijn haar).
Verdeeke da es 'n dijngen! W'n wete wij zelfs nie wat dat da es.
IJk zal het u zeggen en ijk zal u helpen. Gij kent niet de ware God en ijk ken hem wel.
Oah yes, zoo moet het gaan. Beloof mij dat gij wijlt protestanten worden en ijk zal direkt voor u zorgen.
Ha moar, ieffreiwe, w'n keunen of w'n meugen wij da niet doen. W'hên nog veur da we vertrokken an menier de paster beloofd da w'altijd getreiwe en godvruchtige katholieken zoên gebleve zijn.
Uwe pastor weet niet wat de ware God is. Beloof mij nu direct dat ge wilt protestanten worden.
(tot de anderen).
Wille we 't moar doen? Wa reschieren-we doaraan? De paster 'n zal da toch nie weten.
O, ja maar, de pastor moet dat weten. Zoodra gij protestant geworden zijt, schrijf ijk hem dat hij u uit de katholieke kerk moet schrappen.
(krabt in zijn haar).
O joa moar joa moar, Sakerdeeke!...
(tot moeder)
't Denke mij da we doar nie 'n meugen an beginnen zilde! Doar zoên we te veel vuil keune mee vangen!
(angstig).
O nie nie zilde! Op die manier 'n meugen we zeker niet. Zie-je gij ons loater meschien weer op 't dorp komen. 't Zoe wa zijn! Ze zoên mee stienen achter ons smijten.
(tot derde).
Moar nondedzju wa zijn da, protestanten? Weet-e gij doar wa van?
Ah zoe 'k wel. Da es al verre lijk de geuzen en de fra-messons, geleuve 'k ik... 'K geleuve 'k da ze zij almets theupe moete komen om te vloeken.
(tot Philomene).
Wijlt gij het doen? en ook uw kind?
(verschrikt).
O neen ik, ieffreiwe. 'K 'n durve nie, jonk.
(Streelt haar kind.)
Och Hiere nien ik zilde en da oarm schoapken die noar d' helle zoe gòan.
| |
| |
Joa joa, ieffreiwe, ge zeg gij da wel...
Nie nie, ieffreiwe, w'n goan onz' ziel an den duvel nie verkeupen.
Joa joa, ge zijt er wel mee, dat hij nie 'n bestoat. Ze zoên 't ons wijs moaken. Nie nie: goe verloren vele verloren; moar ziele verloren alles verloren.
Gij kent dat niet en ijk ken het wel.
(tot Rozeken)
Wijlt gij het doen?
O, nien ik, ieffreiwe, 'k 'n durf euk niet; 't zoe ons te doanig schande gesproken worden, ginter.
(tot Bruuntje).
Wijlt gij het doen? IJk zal u nieuwe schoone vogels geven.
(tot moeder).
Wa es da, moeder? Wa moe ze zij hên?
(tot Engelsche).
Hij 'n verstoa hij nie wa da ge gij hem vroagt, ieffreiwe; moar hij 'n mag hij da toch euk niet doen, zilde. Ala, 't spijt het ons, moar...
(tot grootmoeder).
Wijlt gij het doen?
(Grootmoeder houdt zich of ze niet begrijpt.)
Z'n heurt niet goed, ieffreiwe. Z'es 'n beetse deuf.
(tot moeder).
Vraag gij het haar dan.
(tot grootmoeder).
Gruetmoeder, die iefer vroagt of dat-e gij protestant wilt worden.
(luider).
Of dat ge protestant wil worden.
(hevig verschrikt).
Och Hier es da 'n protestante? Och Hiere jongens doe ze toch wiggaan! G'n meug toch ulder ziel an den duvel niet verkeupen!
(maakt bang een kruis).
Och Hier och God, we zillen allemoal noar d' helle goan!
(tot Engelsche).
Z'n durf zij euk niet, ieffreiwe. 't Spijt ons doanig, moar...
(tot Zieneken).
Wijlt gij het doen?
O nien ik zilde, ieffreiwe, en nog moar mijn ieste communie gedoan hên.
Oah! dan kan ik u ook niet helpen. Gij kunt er u nog eens over bepeinzen. Good bye.
(Af.)
(weenend).
Och Hiere da ès toch 'n dijngen! Wulder worden hier toch getormenteerd.
(vlug beneden komend met een groote kom).
Allo, jon-
| |
| |
gens, valt er moar an!
(Hij vult de kroezen met eten. Allen komen naar de tafel toe.
'K 'n zal nie wachten geleuf ik, want 'k zie ze vliegen. Nog liever slechte kost en mijn ziele dan goeje kost en gien ziele.
(tot grootmoeder, die zij helpt opstaan).
Kom, gruetmoeder, we gòan eten.
Watte!... onz' ziele verkeupen! Loat ons allemoal ne goejen Onze Voader lezen jongens.
(Zij maakt een kruis en gaat, halfluid gebeden prevelende, naar de tafel. Ook de anderen maken een kruis en doen een kort gebed.)
Pouah! Alweere die smeirige stijnkende biestekost van gisteren.
(Gooit met walging zijn lepel weg.)
(tot Rozeken, die hij haastig een stuk taart in de hand stopt).
Neem.
Merci.
(Steward haastig af.)
(gooit ook met walging zijn lepel weg).
Whààà!... die biesten! die smeirige biesten!
En boven doar, in d' ieste klasse, smijten ze mee heul iemers scheun goe eten in de zie. 'K hê 't nondedzju gezien, nie langer of gisteren nog. 'n Heul kieken, nondedzju! 'n Kieken woar dat er nog gien halve vleere van gesneên 'n was! En ne rosbuuf, zeu gruet of mijn heufd, nondedzju! 'K hê 't ulder zien in 't woater smijten, mee mijn eigen eugen gezien, nondedzju! binst da we wulder hier van den honger liggen te craveeren.
Z'n keunen den overschot van d' ieste klasse nie rechveirdig verdielen zeggen ze, en bovendien 't zoe ulder te veel wirk geên; doarom smijten ze 't liever moar allemoal wig.
't Es 'n schande! 'n schande!
(weenend).
'K 'n kan da euk nie eten! 'K 'n kàn 't nie eten! 't Es te wrie slecht vandoage! Mijn herte kiert er van omme.
(woedend opspringend).
'K 'n kan 't goddome euk nie eten.
(Balt zijn vuisten.)
'K zoe d'r compleet...
(Steward terug op.)
Nondedzju! garçon, hêt-ons nie wa anders. Dat 'n es nou toch gien meinschelijk eten mier! De zwijnen 'n zoên 't nie willen!
(schreiend).
Brijng mij te minsten 'n beetse melk veur mijn kind.
(Boos, met gillende stem.)
Moet da oarm schoap hier nou craveeren van den honger!
| |
| |
(woedend opvliegend, met gebalde vuisten).
W'n zijn nondedzju toch gien biesten! Woarom 'n geven z' ons den overschot van d' ieste klasse niet, in ploatse van al da goe eten in de zee te smijten!
(Gooit met geweld zijn kroes tegen den grond.)
Verdome!...
(met een blik naar boven).
Ch... tt! Pas op! pas op! de kapitein es doar, mee den dokteur en de chef. Ze doen ulder doagelijksche ronde.
(Plotselinge stilte, terwijl kapitein, dokter en chef naar beneden komen. Eerste landverhuizer raapt haastig zijn kroes weer op.)
(met korte bruske stem).
Good day. Alles goed, hè!
(Kijkt langzaam rondgaande, over tafel waar allen in stilte weer probeeren te eten.)
Eten all right.
(Kijkt naar de slaapplaatsen.)
Ook het beddegoed in orde? Maar 'n beetje meer luchten, hè? Het ruikt hier niet goed.
(ziet Rozeken)
'n Beetje ziek, hm? Zeeziek?
(Tot dokter)
Nothing, hè?
(hoofdschuddend).
Nee, niets, kapitein, heelemaal niets.
(tot Rozeken).
'n Paar dagen vasten, hè! Alles weer in orde.
(Ziet de vlek van het gemorste eten op den grond. Met gefronste wenkbrauwen tot eerste landverhuizer.)
Niet morsen met het eten, hm? Netjes weer opdrogen.
(Gaat langzaam, rechts en links inspecteerend met dokter en chef naar de trap.)
Allo, good day.
(opstaande; met bedeesde stem en houding).
Menier de kapetein as 't ou belieft, zoe 'k ou nie 'n woordeke meuge spreken?
(keert zich barsch om).
Wat is er?
Menier de kapetein, as 't ou belieft, zoe 't toch nie meugelijk zijn van ons 'n beetsen beter eten te geên? We 'n kéúnen die slechte kost nie mier eten, menier de kapetein. Dat 'n es gien meinscheneten.
(woedend, tot eerste landverhuizer).
Wa mankeert er aan?
't Stijnkt. 't Es bedorven, menier de kapetein!
(ruw).
't Vliesch es vurt; riekt er an.
(Steekt zijn kroes uit naar den kapitein. Verontwaardigde beweging van kapitein.)
(schreiend).
'K 'n krijge zelfs gien beetse melk veur da schoapke van da kind.
(gezagvoerend).
Ch... tt!
(Neemt de kroes, ruikt er aan, geeft hem terug.)
Dat vleesch is goed. Daar mankeert niks an.
Dat tuig is nooit tevreden, captain. Geef ze...
| |
| |
(gooit plotseling brullend zijn kroes op den grond).
Nim goddome! Eet het zelf op.
(tot chef en steward).
Chef,... steward, arresteer die kerel!
(Chef en steward springen toe en grijpen Guust bij den kraag. Algemeen angstgekreet.)
(als razend zich verdedigend).
Nondedzju! Goddome! Nondedzju!
Moeder, Philomene, Rozeken
(te gelijk).
Och Hier, och Hier! 'n doe hem toch gien kwoad!
(Bruuntje en Zieneken beginnen luidkeels te huilen.)
(woedend, trachten Guust te verlossen).
Loat hem los! Die jongen 'n hê ulder nie misdoan. 't Es nen broave jongen. 't Es den broafste jongen van de weireld.
(trekt zijn revolver).
Weg!... of 'k schiet!
(Verschrikt-gillend deinzen allen achteruit terwijl chef en steward Guust, die zich steeds woedend en vloekend verdedigt, over de trap naar boven sleuren, waar vele nieuwsgierigen staan te kijken. Kapitein en dokter insgelijks vlug naar boven.)
(huilend).
Och Hiere, voader, wa goan ze toch mee hem doen?
(Wil ook mee naar boven hollen.)
(naar beneden komend, tot moeder).
Wéés gerust, wéés gerust. IJk heb de captain gesprowke en er zal hem geen kwaad gebeuren,
(verschrikt).
O; doe de dieë wiggaan, doe ze wiggaan!
(Maakt een kruis.)
(weenend).
Och Hier, ieffreiwe, helpt ons toch! Och Hiere da es toch 'n dijngen! Azeu nen broave jongen! Hadt hij hem toch zeu kwoad nie gemoakt veur da slecht eten.
Als gij wilt protestanten worden zal ijk hem wel uit de gevangenis helpen.
(snikkend).
Ha moar ieffreiw os 't ou belieft 'n spreekt doar nou toch nie mier van, en helpt ons liever zònder dat w' ons ziele verkeupen.
(tot vader)
Kom voader, loat ons goan kijken wat da ze mee onze Guust gedoan hên. 'K vreeze da z' hem toch zeuveel kwoad zillen doen.
(snikkend uitgestrekt op haar bed).
't Zijn meurdenoars! meurdenoars!
(weenend).
W'n zillen ginter noeit levend ankomen.
| |
| |
(opgewonden).
Da z' ulder nondedzju oppassen van hem kwoad te doen!
(tot allen)
Kom? we goan d'r allemoal noartoe. We moên hem weer hên. We zille roepen en tieren tot da z' hem losloaten. 'K zal...
(eensklaps verrukt als door een goede ingeving)
'k zal 't an die Vloamijnk vroagen die mee ons meegoat, den dienen zal ons wel helpen!
Joa, joa! we moên hem weer hên!
(Allen de trap op en af, uitgenomen de Engelsche, grootmoeder en Rozeken.)
(tot Rozeken).
Kom, Roze, goa euk mee.
(weenend en zuchtend).
'K 'n kàn niet, 'k ben te ziek; 'k 'n kan op mijn bienen nie stoan.
(Philomene af. Een oogenblik stilte.)
(tot grootmoeder).
Wijlt gij het mij nu beloven, grootmoeder?
(Grootmoeder gaat met verschrikt gelaat, kruisteekens en afwerende handgebaren makende, links naar haar slaaphok eu kruipt er in weg. Boven op het dek loopen vroolijk pratende en lachende passagiers en passagiersters wandelend heen en weer.)
(uitgestrekt op haar stroobed rechts).
Och ieffreiwe, loat ons nou toch gerust. Greutmoeder es schouw van ou en ik voele mij toch zeu ziek.
(trotsch heengaande).
Gij moet het weten. Good bye.
(verwonderd).
Kijk kijk, ze zijn amoal wig geleuf ik.
(Ruimt de tafel op.)
Ge zoedt toch lijk zeggen dat 't ulder nie gesmoakt 'n hêt.
(Ziet Rozeken.)
O, zij-je gij doar nog?
(Zet de kroezen weer op tafel en komt bij haar.)
Hoe goat 't er mee?
(richt zich zuchtend half overeind).
O,... slecht. 'K ben toch zeu ziek. Wa hên ze nou mee onze Guust gedoan?
Niemendalle. Ze zillen zij hem 'n uur of twie in 't prison houen en hem dan losloaten. Moar 't es spijtig dat da percies mee de kapetein gebeurd es.
(klagend).
Woarom geven z' ons toch euk zuik 'n doanig slecht eten?
Da es op alle schepen gelijk. 't Es het op de landverhuizers dat de compagnies 't mieste geld verdienen. An d' ieste klasse 'n hên ze zij nie veel over. D'r goat doar al te veele verloren.
Ho!... al da goe eten da z' over beurd smijten binst
| |
| |
da we hier van den honger craveeren! Woarom 'n geven z' ons dien overschot niet?
Ha moar ze 'n keunen zij da nie doen. Da zoe al te veel tijd en moeite kosten om da amoal te verdeelen.
(streelend)
Moar weet-e watte...
(hurkt bij haar neer)
'k zal ik ou van den oavond nog 'n scheun stikske visch brijngen uit d' ieste klasse; moar g'n meug het an d' ander nie zeggen, zilde.
(walgend).
Pouah!... 'K 'n kàn hier niet eten. Mijn herte kiert er van om as ik er op peize. Hoe lank moet da nou toch nog duren ier da w' in Amerika zijn?
Nog drei doagen, as-e we gien slech weer 'n krijgen.
(Kijkt naar het luchtgat boven de kop.)
Moar ik vrees er veuren; 't weere betrekt.
(Het tooneel verduistert.)
Och Hiere! 'k zal deud zijn ier da 't zeu ver es.
(fleemend).
Zoe-je wel. Van as ge ginter zijt es 't àl vergeten; en zeu lank as da g' hier zijt zal ik scheune veur ou zurgen.
(tracht haar hand te nemen)
'K zal ou àl brijngen da g' hên wilt.
(trekt haar hand terug, met tranerige stem).
Och!... en die troebels mee onze Guust! As ze hem moar gien leed 'n doen...
(geruststellend).
Wa zoên ze. t' Oavend loaten z' hem al los.
Voader en moeder en al d'ander zijn d'r noartoe om hem los te krijgen. Voader kent hier ne Vloamijnk die in Amerika weunt, en hij goa vroagen of hij hem wilt helpen om Guust los te krijgen.
Dat 'n zal nie lukken. Ze moên ulder stil houen. En ge moet euk an ou voader zeggen dat hij oppast mee die Vloamijnk die altijd tegen hem komt klappen. Dat 'n ès giene Vloamijnk; 't es nen Amerikoansche spioen die de landverhuizers tracht uit te hurken om te weten of da z' onder kontrakt noar Amerika nie 'n komen.
(verschrikt).
Och Hiere! mag da niet?
Nie nien 't, 't en mag zeker niet. Van as ze weten da g' onder kontrakt noar Amerika komt houen z' ou ginter tegen en zenden ze ou bij d' ieste occoasie weeromme. Ge zilt er doar wel zien zitten as w' ankomen. Ze steken z' in kotten apoart percies lijk wilde biesten, en mee den iesten beut die vertrekt moên ze
| |
| |
weere wig. Ze doen dat om de vrendelijngen te beletten in Amerika de leunen te bedirven.
Och Hier en voader die toch zeu onvoorzichtig es! Hij leupt heule doagen al babbelen mee die veint.
Komt-e gulder meschien onder kontrakt noar Amerika?
(wantrouwig).
Zoên we wel, moar...
(lachend).
Van mij 'n moet-e niet schouw zijn, zilde. Ik 'n ben gienen Amerikoanschen spioen en 'k 'n zal ulder nie beklappen.
W'n zijn wulder hoegenoamd onder gien kontrakt, moar voader es azeu 'n beetse van nen blagueur, en hij zoe hij da almets keune zeggen om te boffen. We wete wij nog niet wat da we ginter zillen doen.
(Lachend en gillend loopen passagiers op het dek voorbij het luchtgat. Een windvlaag slaat een golf over de railing en water sijpelt langs de treden van de trap. Het tooneel wordt nog donkerder.
(even opkijkend).
'K geleuve da we weer 'n beetse zillen dansen van den nacht.
(tot Rozeken vertrouwelijk)
Enne... es er ginder niemand die ge kent?
(gegeneerd).
't Doet... d'r es ginter iemand.
(vleiend insinueerend).
'n Beetse van 'n lief meschien?
(Rozeken buigt schuchter het hoofd.)
Hm?...
(bedeesd).
Joa 't... mijn lief weunt ginter.
(jaloersch).
En goat-e ginter noartoe om mee hem te treiwen?
't Es het toch azeu geschikt.
(grijpt plotseling driftig haar hand).
Rozeken, 'k zie ou toch euk zeu geiren. Treiw liever mee mij.
(trekt verschrikt haar hand terug).
O, wa peist-e? Wa mient-e wel dan?
(hartstochtelijk).
Loat mij ou te minsten 'n totse geên.
(Dringt naar haar toe.)
Toe!... hij 'n zal hij da toch nie weten.
(heftig achteruitdringend, zoodat zij bijna, op het halfduister tooneel, niet meer zichtbaar is).
Nie nien ik! Wa miende gij wel dan!
(dringend)
Ge moet ou stil houen! Gruetmoeder ligt doar!
(even omkijkend, minachtend).
Peuh!... de die 'n zal
| |
| |
d'r nie vele van vertellen!
(komt weer tot Rozeken)
Toe, Rozeken, toe, os 't ou belieft.
(zich verdedigend).
Ge moet mij gerust laten.
(plotseling gillend)
Loat mij gerust zeg ik ou of 'k goa roepen!
(Joelende en pretmakende passagiers boven op 't dek. Rozeken nog luider gillend.)
O gie sloeber die ge zijt! Voader! Moeder! Guust! Gruetmoeder! Gruetmoeder!
(Steward verdwijnt naast Rozeken. Beiden onzichtbaar geworden.)
(kruipt half uit haar bed, schor gillend)
Och Hier! Och Hier! Och Hiere!
(met versmoorde gilstem)
Gruetmoeder! helpt mij! Gruetmoeder! Meurd! Meurd! Meurrrd!...
Het gordijn valt snel.
Einde van het Tweede Tafereel
| |
Derde tafereel.
De aankomst.
Een ruime, halfronde zaal. Rondom hokken van houten latwerk, door houten beschotten van elkaar gescheiden. In enkele van die hokken zitten menschen opgesloten als wilde beesten in kooien. Midden in de zaal het bureau van den Inspecteur der Landverhuizing. Rechts een uitgang. In den achtergrond een hellend bruggetje, toegang gevend tot het schip, dat men op het uiterste plan ziet liggen. Op dat bruggetje en op het scheepsdek waar groote bedrijvigheid heerscht, staan de landverhuizers, in allerlei pittoreske kleederdracht, beladen met pakken, manden, koffers, arbeidersgereedschap enz. in dichte drommen geschaard. Twee matrozen houden rechts en links van 't bruggetje de wacht. Naast het bureau van den inspecteur staan twee policemen.
Bij het ophalen van 't gordijn komen de landverhuizers in dichte groep over het bruggetje in de zaal. Men ziet Bruuntje met zijn vogelkooien over rug en schouders.
(luid roepend naar den achtergrond).
Even tegenhouen! Niet allemaal te gelijk!
(tot Duitsche landverhuizer)
Hoe is uw naam?
(met spade en bijl over den schouder).
Karl Werlemann.
| |
| |
Wat voor ambacht of werk oefent gij uit?
Komt gij onder arbeidskontrakt naar Amerika?
(hand in de hoogte).
Uw eed daarop.
(als boven).
Ik zweer het.
(tot vader, boven op het bruggetje. Snikkend, op driftigen toon).
'K zal 't zeker zeggen! 'K zal 't an heul de weireld zeggen! 'K zal bij de politie goan, tot dat de sloeber veur zijn leven lang in 't kot gesteken wordt!
(dreigend).
Zwijg, zeg ik ou. 't Es òns die g' in 't kot zilt doen steken.
(wanhopig).
O?... da Florimond hier toch woare! Woarom 'n es Florimond toch op zijne post niet. O! o! o!
(omgekeerd naar 't bruggetje).
Ch... tt! Zwijgen daar! en uw beurt afwachten!
(tot Duitsche landv.)
Waar gaat ge naar toe?
(boven op 't bruggetje, tot Rozeken. Haar woorden smoren het antwoord dat de Duitsche landv. aan den inspecteur geeft).
Als gij wijlt protestant worden zal ijk maken dat de misdadiger gestraft wordt.
(keert zich woedend om).
Zwijgen, goddem!
(tot Duitsch landv.)
Wat zegt ge?
(Rozeken blijft snikken.)
(omkijkend naar zijn familie, die hem volgt, beladen met pakken en valiezen).
Met ons zeven. Ik, en mijn vrouw, en vijf kinderen.
Hebt ge middelen van bestaan om intusschen van te leven.
Laat zien.
(Duitsche landv. haalt zijn geld te voorschijn.)
All right! Ga.
(schuchter).
Mogen w' in 't land binnen, meneer de inspecteur?
| |
| |
(ongeduldig).
Ja, zeg ik. Ben je dan doof? Allo! maakt spoed!
(Duitsche landv. en familie rechts af.)
(hevig snikkend).
O! o! o!...
(woedend).
Ha moar zwijg toch, zeg ik ou.
Houd ou stille tot da we binnen zijn.
Ch... tt!...
(tot Hongaarsche landv.)
Hoe is uw naam?
(in lompen, een grauw vuil pak op den schouder).
Roedi Razi.
Wat voor ambacht of werk oefent gij uit?
Komt gij onder arbeidskontrakt naar Amerika.
(rechterhand in de hoogte).
Uw eed daarop.
(aarzelend).
Ik... ik weet het niet. Daar waar ik werk kan vinden.
(kijkt om naar zijn familie die hem volgt).
Ik, mijn vrouw en drie kinderen.
Hebt ge middelen van bestaan om intusschen van te leven?
(Hong. landv. begint plotseling te schreien en stamelt onverstaanbaar klanken.)
(ongeduldig).
Wat? wat?... wat zegt ge? Duidelijk spreken.
(steeds schreiend).
Dat ik iets had, meneer, maar dat het mij op 't schip gestolen is.
Door wie? Wie heeft het gestolen?
Ik weet het niet, meneer. Het is gestolen terwijl we sliepen.
Leugens! Ik ken die histories! Gij hèbt geen geld, dàt is de waarheid!
(tot de politie-agenten naast hem)
Allo, neem die kerels mee en
(wijst naar de hokken links)
berg ze daar op.
(De policemen maken zich van den Hongaar en zijn familie meester.)
| |
| |
(smeekend tot inspecteur).
Och meneer, ik smeek u, doe dat niet. Wij zijn eerlijke menschen. Laat ons in het land binnen.
(ruw).
Geen kwestie van. Wet is wet.
(Wijst naar de hokken links.)
Dáár gaat ge binnen, en met de eerste gelegenheid naar Europa terug.
(wanhopig schreiend).
O asjeblief, doe het voor onz' arme kinderen. Wij zijn toch zoo arm en zoo ongelukkig. Er is geen bestaan voor ons in ons land. Wij moeten er van ellende sterven.
Neen, zeg ik, neen, duizendmaal neen! De wet verbiedt het! Meent gij misschien dat ik 'n wet voor u apart kan laten maken?
(driftig)
Meent gij misschien dat ikzelf aan de wet niet moet gehoorzamen? Of dat ik mij hier voor mijn plezier sta heesch te schreeuwen, den ganschen dag, van 's ochtends tot 's avonds! Allo, hop! Ik kan niets voor u doen. Ge moest u maar in regel stellen.
(Luid schreiend worden Hong. landv. en zijn familie in het hok geduwd. Policemen terug bij 't bureau.)
(bevend van schrik tot Rozeken, terwijl Hong. landv. en familie worden weggebracht).
Past op, zilde! Zie wat da ge doet! Da g' ons hier euk niet 'n doet te vurte steken.
(tot de andere landverhuizers)
We moeten broave zijn, zilde! Zien dat w' onze Guust los krijgen en dat w' hier al t'heupe wig geroaken.
(Kijkt angstig naar den uitgang rechts).
Nondedzju! da es toch 'n dijngen da Florimond doar nog nie 'n es.
(snikkend).
'K zal 't tòch zeggen! 'K zal 't tòch zeggen! Al moest het mijn leven kosten! En gruetmoeder hêt er bij geweest en ze zal 't euk zeggen!
(angstig en dringend).
G'n meug nie, Roze, g'n meug nie.
(hoofdschuddend).
O! o! zulk 'n vrieë dijngen! Zulk 'n vrieë dijngen!
(dreigend tot Rozeken).
Past ou op! Nondedzju!
(tot Rozeken).
Ha moar 'k zoe 'k zwijgen, Rozeken. 't Es het nou tòch gebeurd.
(koppig).
't Es gelijk! 'K zal 't doen! 'K zàl 't zeggen!
Ch... tt!... al dat lawaai niet daar.
(tot vader)
Hoe is uw naam?
(beleefd en vriendelijk glimlachend).
Koarel, menier den inspecteur, 'k hiet-e 'k ik Koarel Balcaen, en 'k ben van Lauwegem,
| |
| |
doar, ge weet wel, uit Belzeland. We goan wulder al te goare, mee ons wijf en ons jongens en kameraden noar...
(hem in de rede vallend).
Ja maar, ja maar, al dat gebabbel niet. Antwoordt eenvoudig en duidelijk op mijn vragen.
(voorkomend).
Joa ik, menier den inspecteur, joa ik, 'k beloof het ou. We zijn wulder...
(ongeduldig).
Van welk land of ge zijt? vraag ik u.
Van Belzeland, menier den inspecteur, van Belzeland.
Wat voor ambacht of werk oefent ge uit?
We woaren wij ginter boeren, kleine boeren, kurtweunders, menier den inspecteur, en we weunden zelfs in 'n huis van den búrgemiester. Moar de stiel 'n gijnk nie mier, en en Florimond van Loake, die mee mijn dochter goa treiwen...
(hem driftig onderbrekend).
Dat moet ik allemaal niet weten. Waar gaat ge naartoe?
Noar Rock Island, menier den inspecteur. 'K 'n wee 'k nie woar dat da ligt, moar 'k peize dat Florimond hier alle menuten zal goan zijn en dat hij...
Komt gij onder arbeidskontrakt naar Amerika?
(Verbaasd gezicht van vader)
Weet gij hoeveel gij in Rock Island gaat verdienen?
Bah nien ik, menier den inspecteur. We 'n wete wij nie anders as da Florimond...
(Terwijl vader spreekt treedt de spioen van rechts naar voren.)
Ah kijk, doar is mijne kameroad van 't scheep. Hij goat euk noar Rock Island.
(Plotseling ontsteld en stotterend.)
W'hên w'hên wij te goare wa gebabbeld, moar 't 't 't en was maar om te te te lachen, menier den inspecteur,
(nog meer ontsteld en bang)
't 't 't 't en was moar 'n beetse blageeren, menier den inspecteur, om den tijd te te te passeeren.
Meneer den inspecteur, ik teeken klacht aan tegen den landverhuizer Karel Balcaen en zijn familie, alsook tegen de vier landverhuizers die hem vergezellen. Die lui zijn onder arbeidskontrakt naar Amerika gekomen.
(Verschrikte gebaren van familie Balcaen en landverhuizers.)
(bevend van schrik).
O moar, menier den inspecteur, 't en es gien gedach van! 'K 'n hê 'k da moar gezeid om te lachen, om 'n beetse te te te blageeren, zeg ik ou, om om omdat-ie hij
(wijst naar spioen)
euk altijd stond te blageeren over al da geld da
| |
| |
da da dat hij in Amerika verdiende.
(tot spioen)
Ah gie gie gie leulijke valschoard woar da ge stoat!
(schreiend tot vader).
Ge zie 't nou, wat dat er van komt, mee noeit ou smoel te keunen houen.
(angstig).
Zwijg, nondedzju!
Meneer de inspecteur, hij heeft mij bekend dat hij achttien dollars in de week zou verdienen.
(wanhopig).
Ha moar 't was al blageeren, zeg ik ulder.
(tot de landverhuizers)
Es 't gien woar, gulder die mij kent?
(kijkt wanhopig naar rechts)
Verdome da es toch 'n dijngen da Florimond op zijne post nie 'n es! Hij zoedt 't ulder toch amoal zeu scheune keunen uiteen doen.
Ja ja, 't is al goed, we weten al genoeg. Wacht 'n beetje.
(Spreekt tot policemen en spioen.)
(schreiend).
O, da es toch 'n dijngen!
(Plotseling woedend tot vader)
Gien dwoazerik, gie stommerik! mee al ou beslag moaken!
(ook boos).
Ha moar zwijg ne kier, gie dwoazekonte!
(kijkt reikhalzend naar rechts)
Help mij liever kijken of da ge Florimond nie 'n ziet, ginter onder al da volk.
Doar 'n es gien ienen van ons die weet wat dat hij ginter goa verdienen. Doar 'n es zelfs gien ienen die weet woar da we noartoe goan.
(spottend).
Ik weet het, ge gaat naar Rock Island.
We 'n wete wij nie woar dat da es.
(schreiend tot inspectenr).
Menier den inspecteur, ik hê 'n ànder klacht te doen.
(dringend).
Ha moar zwijgt toch, Roze.
(woedend).
O gie nondenonde!
Wacht 'n beetje.
(Spreekt nog even door met de policeman, die dan haastig over het bruggetje naar het schip loopt.)
(onnoozel hoofdschuddend).
O! o! o!... zuik 'n vrieë dijngen! zuik 'n vrieë dijngen!
(Maakt een kruis, vouwt haar handen en begint luidop te bidden.)
Onze Vader die in de Hemelen zijt
Geheiligd zij uw naam
Ons toekome uw Rijk
(het gebed gaat door.)
(tot allen).
Ga eens even op zij.
(De policeman komt
| |
| |
terug in de zaal en spreekt tot der inspecteur.)
Allo, allo, allen op zij.
(Boven op het bruggetje verschijnt Guust tusschen twee matrozen, die hem met boeien om de polsen vasthouden. De kapitein volgt.)
(schreiend).
Och Hier! onze Guust! onze Guust!
O dien duts! Wa ziet er hij slecht uit! Ze 'n hên hem zeker gien eten gegeên.
(tot allen).
Past op zulle! Ziet da g' oppast!
(kalm).
Inspecteur, hier is 'n brave jongen, die geprobeerd heeft oproer aan boord te verwekken.
(glimlachend).
Wilt u asjeblieft goed voor hem zorgen?
Wees gerust, captain.
(Tot spioen, terwijl hij wijst naar vader en de anderen.)
Hij behoort ook tot dit troepje, niet waar? Nette familie! haha!
(probeert zich los te worstelen. Gillend).
Sloebers! schurken! meurdenoars!
(De politie-agenten springen toe, grijpen hem vast en sleuren hem met duwen en stooten naar de hokken rechts.)
(huilend, te gelijk).
Och Hier! 'n sloa hem toch gien leed!
Aie, schelm! Hij bijt in mijn hand!
(Hij slaat er ruw op los. Guust wordt met woest geweld, onder geschreeuw en gehuil, in een der hokken neergesmakt.)
(driftig optredend, tot kapitein, met gejaagde, door hikken en snikken onderbroken stem.)
Kapetein,... iene van de knechten van 't scheep,... hê mij mee geweld...
(valt haar wild in de rede).
Zwijg!...
(nog driftiger).
Nien ik!... 'k en zàl nie zwijgen! Veur niemand! veur niemand! al moesten ze mij vermeurden.
(tot kapitein)
De knecht van 't scheep... die ons beneen gediend hêt... hê mee geweld mijn iere gereufd... binst da 'k alliene was,... mee gruetmoeder... en ziek te bedde lag! Vroag het an gruetmoeder,... z' hê 't g'heurd en gezien!... De sloeber hê mij ...
(strak kijkend naar rechts, met een gil).
O!... zwijg! Doar es Florimond! 'K zie hem! en hij zie ons euk! Hij zwoait mee zijnen neusdoek!
(huilend)
't Es gelijk! 'K zal 't roepen! Hij hê mij mee geweld...
| |
| |
(dreigend tot Rozeken).
Dat zijn mijn zaken niet. Dien 'n klacht in bij de politie; maar hier moet ge stil zijn, en geen spektakel maken, of anders...
(wijst naar het hok waar Guust in opgesloten zit.)
(achter de staven van het hok).
Sloebers! meurdenoars! dieven!
(driftig opgewonden).
Gruetmoeder! gruetmoeder! zeg gij het! G' hê 't geheurd! G' hê 't gezien!
(dreigend tot Rozeken).
Zwijg, zeg ik ou.
(tot inspecteur)
Menier den inspecteur, de man die weet woarveuren da we noar Amerika gekomen zijn es doar.
(wijst naar rechts)
Loat hem hier komen, menier den inspecteur, en hij zal 't ou amoal zeggen.
(snikkend en smeekend tot kapitein, die wil weggaan).
O, as 't ou belieft, menier de kapitein, aanheur mij en straft de misdoadiger die in ou macht es.
Moar zwijg toch, nondedzju! nondedzju!
(roept naar rechts)
Florimond! Florimond!
(reikhalzend).
Hij wil noar hier komen, moar z' houen hem tegen.
(tot inspecteur)
O, menier den inspecteur, os 't ou belieft, loat hem toch komen.
(tot kapitein die over het bruggetje weggaat).
Os 't ou b'lieft, menier de kapitein, 'k smiek ou...
(Kapitein af. Rozeken wanhopig snikkend)
O! o! o!
(Verwijtend tot grootmoeder)
Gruetmoeder, woarom 'n spreekt-e toch niet! woarom 'n helpt-e mij toch niet, gij die alles g'heurd en gezien hêt.
(schreiend).
Ha moar zwijgt toch, Roze; wilt g' ons nou amoal in 't ongeluk dompelen!
(verwilderd).
O Hiere! onze lieven Hiere! onze lieve Vrouwe!
(Rozeken valt plotseling hardop aan 't gillen en aan 't huilen, in een zenuwcrisis.)
(loopt naar rechts en roept naar buiten toe).
Laat die man daar door! Laat hem hier komen!
(Rozeken bedaart een weinig.)
(dreigend tot Rozeken).
Zwijg zilde! 'n zeg niets tegen Florimond!
'n Zeg nondedzju! gien woord! Hij 'n zoe van ou nie mier wille weten, en ons hier amoal loate zitten.
| |
| |
(samen).
Hij komt doar! hij es doar!
(tot Rozeken).
Toe Roze, houdt ou goed.
(zakt midden tegen 't bureau ineen)
O! o! o!...
(trekt haar weer recht).
Ala toe, nondedzju! Loater, os ge getreiwd zijt, keunt 'm zeggen wat da ge wilt! moar nou moet-e zwijgen!
(met smeekend-uitgestrekte armen).
Kom Florimond, kom jongen, hoast ou, helpt ons, helpt ons...
(vliegt plotseling wild op, naar rechts),
Florimond! Florimond! O o o o o!...
Gordijn valt snel.
Einde van het derde en laatste Tafereel. |
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd