Groot Nederland. Jaargang 1

[p. 452]

Op schobber-de-bonk.
Door G. Simons.

Door de kleine verweerde ruitjes, waarvoor twee ontluikende fuchsia's stonden, keek Sjo-me-teu de morsig gore achterbuurtstraat in van den ‘ermen-blok.’

Onder de laag neerhangende wolken, die als een grauw-grijze smook uit ontelbare zwarte schoorsteenen voortmurrelden langs de groen beschimmelde roode daken, stonden de verwaarloosde treurende huisgevels.

In emmers en tonnen gudsten de goten hun water schuimspattend neer.

Uren en uren plaste de regen uit den kleurloos somberen hemel neer, de hobbelige keienstraat herscheppend in een breede smerige sloot.

Voor de vele venstertjes, die lang bekend de straatgeul starend intreurden, gluurden weer de ouwe vrouwkes, de ochtendplunje om de skelettige lijven.

Vlak naast het raamke van Sjo-me-teu glazerde dat van Mie de Wringerd en links dat van Deineke-danst-'s, dat er eenigszins ordinairder uitzag, als het beplakte oog van een vechtlustige maandaghouder.

Ieder oû-wefke keek de regen-klamme straatsloot door, trachtte nog een pluim van den wattenden smoor boven de glinsterende pannen te zien, de rimpelige toetjes tegen de oude ruitjes, de verschrompelde bevende handen zedig tegen de peerse nachtjakken, de schonkige oû beenen in den groen verschoten zwarten rok, zit-steunden ze leunend tegen het vervelooze tafelke waarop een komfoor met 'n 'alfke vuur erin te smeulen stond.

Sjo-me-teu keek mismoedig, korzelig bijna. Want dat was nou louter pesterij. Gisteren hadden d'r eksteroogen niet gestoken en

[p. 453]

nou regende het nog wel tienmaal erger dan anders. Daar moest je nou door om bij je vrijdagsche klanten te komen. Ze sjoefelde wat heen en weer, trok toen d'r nachtjak maar uit en deed een gelig-groen lijf aan, dat ze voor de gelegenheid reeds op den anderen stoel in het hokje had uitgehangen.

Het lekkend geplas en zabbel-gekabbel van den neerputsenden regen duurde voort. Dat smakkelde nou net als al die kwijlende monden bij het feest van den president.... allemaal aan die rijke tafel met gesmeerde kadetjes en sjokkelade in witte kopkes met oorkes.... dè-nog-toe! - als je de oogen sloot, dan zag je nog al die bruine smakkelende monden. Dat was wat geweest met Jan-toe-te-roet en Barend-mot-neus - gossie-mijne wat waren die mannen er akelig van geworden. Die dachten net als Jan-roet dat ze volop jenever zouden krijgen. En ze kregen niets dan van die lekkere sjokkelade, ze bleef allemaal hangen tusschen de tanden.... maar die kerels pruimden ook zware maastrichter! nou! nou! maar je moest 't ook niet overdrijven.

En ze tuurde weer met de uit-geleefde oogen de straatgeul in, naar het flits-ritsen der regen-sitseling, heur af-mummelende snoetje in geluidlooze woorden-preveling het slechte weer beredeneerend.

Toen doopte ze heur bevende vingers in het wijwaterbakje, bad drie wees-gegroetjes voor eenen gezegenden dag en slofte dan naar de deur die ze zachtjes op een kier open zette.

'n Smeulende lucht van vuur-in-testen wolkte traag grijs binnen; door de gang, rood plavuizen vloer bestrooid met witte zandspiraaltjes, slitselden de klepper-muilen der ouwe wefkes. Gedempt geluid kreunde uit tandelooze monden; de droog verrimpelde handen lagen in rust op de uitgezakte buiken, de magere beenen in zwarte kousen slenterden langzaam onder de korte rokken.

Sjo keek nieuwsgierig de deur-spleet door.... 't was de kliek van Kaat-ballast, allemaal late-opstaanders, die nou nog om water en vuur moesten gaan. 'n Schamper lachje vertrok even haar oude gezicht. Zij had al koffie gezet, die pruttelde al lekker op de stoof en éen bolleke had ze nog over, vandaag nieuwe koopen.... nou.... lekker.... en d'r weer twaalf.... twee voor iederen dag, achter houden....

Ze troetelde heur vleeschlooze handen met de blauwe bloed-âren overrimpeld, boven de zachtjes puffende koffiekan en snoof langzaam den bitteren pee-geur op.

[p. 454]

Eén bakje zou ze nog nemen. 't Zou buiten wel schrikkelijk zijn, water-koud, je kon 't zien, de ruitjes sloegen aan.

Ze kneuterde zich met heel heur saplooze lijf inéen gehurkt over de warme stove. De wegschuilende oogjes tuurden naar buiten.... 't was gemeen om 't nou vandaag te laten regenen.... nèt nou zij moesten rondgaan.

In heur versleten gedachten wrocht dit vrijdagsche klantenbezoek de wijdsche idée van bollekes en warme koffie.... en langzaam telde ze de vierduitenstukken, duim en vinger schuivend over elkaâr.... Daar had je de fermielie Hoogstad van twee vierduiten, die magere weduwvrouw die d'r man pas gestorven was twee cent.... en - en - hardop toen ineens:

- Kom t'r maar in, Mie.

- Mensch, mensch wad 'n weer - zee 'k 't gistere nie - ik zee 't oe ommers nog - ge geloofde me nie, zeede.

- 't Is 'n merakel, mensch. Wa' gij wit, wit-te goed. M'n moeder zaliger, 't mensch zelf, 'k hoor 't 'r nog zeggen, Sjoo, zee ze, Mie 'ed 'n goei verstand, wa' ze wit, da' wit ze goed, zee ze. En die wist 't. 'n Bakske, Mie?

- As 't oe nie sjeneert, Sjookes?

Toen mummelden de twee over den vrijdag. Dat was een zeer bizondere dag voor de oudjes. Zij waren bij de fijnsten van den ermenblok en hadden de beste klanten. Sjoo had ze van d'r moeder geërfd en daar waren die judassen van Kaat-ballast altoos jaloersch op. Dan kwam Deineke binnen na eerst steels te hebben ‘gehumd.’ Ze leuterden hun bakskes leeg, zabbelend als jonge biggen in den trog en maakten toen aanstalten om ter kerke te gaan.

Door de grijs schemerende gangen schuifelden de vele ouwe wefkes, de verdroogde handen op den ingevallen schoot, de groen verweerde rokken om de scheeve heupen, de stakige beenen voortslenterend in de groote leêren pantoffels en muilen.

Stank van smeulende briketten onder het verkolende hout der stoven nevelde grauw over de menschen van den ‘ermenblok.’

Bruin raagden de. geuren van pruttelende peekoffie door de open deurtjes der vele kleine kamerkes. Een weeë bedorven lucht, soms droog warm kuchens-benauwend als van smeulend hout, bij wijlen klam vochtig waar nog water te zieden stond, zweefde af en aan bij het deinend voortbewegen der kerkgangers. Deuren klemden toe. Jan-toe-te-roet kuchte ontzettend hard, heel aan het eind van

[p. 455]

den mannekes-gang. Dat leek het signaal voor Sjo-me-teu, die den geel-groenen omslagdoek vast spelde, d'r goor mutske recht schoof, de flossige grijze haren wegmoffelde en toen een enorm regenscherm uit een schaduw-duisteren hoek opdiepte. Ze zette de koffiekan op het tafeltje. Ze zei en haar stem betoogde dit héel ernstig:

- Ons Jan gaat al - 't zal zoo luiën - - gut gut, wad 'n weer - wad 'n weer.

Bultige Deineke sloot de deur, en ze liepen nu langzaam, zachtjes monkelend, de met wit zand bestrooide plavuizen over. Duffe lucht traag wolkte over de drie vriendinnen, stank van vochtige kleeren en klam natte kousen gedroogd boven gloeiende briketten, armoêreuk van vele dompige kamerkes, vele lange wintersche dagen potdicht gesloten voor de kou. Voort sjokten ze tusschen de gewitte muren van de lange gang met hun straat-vuil kleurige sjaals en doeken, met hun vragend-klagende armoe-snoet op den ingevreten vergeelden nek. En het leken zoo wel drie verwaarloosde heksen, uitgedroogd, versleten en vergeten, weggesmeten als ouwe verrimpelde over-jaarsche appelen.

Angstig gluurden ze de regenvolle straatgeul in, en ze weifelden nog 'n oogenblik als watervreezende katten even schuilend in het vóorportaal.

Al stapten ze schoorvoetend den bemodderden keiweg over, al plaste het water over hun rillende lijven.

Onder de éene groote parapluie trachtten ze te schuilen. Even twistte Mie-vrijdag, de bolle zuchtige, met krom scheeve Deineke, die links wilde loopen van Sjo-me-teu. Maar Sjo had ernstig de parapluie toegedaan en gezegd, dat er te véel wind stond; zoo'n duur ding uit de fermielie moet langer meê dan vandaag.

Toen hadden de twee schooisters met de oude door-leefde gezichten maar ja geknikt, hoewel ze anders dachten, en ze waren onder den smadelijken regen de leste bewoners van ‘den ermenblok’ achterop geslenterd, den lang bekenden weg: de Koevoetstraat, het Boeven-steegje door, dan de Brugstraat in, waar de weduwe woonde van de twee cent 'n alf, en dan de markt over naar de kerk.

Regenstralen spoten over de smoezelige mutskes, siepelden neer langs hun gekerfde snuitjes; de aschbelt-gore omslagdoeken dropen, de korte rokskes glinsterden groenachtig als drassig slootwater. De uitgekeken oogjes staarden druilerig het glim-zwarte plaveisel

[p. 456]

over. Langzaam trokken ze de schoone rijke huizen langs, als een sloom voortgezeulde hoop afval door-baggerden ze het kerkplein, hun armeluis-luchtje als de schroei-stank van smeulende vodden in een frische kamer.

Ze hadden de knikker-groote paternosters reeds in de geheimzinnig diepe zakken verborgen. Jan-toe-te-roet had zijn kokkert al gesnoten; nog enkele dooven lagen geknield op de houten banken heel achter in de kerk. Maar de meesten waren al recht óp gaan staan, wachtend den zegen van den priester heel voor aan het altaar.

- Ite, missa est, klonk als een afscheidsgroet door het groote gebouw. Dan stonden de lesten op en saâm-schuilend, bedaard voort-slenterend trokken de ermen-blokkers naar de pastorie waar ze het eerst bedeeld werden.

Vóor het grootsche huis met den in hardsteen opgetrokken gevel, wachtten de ouden van jaren, zachtjes murmelend dat 't toch zoo'n slecht weer was.

Sjo-me-teu en hare vriendinnen stonden op het trottoir, 'n beetje afgescheiden van de anderen, want zij hadden de beste klanten, zie je, en wat meer in de pap te brokken dan die kliek van Kaat-ballast.

De regen ritselde neer, klatsend en plassend over het morsige, verweerde oude. De wind plakte de door-natte rokskes tegen de knikkende knieën; het water stroomde over de enorme parapluiedaken waaronder de ouw-vrouwkes met drie en vier stonden te kroebelen.

Nu scharrelden ze al dichter op het trottoir te saâm. Jan-toe-te-roet, met zijn slungelig lam lijf hoog boven de ruggekromden uit, zou de bel wel trekken.

De deur open!

In het witte licht der wit-marmeren gang de vleezige meid in het katoenen jak, de weelderige vormen warm-brallend in de spannende kleeren, het bloedroode gezicht glim-glinsterend onder het strakgekamde haar, waarop het wit-kanten mutsje als een kroontje.

Al de dof-starende oogen der blok-bewoners óp naar de rijke meid, met het lekker-warme en zalig-gekoesterde van een vetdoorvoede.

Maar de graaiende vleeschlooze handen al begeerig open, in schooiend gebaar naar de onverschillig-gevende meid.

Nu had Sjo, om de eer niet te verliezen, ook haar regenscherm

[p. 457]

opengeslagen. Ze sjoefelden thands met hun drieën voort, geduldig wachtend vóor de deftig-lang gesloten deuren, beglurend de spiegelende ruiten waarachter rijk leven als in broeikassen voortgroeide; eventjes opschrikkend als de meid frisch-blozend vóorkwam, die in de dikke vochtig-warme hand de vierduitenstukken geprangd hield; zoovéel dat Sjo er 's nachts van droomde.

Ze hadden nu zeven en veertig centen, dat was bij de vaste klanten, en dat bezat een ieder.

Maar Sjo-me-teu en heur twee vriendinnen kenden nog een paar huizen, waar ze den eersten vrijdag van de maand mochten schooien.

Eén kende Sjo voor haar alleen! Daar waren al de anderen, oók de twee vriendinnen, vreeselijk jaloersch op, want Sjo mocht binnen komen, in dat schrikkelijk rijke huis.

Deineke en Mie stonden dien tijd maar in den regen te wachten, want Sjo zou voor geen sterveling de parapluie, een oud fermieliestuk, uit de handen geven.

Als verstompt, de grauwe verlepte koppen schuins tegen den wind, het neêrstralende water over hun peersende jakken en hun groenverschoten rokken. Door-nat de kapot geslofte kousen in de groote leeren muilen. Maar ze stonden er en bleven staan, willoos als twee bange honden voor een kar, in den smadelijken regen.

En weer open ging de deur: Sjo-me-teu stapte den drempel over, voorzichtig kalm, genadig bijna de twee wachtenden toeknikkend, die nu lekker, schuilend onder het breed-tentende afdak, meêsjokten naar Koos Penders om inkoopen te doen.

In den ermenblok terug, schuifelden ze moe en traag door de grijzig dampende gangen.

't Vuur in de licht-groen-glanzende testen werd blootgelegd en weer in de stoven gezet; de klam natte kleeren over de schroeiend heete briketten en spoedig de koude voeten prikkelend warm. Bruin dampte de pruttelende koffie op het kooltje vuur in het rood-koperen komfoortje. De bevende gele handen koesterend om de warme kopkes; in de zuig-smakkende tandelooze monden de zoete bollekes.

Rusteloos de zig-zag-striemende regen tegen de verweerde ruitjes. De straatgeul grauw somber, de roode daken glinsterend boven den kopergroenen uitslag. Vaal-goor droefden de regen-zwangere wolkenlijven boven ‘den ermen-blok.’