Groot Nederland. Jaargang 1

[p. 630]

Bibliografie.

Beproefden, door J. Eigenhuis.

Amsterdam, H.J.W. Becht. 1902. - Dit is een heel mooi boek, een der allerbeste van het verstrijkend seizoen.

Het is geschreven met dat kalme, bezonken gevoel, dat het gemoed van den lezer wel niet dadelijk en heftig beroert, maar het des te langer in emotionneele beweging houdt.

De heer Eigenhuis is, wat in dezen tijd van veel en haastig produceeren tot de ongewone verschijnselen mag worden gerekend, geen decadent. Bij hem geen opschik van het woord, barok ten opzichte der kleedij van den zin; geen schittering van den zin, in wanverhouding tot den luister der periode; geen ‘grandezza’ der periode, ongeëvenredigd aan de kracht van het geheel. Heeft men eene zijner schetsen uitgelezen, dan zoekt men tevergeefs zich een bizonder fraai gedeelte te herinneren, daar de to taalindruk sterker is dan de impressie van elk onderdeel.

Die evenredigheid van bouw geeft aan de schetsen eene zekere rust, welke aangenaam aandoet.

Het zijn eenvoudige geschiedenissen, die de heer Eigenhuis vertelt, gebeurtenissen in toestanden ‘des dagelijkschen levens.’ Dat alles heeft hij echter belangrijk en aantrekkelijk weten te maken door gevoelsdiepte, die deernis met de ‘beproefden’ in ons wekt. Hij doet ons de beproeving meêvoelen, meêleven. De schrijver doet meer dan de levensvoorvallen zien, hij beseft ze ook.

‘Ze zuchtte, en bleef denken aan hem. Ze zag hem in zijn leunstoel zitten, zooals hij den laatsten tijd was, nog met een kleur op z'n magere wangen, maar de akelige handen in zwarte stroppen.... En toch altijd geduldig en tevreden....

Klaas schoot voorbij het raam, en Ant kwam er ook aan. Ze tipte met haar bonte boezelaar even de oogen uit, want waarom moest ze toch altijd zoo tobberig wezen, ze had toch zooveel om dankbaar te zijn. Och, en Klaas zou ook wel veranderen, maar zulke jongens van effentjes twintig - nou ja, Klaas was net drie en twintig - bennen altijd ongestadig. Want kwaad was hij toch niet!’

Ziedaar een staaltje van de fijngevoelige, ingetogen kunst des heeren Eigenhuis.

Naar zijn conceptievermogen te oordeelen, is hij in staat om een mooien psychologischen roman te maken, zonder in analytische futiliteiten te vervallen. Indien hij daar eens zijn krachten aan beproefde....

Cinematograaf. Tril-beelden, door G. van Hulzen.

L.J. Veen, Amsterdam. - Wat het boek wil geven wordt reeds door den titel en den ondertitel aangeduid. Ten overvloede heeft de schrijver zijne bedoelingen in een' ‘Proloog’ omschreven. Ziehier de eerste alinea daaruit:

‘Mejuffers en meneeren, ik ga u vertoonen eenige tafereelen uit m'n cinematoskoop, dat is het procedee, wat fikseert in snelle aanéénrijging van schakeldeelen, ons te zien geeft de zenuw-trille afkaatsing van ons reëele leven in reëel bewegen.’

Op dien kermistoon gaat het voort, vier bladzijden lang.

Elf schetsen geeft het boek, elf

[p. 627]

schetsen in den gewonen schrijftrant van Van Hulzen. Cinematografisch - sit venia verbo - zijn ze, dunkt mij, al heel weinig. Want litteraire ‘tril-beelden’, om eens de uitdrukking van den schrijver over te nemen, zouden brokstukken uiterlijk leven moeten geven, voorgesteld in sterk gedramatiseerde dialogen, desnoods eene heel korte pooze afgewisseld met wat snelle descriptie. Op handeling en op snelheid komt het aan. Van Hulzen vermeit zich echter in deze schetsen niet zelden in uitgesponnen beschrijvingen en gaat, wat bij de cinematograaf niet kan, weleens in de geschiedenis terug.

Men kan echter de schetsen nemen zooals ze zijn, zonder rekening te houden met de in den titel, den ondertitel en den proloog uitgedrukte belofte. Maar ook dan stelt dit boek teleur. Want Van Hulzen is hierin niet op zijn best. Het lijkt wel eene verzameling van zijne minste geestesprodukten. De verzamelzucht gaat zelfs zoo ver, dat daarin als slotstuk eene schets is opgenomen, die hij indertijd heeft geschreven als reclame voor de eene of andere verzekering-maatschappij en waarin van kunst al heel weinig valt te bespeuren.

Wel vinden wij ook in deze schetsen het vaardige waarnemingsvermogen des schrijvers ten opzichte van de oppervlakte der dingen terug, doch zijn minder goede hoedanigheden, hier geserreerd in een klein kader, komen des te scherper uit.

‘De kelner, gewoonte-attent, had het al in zijn hoofd.

- Met 'n schijfje, gedienstigde hij nog.’

Men behoeft nog geen purist te zijn om dat ‘gewoonte-attent’ en dat ‘gedienstigde’ verschrikkelijke zelfgemaakte neologismen te vinden. Van dergelijke bizarre woordvormingen wemelt het boek. Dan de grove taalfouten! Geen opzettelijke, beredeneerde afwijkingen van het gangbare, grammaticale Hollandsch, maar bepaalde taalfouten wegens gebrek aan spraakkunstige kennis.

Langs den Stormvloed, door Joh. H. Been.

Met portret van den schrijver. Amsterdam, S.L. van Looy. 1903. - Joh. H. Been is een van de heel weinige Hollandsche historici, die de uitkomsten van hunne geschiedkundige nasporingen en studiën boekstaven in populairwetenschappelijken vorm.

‘Mijn wijze van doen is als in “het Keezenboek”: een oud-geworden tijdgenoot vertelt uit de jaren zijner jeugd en jongelingschap het zelfdoorleefde. Mijn bronnen zijn bekend.’ Zoo heet het aan het slot van het voorbericht.

De heer Been heeft een' prettigen verhaaltrant, vol van familiare zegswijzen en kernachtige uirdrukkingen, die de lektuur van zijn pretentielooze boeken tot eene aangename bezigheid maken.

Dit boek, dat de schrijver als een' schakel beschouwd wenscht te hebben tusschen ‘Het Keezenboek’, reeds vroeger verschenen, en ‘Het Vrijheidsboek’, alsnog te verschijnen, behandelt het volksleven uit de jaren, die uitloopen op het vrijheidsjaar. Zijn kijk op dat leven is frisch.

Voor wat romantiek heeft de heer Been ook gezorgd.

Gus van de Meer. Hugo.

Amsterdam, Cohen Zonen. - Gus van de Meer is een best mensch, die, om eens een' gemeenzamen term te bezigen, ‘hoopjes’ goede eigenschappen heeft, als daar zijn gevoel, medelijden, edelaardigheid, billijkheid. Gus van de Meer moet ook veel gelezen hebben, groens en rijps, maar vooral veel groens, slechte romantiek. Slechte romantiek van den ouden trant. Gus van de Meer vindt de liefde tusschen man en vrouw een mooi ding, dat wel de moeite waard is om verheerlijkt

[p. 628]

te worden. Indien Gus van de Meer de werken van Alfred de Musset kende, zoû hij - of zij - stellig de volgende oratie van Perdican tot Camille, in On ne badine pas avec l'amour, onderschrijven: ‘Adieu, Camille, retourne à ton couvent, et lorsqu'on te fera de ces récits hideux qui t'ont empoisonnée, réponds ce que je vais te dire: Tous les hommes sont menteurs, inconstans, faux, bavards, hypocrites, orgueilleux ou lâches, méprisables et sensuels; toutes les femmes sont perfides, artificieuses, vaniteuses, curieuses et dépravées; le monde n'est qu'un égout sans fond où les phoques les plus informes rampent et se tordent sur des montagnes de fange; mais il y a au monde une chose sainte et sublime, c'est l'union de deux de ces êtres si imparfaits et si affreux. On est souvent trompé en amour, souvent blessé et souvent malheureux; mais on aime, et quand on est sur le bord de sa tombe, on se retourne pour regarder en arrière, et on se dit: J'ai souffert souvent, je me suis trompé quelquefois, mais j'ai aimé. C'est moi qui ai vécu et non pas un être factice créé par mon orgueil et mon ennui.’ In menig opzicht lijkt Gus van de Meer's roman eene uitwerking van Perdican's stelling.

Gus van de Meer heeft dus, zooals reeds gezegd is, zeer veel sympathieke eigenschappen. Maar hij - of zij - is sentimenteel tot aan de toppen der vingers, die de pen hanteeren. Ook bezit de auteur van Hugo eenc dosis valsch pathos, dat, werkende op zijne - of hare - eigen traanklieren, op beminnelijke wijze vraagt om meêvoelen van den lezer. Ten slotte mag, helaas, de auteur niet roemen op het bezit van taalgevoel en zelfkritiek.

Als men Hugo heeft uitgelezen, wordt men heel in zichzelf gewaar, dat men veel sympathie gevoelt voor den mensch in Gus van de Meer; de auteur doet echter meesmuilen. Tevens koestert men het vriendelijke vermoeden, dat Gus van de Meer geen schrijver, maar eene schrijfster is. De toets der vrouw, zacht en liefkozend, is onmiskenbaar. Tòch is het mogelijk, dat men zich in die appreciatie vergist; doch dàn is Gus van de Meer ongetwijfeld een heel jonge man met eene vrouwelijke ziel.

K.

Réforme, geïllustreerd artistiek maandschrift, onder redactie van Mme. De Vroye, Mevr. E. Lopes Suasso - Aletrino en H.C.A. van Booven.

- De eerste aflevering van dit nieuwe maandschrift ontvingen wij ter aankondiging. De redactie licht haar streven aldus toe: ‘Wanneer wij goed om ons heen zien, ontwaren wij op alle mogelijk gebied een streven naar verandering, en vooral wat kunstzaken betreft, mogen wij een werkelijke verbetering opmerken. Ons doel is zooveel mogelijk al wat met het belangrijke dezer jongste verbetering in verband staat, in ons maandblad te geven.’

Gelijk de titel en de naam der eerstgenoemde redactrice doet vermoeden, is het tijdschrift voor een deel gewijd aan kunst, toegepast op dames-kleeding, en het zal zich daardoor de belangstelling van vele lezeressen kunnen verwerven. Maar, we lazen het reeds, het streven is verre van beperkt, en de eerste afl. geeft een artikel van Karl M. Kutzmany over Toorop, met vele waaronder fraaie reproducties, een ‘Geleitwort’ over reform-kleeding, door Dr. Lahmann, verder Aethetische Ontwikkeling door Henri van Booven, La Mode door Mme. de Vroye, Le costume féminin, door G. van Wette, benevens mode- en kunst-berichten.

v.N.