Golfslag. Jaargang 2

[p. 430]

De nalatenschap

Hoorbeeld naar een Miniatuur ‘De Nalatenschap’.

PERSONEN:

Speaker.

Voorzitter van de Koninklijke Academie.

Een lid van de Koninklijke Academie.

Verslaggever van de raad der Autopsisten.

Stenograaf.

Dactylograaf.

Stemmen.

Inzet: doodsgelui der klokken

SPEAKER:

Het ganse land rouwt om het verscheiden van zijn nationale dichter Orpheus van Lentedaele. De Koninklijke Academie, waarvan de aflijvige het hoogvereerde lid was, leidt de nationale rouw. Zij opent thans haar deuren voor een posthume hulde aan de grote dode.

(Muziek: Ase's dood, door Grieg)

STEM:

(gedempt) Koninklijke Academie... rechteringang, meneer!... Ere-tribune, links mevrouw!...

(gemompel van stemmen)

Ja, rechteringang, meneer.

(Muziek: gedempt)
(Men hoort het onderdrukt rumoer van stemmen in een grote zaal. Plots stilte.)

STEM:

De Voorzitter! (Gerucht van een vergadering die overeind rijst.)

DE VOORZITTER:

(plechtig) Mevrouwen, Mijne Heren, ik verklaar de zitting geopend. (Stilte. Volgt een naamafroeping:) Heer De Zwaerde? (Telkens antwoordt een stem:) Aanwezig! - Heer Van Houtbriel? ... Aanwezig! - Heer Graaf de Chêvremont? ... Aanwezig! - Mevrouw de Gullivers? ...Aanwezig! - Heer Baron de Broekhoven? ... Aanwezig! - Heer Serians ... Aanwezig! - Mevrouw Delrue? ...Aanwezig! (Met eerbiedige plechtigheid:) Dichter Orpheus van Lentedaele?...

(Stilte. Muziek vult plechtig de leemte: Ase's dood. Sterft traag uit. Stilte.)

VOORZITTER:

Mevrouwen, Mijne Heren. Het land is in rouw. Onze Koninklijke Academie treurt. Onze hoogvereerde collega, dichter Orpheus van Lentedaele, is niet meer. Hij was een schitterende naam op het adellijk blazoen van deze hoge instelling: Lid van de afdeling der Schone Letteren van de Koninklijke Academie; drager van de Kroonorde en van de Orde van de Leeuw; drager van de gouden palmettenband en van het ridderkruis van Ecuador: lid van verscheidene hoge instellingen van dit land en van het buitenland. Zijn naam leefde op de lippen van het Vorstenhuis en op de lippen van de eenvoudige burger en landsman.

(Poos)

[p. 431]

Als voorzitter van deze hoge instelling valt mij de vererende maar zware taak te beurt een woord van hulde en rouw, van verering en dankbaarheid voor de duurbare aflijvige uit te spreken.

Hooggeachte Vergadering, gij zult mij deze zware last van de zwakke schouders willen nemen; in ruil voor Uwe welwillende tegemoetkoming durf ik U, Mevrouwen, Mijne Heren, het volgende, mijn voorstel, ter overweging geven.

(Poos)

In deze aula hebben we allen menigwerf de zo vertrouwde stem van wijlen onze collega mogen beluisteren. In deze vergaderzaal klonk het woord, hartstochtelijk en beheerst, van dichter Orpheus van Lentedaele. Thans zal de stem van deze bard nimmer meer de diepste stilte van deze plaats bereiken. Het lied van zijn werken zal nazingen in ons en in de harten van het volk; maar zijn stem, de vertrouwde stem van de collega en nationale dichter, klinkt waar grenzen de eeuwigheid omsluiten. En toch...

(poos)

Mevrouwen, Mijne Heren, in deze ultieme ogenblikken zou niets ons dieper en voller kunnen ontroeren dan de levende stem van onze grote dode.

(Poos)

De stem, die het nauwst aan zijn geest en zijn hart verbonden was; de stem van de mens en de dichter zelf! Ik stel de hoge vergadering derhalve met ontroering voor de stem van wijlen onze collega, dichter Orpheus van Lentedaele, te willen beluisteren...

(Instemmend gemompel van de vergadering. Stilte.)

STEM:

(Fluisterend)

Schakel de gramofoon in.

STEM VAN DE DICHTER:

(Traag, met diepe intonatie, beheerst)

- Ik lees U een gedicht uit mijn bundel: Pelikaan.

(Korte poos).

Eens zal men mij dit hart ontfutselen,
dit hart nog moe en zwaar van bloed,
dat in mijn smalle leden werd begrensd
doch nooit er zalig werd behoed.

Mijn geest alleen zal u ontsnappen
want nimmer toch tot stof vergaan
uit vrees dat ook dit stof zou kleven
aan vingren, die 't geheim versmaân.

Wat van dit hart u resten moge,
't zij half of iet, 't zij koud of rood,
bedenk dat, 't meerder heeft gegeven
naarmate 't minder liet den dood.

(Lange poos stilte. Enkele maten van ‘Ase's dood’.)

DE VOORZITTER:

Mevrouwen, Mijne Heren, thans blijft mij nog een tweede taak te vervullen. Als Voorzitter van deze hoge vergadering moet ik haar verwijzen naar artikel 18 van de Statuten en Algemeen Reglement van de Koninklijke Academie.

Bewust artikel luidt als volgt:

‘Gezien elk lid van de Koninklijke Academie bij het aanvaarden zijner benoeming tot lid van genoemde instelling, in leven en

[p. 432]

bij testament, de nalatenschap van zijn hart en van zijn hersens aan de Koninklijke Academie overmaakt, zal de Koninklijke Academie na het afsterven van een harer leden haar rechtmatigen eis mogen doen gelden.

(Poos)

Is de hoge vergadering de mening toegedaan dat het bewust artikel thans van kracht is?

(Instemmend gemompel.)

Ja. Het zal aldus geschieden. De Koninklijke Academie eist tot eeuwig aandenken des lands het hart en de hersens op van de roemrijke dichter Orpheus van Lentedaele, lid van de hoge instelling. Ik lees de hoge vergadering de modaliteiten van uitvoering voor.

‘Tijdens de eerste zitting, na het afsterven van een lid der hoge vergadering en nadat de vergadering kennis heeft genomen van het verslag, uitgebracht door de mandataris van de raad der autopsisten, zullen het hart en de hersens van de hoge aflijvige ter tafel gedeponeerd worden en aan de Koninklijke Academie worden toevertrouwd.’

Ik verleen derhalve het woord aan de Heer Verslaggever van de raad der Autopsisten.

(Poos)

De stenograaf zal dit verslag opnemen.

VERSLAGGEVER:

(Met koude, monotone stem)

Hooggeachte Vergadering. Ik heb de eer U het hiernavolgende verslag uit te brengen, na goedkeuring door de Raad der autopsisten op datum van 8 Juni 1941. Sectieverslag Nr 17; uittreksel, 22 B.

Identiteit: Orpheus, Cornelis, Maria van Lentedaele. Letterkundige. Geboren te D. Ouderdom: 82 Jaar.

Het lijk is dit van een oude man in middelmatige voedingstoestand; het weegt twee en veertig kg en meet honderd en zestig centimeter. Anatomische diagnose: Multipele ecchymosen op de rechterborstkas en op de hoogte van de schoudergordel. Afwijking van de rechter clavicule. Breuk van de cartilago corniculate. Zware concentrische harthypertrophie. Het hart is herleid tot het binnenste hartvlies. Schedel, uitwendig, is van normale grootte. Schedel, inwendig, de dura mater en de sinus longitudinalis blijken afwezig. De plexus choroidei zijn totaal vergaan. Atrophie van milt en lever. Lichte bilaterale longvergroeiing. De conclusie na anatomische diagnose luidt als volgt:

STENOGRAAF

(met onderdrukte stem)

De conclusie...... luidt als volgt......

(Men hoort het stille klikken van de schrijfmachine).

DE VERSLAGGEVER.

De hoge aflijvige liet geen spoor van hersens na...

STENOGRAAF:

......geen spoor van hersens na.

(Id.)

DE VERSLAGGEVER:

Van zijn hart bleef enkel deze vezel over...

STENOGRAAF

......enkel deze vezel over

(Id.)

DE VERSLAGGEVER:

Die wij hier ter tafel deponeren.

STENOGRAAF:

......ter tafel deponeren.

DE VERSLAGGEVER:

Met voorname hoogachting. De Raad der Autopsisten.

STENOGRAAF:

......getekend: de raad der autopsisten.

[p. 433]

(Lange poos drukkende stilte. Men hoort slechts het klikken van de schrijfmachine.)

DACTYLOGRAAF:

(fluisterend)

Is dat alles?

STENOGRAAF:

(Id.)

Zegt die stilte niet genoeg?

DACTYLOGRAAF:

(Id.)

Maar...?

STENOGRAAF:

(Id.)

U kunt desgewenst nog opnemen: de stilte sloop in de zaal en worgde de hoge vergadering!

DACTYLOGRAAF:

(Id.)

De voorzitter is bleek van teleurstelling...

STENOGRAAF:

(Id.)

......van posthume verontwaardiging!

DE VOORZITTER:

(met bevende, haast atone stem)

Hooggeachte Vergadering, wij allen hebben het verslag van de raad der autopsisten gehoord. Ik meen de tolk te zijn van de pijnlijke gevoelens, die U beheersen: dit verslag is ontstellend in al zijn bondigheid.

(Poos)

Ik verzoek de stenograaf dit verslag andermaal aan de hoge vergadering voor te lezen.

STENOGRAAF:

(Gewoon)

‘De hoge aflijvige liet geen spoor van hersens na. Van zijn hart bleef enkel deze vezel over, die wij hier ter tafel deponeren.

(Get.)

De Raad der Autopsisten.’

DE VOORZITTER:

(Met hoorbare teleurstelling)

Mevrouwen, Mijne Heren. Ik wil niet mijn persoonlijke gevoelens, die allerpijnlijkst zijn, aan deze achtbare vergadering opdringen. Als voorzitter dezer instelling acht ik er mij evenwel toe verplicht - en ik verzoek de stenograaf hiervan akte te willen nemen - de volgende verklaring af te leggen:

‘Nog nooit werd de Hoge Vergadering in de nalatenschap van een harer leden zo teleurgesteld als in deze... van hersens geen spoor, van het hart... (Poos) er rest ons slechts deze vezel.’

STENOGRAAF:

(Stil)

......er rest ons slechts deze vezel.

(Klikken van de schrijfmachine)

(Lange poos stilte.)

DE VOORZITTER:

Vooraleer de zitting te heffen vraag ik de Hoge Vergadering of iemand nog een verklaring wenst af te leggen?

(Stilte)

......vraagt een der leden nog het woord?

(Van uit de dofste hoek der vergadering klinkt het ijl geluid van een ouderling. De Voorzitter moet aandringen opdat de interpellant zich verstaanbaar zou uitdrukken.)

STEM:

(hoog geluid, traag en onderbroken)

Misschien kan... na het verslag... en na de verklaring... van de Heer Voorzitter... wijlen onze collega... nog een opheldering geven? Ik stel aan de... vergadering voor... nogmaals het woord... aan wijlen onze... collega te verlenen...

DE VOORZITTER:

Gaat de vergadering met het voorstel van onze collega akkoord?

(Instemmend gemompel)

DE VOORZITTER:

Het woord is aan wijlen de dichter Orpheus van Lentedaele.

STEM:

(Fluisterend)

Schakel de gramofoon in.

STEM VAN DE DICHTER:

(traag, met diepe intonatie, beheerst)

Ik lees u een gedicht uit mijn bundel: Pelikaan.

(korte poos)

[p. 434]

 

Eens zal men mij dit hart ontfutselen,

 

dit hart nog moe en zwaar van bloed,

 

dat in mijn smalle leden werd begrensd

 

doch nooit er zalig werd behoed.

 

 

 

Mijn geest alleen zal u ontsnappen

 

want nimmer toch tot stof vergaan

 

uit vrees dat ook dit stof zou kleven

 

aan vingren, die 't geheim versmaân.

 

 

 

Wat van dit hart u resten moge,

 

't zij half of iet, 't zij koud of rood,

 

bedenk dat 't meerder heeft gegeven

 

naarmate 't minder liet de dood.

(Drukkende stilte)

DE VOORZITTER:

(monotoon)

Wenst de achtbare interpellant nog iets meer?

(Poos)

DE STEM:

(als hoger)

Bij de verklaring van de achtbare Voorzitter...... na de passus:

er rest ons slechts deze vezel

... wens ik ter aanvulling... nog de volgende verklaring... stenographisch te laten acteren...

‘Wellicht schonk wijlen onze collega de andere rest bij leven.’

(Drukkende stilte)

STENOGRAAF:

(fluisterend)

Wellicht schonk wijlen onze collega de andere rest bij leven...

(Klikken der schrijfmachine)

DACTYLOGRAAF:

Is dat alles?

STENOGRAAF:

Is het niet genoeg?

DACTYLOGRAAF:

Maar...?

STENOGRAAF:

(fluisterend)

U kunt nog opnemen: Voor de tweede maal sloop de stilte in de zaal en sloot de zitting...

(Men hoort nog alleen het tikken van de machine.)

Gong.

ALBE.