Golfslag. Jaargang 2

[p. 371]

Ernest Van der Hallen leeft!

Een man is een mens die koppig de jongeling blijft die hij was.
(C. Verschaeve)

In dit nummer staan reeds verscheidene hulde-artikelen; de meeste van vrienden, die de dode beter kenden dan wij, die hem geregeld bezochten of sinds lang lief en leed met hem deelden. Wij ontdekten hem eerst langs Christiaan en Ridder Arnold en Charles de Foucauld. Wij hoorden de deining van zijn woorden bij 't lezen van zijn boodschappen. Eerst laat, niet lang voor zijn dood, mochten wij de goedheid van de grote donkere ogen voelen, mochten wij naast de slanke gedaante met de hoge schouders wandelen en zwijgen en kwaad zijn om het onrecht en mild worden voor de schuldigen.

Ernest van der Hallen, wij zijn te jong om U met de gepaste woorden te huldigen.

Maar wij zijn niet te jong om wat wij van U leerden, te laten groeien en gedijen. Voor ons, jonge mannen en meisjes, hebt gij uw brieven en vertellingen geschreven. Aan de jongste telgen van de gezonde stam dacht gij, toen er ondanks dodend onrecht nog hoop gloeide op uw bleek ascetengelaat. Wij hoorden uw stem omdat gijzelf een van ons waart, een man die de eed van zijn jeugd nooit ontrouw was geworden. Gij waart de hartstochtelijke dromer, die vurige landschappen had bewonderd en hun tover in onze harten voerde; gij waart de immer gastvrije vriend, die de ontmoedigden opbeurde, de zoekers steunde; gij waart de man die eerlijk nagedacht had en nu naar zijn reine overtuiging leefde. Geen prediker, maar een voorbeeld!

Gij waart voor ons: Nonkel Nest!

Voor de vele duizenden, die U alleen kenden langs uw boeken, schrijven wij deze bijdrage. Eenvoudig zoals gijzelf in uw woorden waart. Dankbaar en gelukkig, omdat wij uw harde hand nog drukken mochten en uw blik voelen bij 't afscheid.

De tijd waarin we leven roept om iets anders. De mens, ofschoon piepjong in de aardse evolutie, waant zich reeds schrikkelijk oud, meent de grenzen van ieder mogelijkheid bereikt te hebben. Duister en ingewikkeld verstrekt hij uitleg over het verval, waar zijn wezen in ondergaat. Het is de eeuw van psychiaters en cultuurphilosophen, die er door eindeloze advertentie-campagnes in slagen hun volledige nutteloosheid te verdoezelen. Het is de eeuw van Himmler en Ganddhi, van Rosenberg en Picasso, van de totale verwarring der geesten, van dood en geboorte.

In deze gevaarlijke overgangsdecennia evenwel rusten reeds de kiemen der heropstanding. Onvermoede geestelijke waarden woelen

[p. 372]

als onrijpe vruchten in de schoot van het onpersoonlijk intellect Geen grenzen beperken hun draagwijdte. De jonge ridder van het Gulden Vlies, die zich tot een verheven Dinaso-leer bekent, ziet naast of voor zich de harde Neo-Marxist, die alleen in zijn geëvolueerd dialectisch materialisme de redding der volkeren ziet. De nieuwe strijders hebben dit gemeen: zij staan onherroepelijk los van de zinkende Renaissance-beschaving; zij zoeken in de eenzaamheid der gedachten naar de ideale ordening van morgen, de beschaving die misschien binnen vijf eeuwen haar glanspunt zal beleven.

Het is nodig voor elk die later niet rouwen wil over het verraad van zijn jeugd, zich te bezinnen op het heden en uit de beleving van de nood de redding te puren. In deze verantwoordeijke levenstaak werd ons reeds door de martelaren en de dode pionieren de weg gewezen. Joris van Severen, Robert Brasillach, Hendrik Marsman zijn namen die uiteenlopende strekkingen vertegenwoordigen en uiteenlopende reacties teweegbrengen. Maar zij stonden alle drie eenzaam op hun standpunt, met wijd inzicht in de vreemde tijd, die hen uiteindelijk zou vermoorden. Zij bevroedden scherp de nood om een nieuwe synthese.

Aldus stond ook Ernest van der Hallen in ons midden. Hij vocht in de meedogenloze strijd met zijn zwakke krachten en zijn vlammend hart voor de redding van zijn Vlamingen. Fel schuwde hij het politieke forum en leefde liever in zijn stille kamer op het Lierse begijnhof. Hij schreef nooit diepzinnige beschouwingen ovelde ondergang van een cultuur, maar zijn woord drong onmiddellijk en helder in ieders geest en scheurde grauwe horizonnen open, waarachter de zon klom. Geen jaloers gevit verspreidde deze letterkundige. Hij telde de eerlijkste stuwers van de Vlaamse Beweging onder zijn vrienden. Ongenadig schoot zijn kritiek soms op boeken, leerstellingen en personen. Maar nimmer met de bedoeling van te kwetsen. Hij ontmaskerde het verderf dat school achter vleiend gelispel of zeemzoete lafheid. Zijn verachting trof de Farizeërs, ook al droegen ze soms toog en paarse kousen. Deze gelovige, wiens roeping voor niemand een geheim was, kon ongenadig de tekortkomingen van de clericalen hekelen, al verdedigde hij even hardnekkig en triomfantelijk de leer van zijn alleenzaligmakende Kerk.

Zo blijft Ernest van der Hallen een voorbeeld voor ieder, die zijn leven hard en nuttig in de dienst van een zuivere gedachte wil plaatsen. Hij voorvoelde dat zijn tijd ter kimme neigde. De hemeltergende mishandeling, die hem met de bevrijding had getroffen, accentueerde nog het pessimisme, dat zijn laatste jaren versomberde. Toch bleef hij te zeer vervuld van het geloof in de heropstanding van zijn ridderlijke Vlaamse jeugd om geheel te versagen.

Het weze mij gegund - al lag het aanvankelijk zeker niet in m'n bedoeling - hier een bijzonder woord te richten tot de studenten, die Ernest van der Hallen vooral in het hart droeg en waarvan hij steeds zoveel verwachtte.

Zelf spreek ik me liever niet uit over de actuele mentaliteit in de universitaire milieu's; dit artikel zou op een al te bittere toon eindigen. Want er hapert heelwat te Leuven en te Gent en er is

[p. 373]

weinig vooruitzicht op spoedige beterschap. Er is daar geen sprake van een keurtroep die vastberaden zoekt om zijn volk nieuwe einders ter ontginning open te vouwen. Er parasiteert daar een bende dagenmelkers, gelukzoekers en arrivisten, en voor alles studenten uit sleur en routine. De weinigen die een vonkje van het heilig vuur ronddragen zijn nog zo benepen, zo weinig overtuigd dat de tijd bloedig om een oplossing schreit, dat alleen de naïeve buitenstaander nog met sympathie en hoopvolle verwachting naar de studenten opkijken kan.

Het weze mij toegelaten Ernest van der Hallen zelf te laten zeggen hoe hij de evolutie zag, die de studentenbeweging reeds voor de oorlog onderging en die helaas heden tot rijpheid is gekomen in de bekende compromissen-politiek:

‘Sedert een paar jaren is men er, naar men zegt, in gelukt de studentenjeugd te onttrekken aan den invloed der ideologie welke de studentenbeweging een halve eeuw lang gekweekt heeft in Vlaanderen, en waarvan men de produkten weervindt zoowel in de meetingzalen der radikale Vlaamsche groepen als in de onderpastorijen der kleine dorpjes en de afgelegen missieposten in China en Katanga. Het schijnt ook dat men er in gelukt is een surrogaat samen te stellen van deze aloude studentenbeweging, en dat deze jeugd het soort radicalisme bijbrengt dat zelfs voor zéér hooggeplaatsten volkomen ongevaarlijk en aanvaardbaar is. Het schijnt dat de produkten van deze nieuwe vormen van georganiseerd idealisme zich reeds laten gelden onder de gestalte van een generatie die met een soort superioriteit en zelfbewustzijn nederziet op het ouderwetsch enthoesiasme van het geslacht dat hen onmiddellijk voorafging; dat de bedenkelijke onhoffelijkheid soms zoo ver dreef, hardhandig te durven vechten voor een gedachte, en den trots voerde om haar studies en carrière te laten breken liever dan het hoofd te buigen voor onrecht.’

Deze woorden zinderen bitter na. Zij getuigen van de hoge eisen door Nest van der Hallen aan de studenten gesteld. Deze verwaarlozen heden ontegensprekelijk hun meest dwingende taak. Kan een ommekeer nog plots ons scepticisme beschamen? Wie weet? Over het graf blijft de dode tot ons spreken. En de nood groeit in de wereld.

Manu RUYS.