Golfslag. Jaargang 2

De telescoop draait...

Terug naar de Schrijftafel

Wij mogen het met een zekere fierheid zeggen; er is in Vlaanderen geen enkel periodiek dat zich zo onafhankelijk beweegt als Golfslag en het blijft voor de meesten een raadsel - en een scherpe doorn in het oog - dat wij niettemin, bij de ingang van een derde jaar nog steeds even strijdvaardig naar voor kunnen treden. Wel wordt er gefluisterd dat wij ‘bepaalde geldschieters’ hebben; helaas, in dit opzicht heeft b.v. Dietse Warande meer geluk; de M.E. Belpaire's lopen nu eenmaal niet zo dik gezaaid. En anderzijds op een officieel examen halen wij bij gebrek aan plooibaarheid een kapitale buis. Dat wij hierdoor hetzelfde spoor volgen als Wies Moens en René Verbeeck, staaft onze onverschilligheid voor de prijzenkermis. Wij worden liever bij hen vernoemd, dan met de zevenvoudig gekroonde Daisne, De Corte, Jonckheere, Herreman of Buckinx op de vals schetterende paardemolen te draaien, omstreuveld door de veelkleurige serpentines van de 888 jonge rijmers, die begerig staan te dringen om even de welwillende glimlach van een officiele grootheid op zich te voelen rusten. Wij zijn dat minderwaardigheidscomplex voorbij. Wij nemen liever eerst iemands boek dan iemands hand vast. De eerlijkheid zal er wellicht beter door gediend worden en de vriendschap die aldus kan groeien zal vrij zijn van persoonlijke ijverzucht.

Een dergelijk standpunt heeft van ons ‘out-laws’ gemaakt. Tot op heden hebben wij van buiten af geen enkele tegemoekoming gekend, noch geldelijk noch moreel. Daarentegen lagen op onze weg tientallen grote en kleine struikrovers en sluipmoordenaars; maar geen heeft ons klein gekregen.

Het is deze gedachte die ons vanavond bezighoudt en die wij hier wel even willen onderlijnen en die ons meteen verder doet afdwalen.

[p. 348]

Wij hebben hard moeten roeien en wij moeten het nog. Nooit hebben wij geprobeerd te varen in het zog van een dikbuikige kolos. Nooit heeft iemand ons bij gebrek aan stuwkracht, op sleeptouw moeten nemen. Rechtdoor zijn wij gevaren, met scherpe boeg, snel en zeker voorbij de brede platbomers, waarop honderden pseudo-matroosjes elkander op de tenen trapten. Walschap, de man die twee jaar geleden vertwijfeld zocht naar heroische jongeren, Westerlinck, Vrij Nederland, van links en van rechts, schoten zij hun torpedo's op ons af. Maar geen trof doel. Nog varen wij en rond ons zakten vele logge aken met een doffe plomp naar de slijkbodem. De Faun verdween, De Zondagspost, Nieuw Gewas, De Poëziespiegel, Parool. Kassen met honderden matrozen maar zonder goede stuurman, of beter zonder roer. En boven hun graf tekenden zich de grote levende waterringen, groeiend tot immense nullen. Nullen als merkteken en laatste vaarwel. Zij haden geen roer, geen leidende gedachte, geen idee, geen plan de campagne. Zij achtten de persoonlijke veiligheid meer waard dan het behoud van hun schip. De kapiteinseer, Marsmans

recht als een man op een recht schip...
en onversaagd tot aan den dood toe strijden.

is sentimentele humbug geworden, romantisch gebazel. - Is het te verwonderen dat de burgeois Lampo, Jonckheere, Walschap, e.a., een socialistisch Parool naar de kelder sturen. Hun hetze tegen al wat godsdienst is, hun haatcomplex, hun humanistische of sartriaanse pastiche, hun decadentie het zijn zovele kleinmenselijke pogingen om het eigen hoofd - niet hun schip - boven water te houden. En toch groter tekenen zich de nullen op het watervlak. In Turnhout schreeuwden Lampo en van Aken op een nieuw tijdschrift, zoals een drenkeling op een reddingsboot. Dan zal de zoveelste platbomer te water worden gelaten en voor de zoveelste maal zal de kapiteinseer en de fair-play door dezelfde lui gedevaloriseerd worden.

Maar het is niet alleen langs die kant dat om een reddingsboot wordt geroepen. Wij denken slechts aan de letterkundige weekends en vergaderingen. Het zwak der katholieke jongeren. Hier zijn de matroosjes nog talrijker en het gepraat daarom nog overvloediger, hoewel, en wij beklemtonen zulks, veel minder gevaarlijk, dan bij de gewetenloze roodbaarden, die de schaamteloosheid als hoogste levenswaarde geponeerd hebben. Er wordt langs katholieke zijde veel te veel gepraat, veel te veel vergaderd. Onlangs verscheen een treffende karikatuur in het Handelsblad (26 Jan. 1948). Het was een tweeluik. Enerzijds Gandhi met het onderschrift:

weinig gepraat - veel resultaat.
Geen voedsel - lage onkosten

en anderzijds de vergadering der grote vier:

Veel diners - hoge onkosten
veel gepraat - weinig resultaat.

De vergelijking is wellicht wat te simplistisch. Wij laten ze nochtans gelden. Wij weten niet hoeveel weekend-vergaderingen er de laatste jaren reeds belegd zijn, hoeveel uren er reeds gepalaberd werd. Maar, alle weekeinden slagen schitterend, de rechtse pers wijdt er een kolomme aan. ‘Zoveel jonge dichters kwamen bijeen om de eerste steen der nieuwe poëziekathedraal te leggen.’... En toch het gras groeit nog even weelderig. Met tientallen zijn de dichters, dat weekeind, weer op het podium gekropen en hebben zij getuigenis afgelegd van hun reusachtige plannen en prestaties. De ovatie streelde hun jong hart. Maar hemel waar blijven de resultaten. Daar achter dat knus spreektafeitje is hun plaats niet, dat kan elke tafelspringer. Het enige podium moet de schrijftafel zijn, stil tussen vier muren, desnoods met de vensters wijdopen; dààr wordt de bouwsteen gelegd. Van daaruit alleen wordt een boodschap gebracht. Wies Moens schreef zijn Celbrieven, zijn Boodschap tussen vier dikke wanden en toch werd hij gehoord en is hij niet vergeten.

Het letterkundig leven is geen vergaderleven. De kulturele bloei straalt niet uit een défilé; zij is geen parade van zoveel namen en zoveel vereerde gasten. Het letterkundig leven ligt in de tijdschriftartikels, en verder bezonken in de dichtbundel en de roman. Daar wordt de rekening gemaakt Daar wordt de juiste waarde van een persoon en van een tijd gemeten.

[p. 349]

De persoonlijke ijverzucht, de jacht naar posities en benoemingen, heb ben de ouderen echter de straat opgedreven; en zij zorgden er wel voor, en hier bracht de repressie een gunstige gelegenheid, dat hun machtsgreep straffeloos bleef en zoveel mogelijk vruchten afwierp. Hun handelwijzen, hun gewetenloosheid hebben aldus vele jongeren op een dwaalspoor gebracht. Ook zij zijn op straat gekomen, niet om te protesteren tegen dergelijke praktijken, maar om zelf mee te huilen met de bende leugenaars en Janusdubbel-aangezichten (versta je dit nu, Lampo?). Dezelfde jongeren wellicht die tijdens de oorlogsjaren hun eerste litteraire stappen deden en met graagte aan de jaspand van De Pillecijn of Moens hingen, diezelfde lieten hun masker nu vallen en kropen snel en veilig op de treeplank van de Brusselse bolderwagen. En de eerlijke kritiek die in de zware oorlogsjaren zelfs bestond, ligt voorgoed begraven. Westerlinck maakt er ons een verwijt van dat wij hiertegen krachtdadig protesteren. Hij noemt dit van onzentwege ‘een misplaatste en onduldbare belangstelling voor het publieke leven van de literator’. Neen, Westerlinck, wij staan niet op de bres om zoals de rode inquisitoren doen, ter dood te schreeuwen. Het zijn geen revanche-gedachten die ons leiden. Wij zijn inderdaad ook op straat gekomen, maar niet uit belangstelling, tuk op vuile nieuwtjes, en zeker niet om toegejuicht te worden (daar bestaan beproefder middeltjes voor). Maar wel om boven het valse raca-geroep en de kruiperige toejuichingen de stem van een jeugd te verheffen, die verder ziet dan persoonlijk winstbejag. Het is de algemene nood die ons tijdelijk de straat opdreef. Het kan ons op zichzelf zeer weinig schelen dat Maurits Roelants thans glorierijk naast H.M. Koningin Elisabeth prijkt, waar hij enkele grauwe jaren terug met dezelfde glimlach en met evenveel charme tussen enkele hoge Duitse Oomes op de boekenbeurs rond paradeerde. Dat gaat ons inderdaad niet aan, zomin dat het ons aangaat in welke bewoordingen Roelants de democratie enkele jaren terug gedoodverfd heeft en wat Walschap te Berlijn ging doen, dat Julien Kuypers anti-Engelse stukjes in zijn bloemlezing inlaste, dat Jonckheere lekkere oorlogsdineetjes hield, dat Bert Decorte in Volk en Staat schreef, dat Van Hogenbemt en Daisne hun ‘oorlogswerk’ met een vriendelijke notitie naar Westland stuurden: dat gaat ons allemaal niets aan. Het gaat ons nog minder aan dat U, eerwaarde Heer Westerlinck, na de bevrijding in de koppensnellers-middens frequenteerde - middens die U thans weer heilig schijnt te schuwen. Inderdaad dat zijn gruwelijke impertinenties van onzentwege.

Maar het gaat ons wel aan dat hogergenoemde beunhazen niet geaarzeld hebben onder de vlag van Van Boelare uit bibliotheken, uit scholen, uit het ministerie, uit de radio, uit heel het openbaar leven al dat te verbannen en te verguizen wat hun arrivisme in de weg stond en dit om redenen waarvoor zij wellicht even laakbaar zijn. En nog, niet hun verleden interesseert ons, wel hun houding van heden ten dage, want hier gebeuren aanslagen op het gezondste en beste deel van de Vlaamse literatuur, op Timmermans, op Streuvels, op De Pillecijn, op Moens, op Verbeeck en zoveel anderen. Hier zijn onduldbare impertinenties gebeurd en hier past slechts één regel: het op hun plaats zetten van zulke inquisitoren. Dat is een der eerste plichten van ons avant-garde blad.

Men zou er de jeugd later een verwijt van kunnen maken dat zij niet ageerde (en wie zegt er dat zulk verwijt niet van Westerlinck's kant te verwachten is?). Dezelfde Westerlinck die ons thans voor het vuil van de straat scheldt en die blijkbaar niets meer te doen heeft dan met een vergeten Walschap naar humanistische mussen te schieten. Goddank, men zal ons dan zulke lauwheid niet kunnen aanwrijven. (Maar weet dan ook, heer Westerlinck, dat wij nooit, maar ook nooit, om de erkenning van onze huidige houding zullen bedelen, dààrvoor zullen wij nooit de straat op komen). Persoonlijk achten wij het echter een mooie adelbrief, mooier dan alle prij zen en ovaties die de holle en normenloze tafelspringers en lampisten thans kwistig te beurt vallen.

Intussen zijn wij reeds van de straat weg met de muren van de studeerkamer omheen ons. Want daar is een werk voort te bouwen, dat door al die Bartholomeusnachten reeds al te zeer is blijven liggen...

[p. 350]

Tenslotte dragen wij deze regels op aan een redactielid van Het Daghet. Een die verklaarde dat er in Vlaanderen tegen niets meer te strijden valt. Hopenlijk is die jonge dichter over enkele jaren nog eens te spreken. Maar wij vrezen... want zijn hart klopt zwak.

Adriaan DE ROOVER.

Instantaneetje

Men heeft Haar Majesteit zien staan
naast Maurits Roelants, witte raaf;
de titel luidde, onderaan:
Een kiekje voor de ‘Telegraaf’.

Ad. REM.

Zonder Commentaar

De stijl van Jonckheere's boek heeft niets van die precieuse lettermanieren die bijvoorbeeld het geschrijf van een Toussaint van Boelare kenmerken.

(Bert Decorte in Volk en Staat, Juli 1940)

...Gelukkig behoort Jonckheere niet tot hunne schare, en andersom doet hij ook niet aan kritieklooze veelschrijverij lijk Daisne.

(Bert Decorte in dezelfde Volk en Staat).

Jonckheere beweert dat de Belgische Staat inschikkelijker is (of liever was) in het toekennen van reisbeurzen dan in het uitbetalen ervan.

(Bert Decorte in Volk en Staat, Juli 1940.)

Het is gek als men er aan denkt dat die brave de Mont ooit voor niet veel minder dan pornograaf werd gehouden. Wat zou men wel zeggen bij eventueel (!) verschijnen eener vertaling van ‘Les fleurs du Mal’ door Baudelaire zaliger.

(Bert Decorte in Volk en Staat, 21 September 1940.)

Wat mij oorspronkelijk tot het socialisme gevoerd heeft, was mijn diep medelijden met de armen, de misdeelden, de uitgestootenen...

Midden in de beweging staande, bemerkte ik al spoedig dat die levensleer, wellicht in staat de stoffelijke belangen der misdeelden te behartigen, niet het geringste gaf aan de verlangens van de ziel, van den geest. Bovendien kweekt het socialisme een bizonder onaangenaam soort van halfweters, verwaande warhoofden die over de geschiedenis, over het ontstaan der werelden, over sociologie over kunst en godsdienst allertreurigste en meest oppervlakkige gemeenpiaatsen te berde brengen als waren het eeuwige waarheden. Zij verslinden populaire boekjes over de wetenschap en overbluffen hun kameraden met theorieën en hypothesen, waarvan zij zelve niets begrijpen. Het is belachelijk en treurig.

(Pieter van der Meer de Walcheren in: Mijn Dagboek, blz. 41.)

(Wordt vervolgd)