Golfslag. Jaargang 2

[p. 49]

Vrije tribuun

De crisis in het Katholieke Vlaamse Dagbladbedrijf.
(Een andere stem dan de Nieuwe Standaard)

1944 bracht ons de vrijheid en de regering van Londen.

Zij had niet alleen van over 't kanaal, jaren lang, langs de radio, hier in 't land, haat en laster gezaaid; zij had verdienstelijke instellingen laffelijk aangevallen; hoogstaande personaliteiten onverantwoordelijk neergehaald; meestal uit bange vrees voor de gevolgen van haar eigen houding in 1940, maar tevens om knappe tegenstrevers uit de weg te ruimen. Zij bracht daarenboven geheime en andere, door haar zorgvuldig opgemaakte wetsbesluiten mede, om hinderende concurrenten voor goed te kelderen. Ook de pers zou grondig worden gezuiverd. Kapitein Stijns, van het Laatste Nieuws zou hierbij een handje toesteken. Vooral de Katholieke Vlaamse bladen kregen de volle lading. Dat de vóór de oorlog zo bloeiende Standaard-zaak als slachtoffer zou vallen kon niemand verwonderen.

Van meet af, werden de Katholieke Vlaamse bladen uit Brussel: ‘Nieuws van den Dag’, ‘Standaard’ enz. alle publicatie verboden. Het voorwendsel? Zij hadden bladen tijdens de bezetting uitgegeven. Dat de antiklerikale Vlaamse pers dit ook deed en toch niet lastig werd gevallen, kon Kapitein Stijns best uitleggen. Dat het ‘Algemeen Nieuws’, tegen de uitdrukkelijke wil van de meerdere leden van de beheerraad tot stand kwam, werd niet overwogen. Dat dit blad jaren lang een steun en een leidraad van waarachtig verzet tegen de bezetter was, mocht niet baten.

De Standaard moest en zou verdwijnen!

Hoe? Eenvoudig door de beheeraad te nekken en hem te vervangen door mensen, die in contact met de Regering van Londen, blijken van ware ‘Belgische’ gevoelens hadden gegeven! Wanneer dan De Standaard, als beheerders, vertrouwbare Katholieke Vlaamse personaliteiten wou aanstellen, werden deze smalend terzij geschoven. De Regering had haar vertrouwensmannen die het karweitje zouden opknappen.

Bang voor ingebeelde verantwoordelijkheden dierven deze laatste het echter niet aan als ‘Beheerders’ van De Standaard op te treden. Zij verkozen de wettige eigenaars de zaak afhandig te maken bij middel van een huurcontract. Zo werd, met de zegen van de Regering van Londen, ‘De Gids’ geboren. Voor een appel en een ei, iets meer dan Fr. 500.000 per jaar werd het zeer belangrijk handelseigendom met prachtige drukkerij - waarvan de vooroorlogse waarde op circa Fr. 60.000.000 werd geschat - voor 2 jaar, tot 31 December 1946... gehuurd!

Wel werd er zeer plechtig aan de eigenaars, onder de vorm van een ‘Gentlemen's Agreement’, de verzekering gegeven dat de zaak hun op Nieuwjaar 1947, zuiver weder zou worden ter

[p. 50]

hand gesteld; maar zij die de Standaard in November 1944 bezochten, konden vaststellen hoe de Gids er zich innestelde om blijkbaar nooit meer te vertrekken.

Dank aan de belangrijke stocks die De Standaard in voorraad had en aan de onaanzienlijke huurprijs, bleek de exploitatie in het jaar 1945 bijzonder gunstig. Zulks bracht er niet weinig toe bij om de beheerders van de Gids te prikkelen. Zij beschouwden De Standaard als een goudmijn en zouden die, naar hun mening, onuitputbare bron, niet meer laten ontglippen.

Het jaar 1946, waarin de N.V. De Standaard opvolgentlijk haar Voorzitter M. Hendrix en haar voorbeeldigen bestuurder H.J. Van den Eynde verloor, bracht echter een onverwachte kentering. Inderdaad, door de opheffing van het sequestre in November 1946 bekwam de beheerraad van de N.V. De Standaard weder de macht om het bedrijf ter hand te nemen.

Wanneer het duidelijk werd dat de beheerders van De Standaard opnieuw voor de uitbating zouden instaan, kwam er vanwege De Gids een geweldige campagne los.

Het ‘Gentlemen's Agreement’ van 1944, werd eenvoudig verloochend. Mevr. Sap en haar familieleden mochten de grofste laagheden, via hun eigen bladen in ontvangst nemen. De verwoede hetze bereikte haar hoogtepunt wanneer De Gids plechtstatig de wijziging van de titels der bladen aankondigde.

Het nederig werkliedenpersoneel betuigde te dezer gelegenheid door een doortastende staking, zijn verkleefdheid aan de N.V. De Standaard.

Willens, nillens, werden de beheerders van de Gids erdoor verplicht met de N.V. De Standaard te onderhandelen. Op voorstel van de Standaard, die terecht erg wantrouwig tegenover de H.H. van De Gids was gesteld, gebeurden deze onderhandelingen in aanwezigheid van vertegenwoordigers van de C.V.P. De bedoeling was niet, kon niet zijn, dezer ‘scheidsrechterlijke’ uitspraak uit te lokken, maar alleen, onvooringenomen getuigen te vinden, die over de rechtzinnigheid van de inzichten van de N.V. De Standaard konden oordelen.

Het is te dezer gelegenheid dat De Gids voorstelde zich een huurverlenging te zien toestaan mits herziening van den huurprijs. Deze N.V. zou bedoelde huurprijs opvoeren tot Fr. 3.500.000 per jaar, ja zelfs een schadeloosstelling betalen voor de ontoereikendheid van de verlopen huur der twee laatste jaren.

Daartegenover betoogden de beheerders van De Standaard, dat hun zaak nooit als een commerciële of finantiële uitbating, maar louter als een voornaam vrijmoedig orgaan van de Katholieke Vlaamse bevolking was bedoeld.

Bij de onbetwistbare vaststelling dat De Standaard was en bleef het eigendom van het Katholieke Vlaanderen, waarover de beheerders van de N.V. hadden te waken, verklaarden zij:

1.	voortaan zelf gans het drukkersbedrijf weder ter hand te nemen;
2.	ten einde onverdiende verwijten te ontgaan, dat de bladen noch de organen van Mevr. of de familie of de groep SAP, maar evenmin deze van de groep ‘De Gids’ zouden zijn;

[p. 51]

	- zij stelden voor de redactie te zien waarnemen door een kring van 20 hoogstaande algemeen geachte Katholieke Vlamingen, die totaal vrij van elken invloed zowel van De Standaard als van de Gids een paar personaliteiten zouden aanduiden die onafhankelijk lijn en richting van de bladen zouden bepalen. -
3.	mits aanvaarding van de twee voorgaande punten, zouden zij er in toestemmen dat De Gids het administratief gedeelte van de uitgave der bladen (Publiciteit, Propaganda, Verkoop, Abonnementsdienst, Boekhouding enz.) zou blijven waarnemen.

De heren van De Gids weigerden beslist hierop in te gaan wijl zij over gans het bedrijf, drukkerij incluis, moesten kunnen beschikken.

Daar de standpunten door beide partijen ingenomen onverzoenlijk bleken, stelden de beheerders van de N.V. De Standaard, om uit het slop te geraken, aan de C.V.P.-leden voor, dat zij het advies zouden inwinnen van de meest voorname kulturele, sociale en economische Katholieke instellingen.

Zover waren de besprekingen gevorderd op het einde van 1946, dan wanneer het contract op 31 December ten einde liep.

Op oudejaaravond vroegen dan de C.V.P.-leden, die bot liepen op de onverbiddelijke halsstarrigheid van de Gids, een verlenging van het contract tot 31 Maart 1947.

In zijn verregaande lankmoedigheid om trots alles toch tot de algemeen gewenste eendracht te komen, stemde de beheerraad van De Standaard hierin toe.

Dhr. Herbert, Afgevaardigde-beheerder van De Gids schreef op verzoek van Dhr. De Schrijver een verklaring waarin hij formeel bevestigde vrijwillig op 31 Maart 1947 de plaats te zullen ruimen.

Min dan tien dagen nadien, diende De Gids bij de rechtbank een aanvraag in, om ten gunste van de wetsbepalingen op de huurcontracten de verhuring voor onbepaalden duur te zien verlengen!

Ondanks dit blijk van kwade trouw, werden door de H.H. der C.V.P. de pogingen om tot een vergelijk te komen voortgezet.

Op 20 Februari 1.1. namen zij het initiatief een laatste poging bij De Gids te wagen. Zij stelden voor de H.H. Voorzitters van het Davidsfonds, K.V.H.U., Boerenbond, A.C.W. en V.E.V. een lijst te zien aanleggen van een twintigtal personaliteiten, waarin Meyr. Sap en M. Bekaert gezamenlijk een klein comité zouden verkiezen dat lijn en richting van de bladen zou opnemen.

Ook daarbij zouden de beheerders van De Standaard zich hebben neergelegd, op uitdrukkelijke voorwaarde dat de instemming vanwege De Gids, hun vóór 28 Februari toekwam.

Dit gebeurde niet.

Op 28 Februari dan, kwam er vanwege de H.H. van de C.V.P een nieuwe uitgave van het oude standpunt van De Gids. Deze N.V. wou wel het voorgesteld comité tot stand laten komen, maar dan alleen om advies te geven, niet om zelfstandig over lijn en richting van de bladen te beschikken.

De beslissing zou uitsluitend berusten bij het beheer van De Gids dat feitelijk alleen praktisch bestaat uit de H.H. Herbert en

[p. 52]

Prof. Cardijn.

De beheerraad van De Standaard heeft dit, volgens haar onaanvaardbaar, voorstel niet afgewacht om vooruit te gaan. Er bleef immers maar één maand meer beschikbaar om klaar te komen met de herinrichting van het bedrijf en de samenstelling van de redactie. Een achttal gekende Katholieke Vlaamse voormannen stichtten op 3 Maart een vereniging zonder winstgevend doel: ‘De Schakel’. Wij noemen: M.F. Maertens, Alg. Ondervoorzitter van het Davidsfonds, Dr. J. Lebeer van de K.V.H.U., M.C. Neefs, Senator C.V.P. Mechelen, Adv. Rouwens Antwerpen, M. Edw. Clottens, Afg. Beheerder van het Comité der bedevaarten naar den IJzer, M. Herm. Engels, Nijveraar Antwerpen, Dr. M. Vanhaegendoren, Verbondscommissaris V.V.K.S., M. Jos Van de Perre, Afg. beheerder van Mercator Antwerpen.

Deze heren hebben met een vijftiental Vlaamse voormannen een beheerraad en een dagelijks comité belast met de uitwerking van de opdracht die aan de V.Z.W. werd toegewezen.

Met deze vereniging heeft de N.V. De Standaard, voor de duur van vijf jaar een contract afgesloten.

De Schakel staat aldus in voor het aanwerven van de redactie en zal zonder de minste inmenging vanwege De Standaard, gans zelfstandig de houding van de bladen, onder het toezicht van de twintig leden van de V.Z.W., vaststellen.

Zij zal dienvolgens ‘De Standaard’, ‘De Morgenpost’, ‘Het Nieuwsblad’, ‘Ons Volk’ en ‘Ons Volkske’ uitgeven, van 1 April 1947 af.

...Ten ware De Gids, een tweede maal, op weinig vlaamse wijze, zijn woord verbreke.

Geen spitsvondigheden werden door de heren van De Gids ontzien, om de eigenaars van De Standaard, ondanks alle wetten van privaat- of handelsrecht, hun kostbaar pand te ontfutselen.

Stellig, het is te betreuren dat dergelijke crisis is ontstaan. De schuld ervan ligt niet bij hen, die sinds maanden leugen en laster geduldig moeten verdragen.

Het Katholieke Vlaanderen dat met spannend ongeduld het einde van deze onverkwikkelijke en ongelijke broedertwist verbeidt, zal ongenadig zijn voor de werkelijke scheurmakers, die wel de definitieve doodgravers zouden kunnen worden van de zo problematische Vlaamse eenheid.

Wat God behoede!