Golfslag. Jaargang 2

[p. 53]

[Nummer 2]

In de eerste jaargang van Golfslag werd maandelijks in het editoriaal stelling genomen ten overstaan van een actueel politiek of cultuurhistorisch probleem. Stilaan is daar een houding uitgegroeid die het blad niet alleen op litterair maar ook op ruim cultureel gebied een consequente richting deed volgen. De komende maanden zullen wij onze politiek inzake binnen- en buitenlandse vraagstukken nog scherper belichten met als enig doel: het welzijn van de Zuidnederlandse gemeenschap.

Zoals voor de andere bijdragen bindt ook deze artikelenreeks alleen de schrijver ervan.

Quo vadis?

Er zijn stilaan drie jaren verlopen sedert de voorvechters der Vlaamse politiek met de kerker kennis maakten. Geen enkele gelegenheid werd door de regeringen verspeeld om de onontbeerlijke verzoening voorgoed te verbrijzelen en de rancune aan te scherpen. De gevaarlijke gevolgen komen langzaam aan het licht: naast de officiële partijen en het gewone apathische volk is een massa ontredderden gegroeid, bezield met een negatieve revanche-geest en vaak een vernietigend nihilisme. Deze ‘ongenaakbaren’ kunnen niet vergeleken worden met de vroegere activisten: venijniger en ongeneeslijker dan bij deze laatsten drong bij hen het gif der broodroving door - zonder te gewagen van de families der terechtgestelde idealisten. Wie heden nog een keten poogt te smeden onder die honderdduizenden, vindt slechts één aanknopingspunt: de zucht tot vergelding; of nog erger, vindt niets dan het botte verlangen geld te vergaren. Iedere verantwoordelijkheid is afgeworpen en ieder gezag, moreel als politiek. Over alle kwesties heersen de diepste meningsverschillen. Voor de slachtoffers der repressie geldt slechts dit ene imperatief: herstel te bekomen voor het geleden onrecht. De oude kwaal der Vlaamse Beweging, het sectarisme, is duizendvoudig aangewassen: alles is toegespitst op de eigen noden, op het eigen ‘geval’; en niemand denkt nog aan wat zich buiten de grenzen afspeelt, aan wat eens de binnenlandse toestanden fataal en totaal zal beheersen.

En wie zal hen daarvoor de steen durven werpen?

De zeer zeldzame individu's, die als schepers rond de kudde hollen om ze een nieuwe richting in te stuwen weg van de afgrond, voelen hoe hels moeilijk het is het kleinste initiatief te doen gedijen. De eertijds zo fiere Vlaamse Beweging hijgt wrokkig onder het juk van een te zware onrechtvaardigheid. Stellig, die mannen zijn bereid om van niets vertrekkend te herbeginnen, het verleden te vergeven, de noodlottige tegenstelling tussen zwart en wit uit te wissen. Doch hun bereidwilligheid moet noodgedwongen falen wegens hun eenzaamheid: ze staan alleen, of met een grondig doordacht programma maar zonder medewerkers, of met de harde

[p. 54]

wil samen iets te verrichten maar zonder welomlijnd en positief doel. De tegenstelling tussen beide schijnt zich merkwaardig genoeg parallel over twee generaties uit te spreiden. Want al gewagen we niet meer van de oude verdienstelijke fronters-garde, die recht heeft op rust en nog slechts hoopvol wacht op de eerste nieuwe klanken, des te hartstochtelijker gist het bij de verbitterde veertigjarigen en bij de jongeren.

‘Van generatie tot generatie is het nooit een geleidelijke overgang. Er is altijd een zekere spanning tussen de vaders en de zonen.’ schrijft Leo Picard in zijn Geschiedenis. Ook heden is dit waar. De mannen van veertig en de jongens van twintig vertonen, alleen hierin overeenkomst dat beider jeugd gestaald werd door een wereldoorlog. Doch de eersten zagen hun levenswerk onderbroken, vaak vernietigd; wijl de laatsten in het hun aangedane onrecht alleen een bron vonden om sterker te staan en een toetssteen voor hun nog in groei zijnde levenshouding. De oudere generatie zag haar geloof stukslaan; zij heeft zich hervat en wil weer opbouwen en scheppen, maar aarzelt tegenover iedere ideologie en dreigt hierdoor de richtlijnen der Vlaamse Beweging in een zwevend opportunisme te zoeken. De jongeren hebben uit de omstandigheden een dure les getrokken; zij luisteren gereder naar de echo's, die uit andere landen overwaaien en de traditionele strijders van vroeger steeds vreemd zijn gebleven; zij zitten veel minder in de ban van het nationalistisch extremisme en zijn alvast veel socialer georienteerd. Zij bezitten tevens de wil om een ideologische ordening in te voeren, worden evenwel gehandicapeerd door hun gemis aan ervaring, invloed en prestige.

Deze gisting dreigt, zowel bij gebrek aan de nodige tegemoetkoming als door de onzekerheid welke politieke principes het Vlaamse belang het best zullen dienen, geen nuttig resultaat op te leveren. De spreekwoordelijke Vlaamse tweedracht speelt ook hier haar parten: hetzij er aanstoot genomen wordt aan bepaalde personen, hetzij er realiteiten geloochend worden, die niet uit de weg te gaan zijn, hetzij het onzalig spook van het anti-clericalisme nog eens opdoemt. Ieder schreeuwt luid om eenheid, bundeling en solidariteit om bezinning en godsvrede; en ondertussen ontstaan tientallen embryo's van partijtjes en stromingen om even snel weer te verdwijnen. Gewis, Vlaanderen getuigt van een sterk ras door al die misvallen onverstoord te dragen!

Dit wijst de barometer dus aan: enerzijds een onvruchtbare revanche-stemming onder het bewuste Vlaamse volksdeel, anderzijds een verbeten wil tot positieve heropstanding bij een elite, die echter ondermijnd wordt door een malaise veroorzaakt door richtingsonzekerheid en onderlinge verdeeldheid.

Alvorens de principes uiteen te zetten, die o.i. de Vlaamse politiek in de toekomst moeten schragen, houden we voor alles er aan het volgende te beklemtonen:

Dat ieder Vlaming, die het kan, voortaan openlijk de waarheid durve verkondigen. In de duisternis alleen gedijen de praatjes

[p. 55]

en de leugens. Zodra er weer redenaars en schrijvers zullen opstaan om het Vlaamse belang in eer en trouw te verdedigen, zal er onmiddellijk zulke massa achter hen staan, dat laster en vervolging hen niet meer zullen durven aanranden. Want in hun ellende en vertwijfeling zuchten velen naar durvende voorbeelden.

Wij staan mede op de bres om de waarheid te verdedigen. Het zal moeilijk en misschien ondankbaar zijn, want zij is wel één, maar heden is hare eenheid over zovele delen verspreid dat alleen de scherpzinnige ontleder haar nog vermag te ontdekken. Wij beweren trouwens niet haar volledig in pacht te hebben en werpen een blaam op ieder pontificeren ex cathedra. Wij zullen de gemeenschap onze opvatting voorhouden van wat Vlaanderen het meest nuttig is. Wij vragen de tegenstander eerlijkheid; al koesteren we hieromtrent weinig illusies.

Om het waarheen te bepalen van de nieuwe Vlaamse Beweging dient eerst onderzocht te worden waarop ze vroeger steunde, welke grondmotieven haar actie bepaalden. In de mate dat deze faalden kunnen de vroegere stellingen aangeklaagd, vermeden of herzien worden, is dus de plaats vrij voor de opbouw of de restauratie van de komende ordening. Want het gaat niet zozeer om iets nieuws, iets revolutionairs, als wel om iets degelijk en blijvend. Waarom zouden de beproefde oude waarden geweerd worden, indien ze ook voor de toekomst nuttig kunnen zijn? Een ordening is niet goed omdat ze nieuw is; ze is het slechts in zoverre het nieuwe in de plaats komt van het verkeerde en zelf goed is. Het is gek steeds te roepen om een ‘nieuwe orde’, wanneer misschien in het verleden het geheim van het herstel besloten ligt. Velen schijnen heden een nette fles keukenwijn vers uit de winkel boven een bestofte Tokayer te verkiezen!

Het is overbodig opnieuw de genesis en de evolutie van de Vlaamse Beweging te verhalen. Men raadplege hiervoor de werken van Geyl, Gerretson, Picard, Lamberty e.a. Uit hun historische opzoekingen filtreren we aldus de zg. constanten van de Vlaamse politiek:

1. Een nationalisme, dat van loyaal belgicisme over intransigant flamingantisme naar een utopisch pagermanisme cirkelt; een regenboog van de meest differente strekkingen.

2. Ondanks sporadische vrijzinnige en ultra-montane reacties een algemene religieuze verdraagzaamheid.

3. Een radikaal anti-militarisme en pacifisme, dat slechts in de laatste jaren voor Wereldoorlog II tot ‘fascistische weerbaarheid’ omsloeg.

4. Een doorlopend on-vaste houding inzake buitenlandse politiek en Europese toestanden.

5. Een diepe sociale inslag in de Vlaamse strijd, die ondanks de onverschillige massa steeds volks was.

In de volgende bijdragen zullen deze vijf motieven beurtelings onder het mes komen om te weten in welke mate ze kunnen ingeschakeld worden in de reddende synthese.

Manu RUYS.