Golfslag. Jaargang 1

[p. 345]

De Goede Fé.

Als een kostbare relikwie bewaar ik een kleurig zelfportret van mijn goeden vriend Felix Timmermans. Het draagt als datum 1911. Als eigenaardigheid kan ik er nog aan toevoegen, dat dit gepastelleerd zelfportret geschilderd is op een zak bruin inpakpapier. Vanaf 1910 dateert onze vriendschap. Gedurende al die jaren, is er nooit een deuk geweest, die maar in het minste die groote vriendschap heeft kunnen verminderen. Zooals toen, is hij immer geweest en gebleven ‘de goede Fé’.

Veel ben ik hem schuldig. Hij is het geweest die mij inleidde tot de kunst. Door hem heb ik leeren zien wat schilderkunst is. Hoevele schoone uren heb ik niet met hem doorgebracht op zijn studeerkamer: aan de hand van fotos en kleurreproducties maakte hij mij vertrouwd met de kunst der gothieken, met de school van Rubens, en bijzonder met Breughel, waarin hij zich zelf weervond.

Een ander maal las hij mij voor uit Goethe, Schiller, Kloos en vooral Gezelle. Wat al horizonten ontsluierde hij in dien tijd voor mij.

Bijna iederen dag trokken wij den buiten in, gewoonlijk langs de Nethe, ‘Het Salon’ door den vriend, wijlen Jos Arras, zoo herdoopt, en dat later voor ons het ‘Pallieterland’ werd. - Nooit was het voor den Fé toen slecht weer, het mocht water gieten, sneeuwen, hagelen, mist, dat we geen vijf meters ver zagen, niets hield ons tegen, altijd trokken w'er door. Ik herinner mij nog zoo goed: er was eens een onweer op komst, zware donkere wolken laadden zich op, een huilenden wind stoof op; ik was juist een Bach-fuga aan 't blokken; ineens stond de Fé achter mij: ‘Piano toe, het gaat er op los, we gaan naar 't Salon, daar moeten we bij zijn. - Dat wordt muziek!’ Dit onweer hebben we boven onze kop laten uitwoeden, niet zonder schrik, maar dat durfden we elkaar niet bekennen. Eenige dagen daarna, las hij de ‘Walkurenrit’ uit Pallieter voor. Het was toen dat hij ‘Pallieter’ schreef. Dit was dan ook de oorzaak, dat de Fé zich vertrouwd maakte met de wisselvalligheden van de natuur, die ziel kregen in de heerlijke bladzijden van ‘Pallieter’. Telkens had ik het groot geluk, elk hoofdstuk door hem te hooren voorlezen, op zijn werkkamer, of in het gastvrije huis van onzen fijnzinnigen vriend Reimond Kimpe met daarbij den van geestdrift overloopenden vriend Flor Van Reeth. Hij ook, is steeds den trouwen vriend gebleven van vóór ‘Schemeringen van de Dood’ tot den laatsten dag.

[p. 346]

Wat steeds in mijn herinnering zal blijven voortleven, dat zijn de schoone Goede Vrijdagen. Telkens met Goede Vrijdag, van 's morgens vroeg, waren we, Flor Van Reeth en ik, te Lier bij de Fé. Bijzonder ‘de herinnering van den schoonen Goeden Vrijdag van het jaar 1921’, zooals de opdracht luidt op de eerste bladzijde van ‘De Pastoor uit den bloeyenden Wijngaerdt’. Deze dag was werkelijk een dag van inspiratie. 's Morgens onze traditioneele wandeling naar het begijnhof, waar de Fé op de grachtkant eene mooie werkkamer had. Op de witgekalkte muren teekeningen en schilderijen van zijn hand, Nethe-landschappen, het beloofde land, de drie koningen, enz. alsook een Gezellekop, waarvan hij veel hield, en die de oorzaak was, dat ons gesprek over Gezelle liep, en dat hij, met zijn zachte, ietwat matte stem, begon voor te lezen: ‘Blijdschap’, ‘Hebt Compassie’, ‘Klaar bloed en wonden’. Hoe schoon kon hij Gezelle voorlezen! - Eenvoudig, zonder stemverheffing, stil en traag, bijna droomend, innig. Alles deed mede om die oogenblikken van intens genieten nog te verhoogen: de ruime zonnige kamer, gevloerd met helroode tiggels, oude eiken meubels, het vredige begijnhof, Gezelle-gedichten, en dan boven alles de Goede Vrijdag-stemming, met als bekroning het vooruitzicht der Parcifal-opvoering te Antwerpen.

Tegen de gewoonte in, trokken we 's namiddags inplaats van naar 't Pallieterland, de steenweg naar Emblehem op, waar Fé's zuster een rustiek huis bewoonde; van uit den hof zag men het Nethe-landschap, en in de verte de Nazaretsche bosschen. Het was niet alleen voor dit kleurrijk landschap dat wij daar gingen, maar we wisten, dat er voor de goede vrienden een biertje werd geschonken van jaren flesch. Wij waren nog maar pas gezeten, of er werd voor ieder van ons een kristallen beker gezet, die eerder een kelk geleek. Er werd ingeschonken - daarna hief de Fé den beker voor zijn oogen, en verzocht ons dwars door het bier naar de Nethe te zien. ‘Alles wordt er goud door’ sprak de Fé. Lang bleven we daar niet, want we moesten nog naar de Alliersche kapel, eenige stappen van daar. Dit kapelletje staat eenzaam nevens de baan; er achter een huisje, vast aangebouwd, dat dienst doet voor sakristij en toenmaals bewoond werd door Mieke de kosteres. Een of twee maal per jaar wordt er mis in gelezen; voor de rest blijft het gesloten. Langs het huisje van Mieke konden we in het kapelletje gaan. Vermits de Fé zeer goed stond met Mieke, dat later ‘Mieke Zand’ werd in ‘De Pastoor’, ging dit zeer gemakkelijk, en liet ze ons alleen. Het was daar stil, en alle drie ondergingen we die innig vrome stemming. Alhoewel de liturgie van Goede Vrijdag het orgelspel niet toelaat, vroeg de Fé, om de religieuse atmosfeer nog inniger aan te voelen, eenige maten muziek te maken op het harmonium. Gezien de eenzame ligging, en daar we wisten dat het kapelletje gesloten was, zoodat van buiten niets kon gehoord worden, speelde ik zeer zachte muziek: ik ook voelde dat die muziek hier harmonieerde met de wijdingvolle stemming.

[p. 347]

Toen we buiten kwamen, sprak geen van ons drieën een woord, maar ik zag zeer goed, dat de Fé ontroerd was. En voordat we verder gingen was het de Fé die het eerst sprak. Ik hoor nog altijd die woorden in mij klinken. ‘Flor, René, van deze Goede-Vrijdag-samenkomst moet iets overblijven. Wij moeten alle drie iets maken.’ En die woorden zijn vleesch geworden; daaruit is ontstaan: de prachtige H. Geestkerk van Flor Van Reeth, mijne ‘Franciscusmis’, en van de Fé het wonderschoon, ontroerend boek ‘De Pastoor uit den bloeyenden Wijngaerdt’ - De wijnkelder, het oude bier van zijn zuster, is de kelder van den pastoor geworden. - Het kostereske: Mieke Zand. - Het is in het Alliersch kapelletje dat Leontientje kwam bidden voor haar Isidoor.

Ik heb het zoo dikwijls medegemaakt, hoe eenvoudige zaken hem inspireerden. Zoo is het geweest met zijn ‘Ik zag Cecilia komen’. Wij waren samen te Averbode, en wandelden op de ‘Weefberg’. Links de Demervallei, met Zichem en Scherpenheuvel. Rechts de bosschen van Westerloo. Zooals gewoonlijk, als bij hem de inspiratie kwam, zweeg hij, en dat voelde ik zoo goed aan; dan wist ik dat zijn geest werkte, en dat hij mij eenige oogenblikken daarna zou zeggen waarover hij dacht. En dat was dan ook zoo. ‘Als het hier regent, welke druppel gaat er naar den Demer, en welke naar ginder?’ hij wees naar Westerloo. Ik vond die woorden toen ietwat raadselachtig. 's Anderendaags sprak hij daar nog over, hij had daar veel over nagedacht; daar zou iets uit groeien, zegde hij mij toen. En inderdaad, daar is ‘iets’ uit gegroeid: aan die wandeling en aan die symbolische voorstelling van het levenslot, danken we dit juweel van een boek: ‘Ik zag Cecilia komen’.

In den herfst van verleden jaar, hebben we malkaar voor het laatst gezien. Wel wist ik dat hij lijdend was aan een ongeneeslijke ziekte, maar nooit had ik kunnen denken, dat het voor de laatste maal zou geweest zijn dat ik mijn groote en goede vriend de hand drukte.

Van op het ziekbed, later zijn sterfbed, las hij met zeer zachte stem zijne gedichten voor, waarin men zoo goed voelt dat ‘De Schemeringen van den Dood’ zijne zuivere ziel hadden aangeraakt. Voor altijd zal me dit ontroerende oogenblik bijblijven, en dat als een pijnlijk afscheid klonk:

Ik zeil langs regenbogen
Gods stilte te gemoet.

Renaat VEREMANS.