Golfslag. Jaargang 1

[p. 56]

Toneelkroniek
Shakespeare moet de eer redden

Tijdschriften stichten en afbrekende kritiek leveren, ziedaar twee ziekten waarmee de jeugd behept is. Aldus luidt de diagnose, die de ouderen van dagen en meer nog de ouderen van harte vanuit hun gemakkelijke clubzetel over onze hoofden uitspreekt. Gelukkig laten zulke banbliksems het gezonde jeugddeel Siberisch koud. Zij weet wat ze wil en een duel met de eerbiedwaardige ouderdomsdekens op het kulturele strijdtapijt eindigt veelal bij gebrek aan strijdlust van hen wier naam reeds in een encyclopedie geregistreerd staat.

Doch kom! Het is me er om te doen hier enige bespiegelingen vast te knopen aan de creaties die we in het seizoenjaar '45-'46 op de Antwerpse toneelplanken reeds zagen ‘culmineren’.

Na een koud-verstandelijke Hamletopvoering kregen we een met barnumreklame overgoten Shylockvertolking. Jos Gevers die al ettelijke maanden in een ‘afwezigheidsroes’ dommelde, moest worden wakker geschud. Het duel Gevers-Gilhuys zou het paardemiddel zijn. De verwachtingen waren hoog gespannen, te meer daar beiden op gans verschillende wijze de Shylock intrepeteerden. In ‘Tooneel’ schreef Gevers dat hij een olienootjes-etende-Shylockkarikatuur verwierp, wijl Gilhuys zich aan de zijde van de acteur Burbage plaatste en een groteske uitbeelding voorstond. - Wij hebben beiden aan het werk gezien, maar wat wij niet gezien hebben is wel het verschil tussen het groteske en het ‘tragische’.

Ruim 8 weken heeft Shylock zijn tenten in de Antwerpse K.N.S. opgeslagen. Het was inderdaad een handicap dat Mevr. Rooyaards ziek werd, anders had Lope de Vega's Mirakelridder de zware taak van Shylock overgenomen en het prestige van de Antwerpse Toneelwereld verder komen schragen. (Ik denk hier terloops aan de 4 dagen die Ch. Janssens nodig had om W. Benoy in 1939 als Samuel Pickwick te vervangen.) Intussen weet Directeur De Ruyter dat het geen peulschilletje is een toneelspeler met de naam Rooyaards aan zijn gezelschap vast te lijmen. Noblesse oblige.

Met ‘Eind goed al goed’ komen we dan aan het derde Shakespearestuk. Driemaal stond Shakespeare op het programma, eenmaal Gogol en eenmaal Ibsen. Het waren de schaarse oases in een dorre woestijn. Vondel, Pirandello of een der modernen uit Noord of Zuid kregen we nog niet te zien. Schiller en Goethe hebben vooreerst nog geen bewijs van burgertrouw en onze Grieken worden nu wel wat te oud en te ingewikkeld.

Gilhuys, de Shakespeare-specialist, moest tussen een reeks goedkope banaliteiten de naam en de faam hooghouden. Ook Ben Rooyaards beproefde boven de middelmaat te geraken en bracht ons een Revisor, die echter van

[p. 57]

weinig regie-inspiratie getuigde⁽¹⁾ en waarbij alleen Hector Camerlinck en Luc Philips er in slaagden verdienstelijk werk te leveren.

Gilhuys bewijst eens te meer een beter regisseur dan acteur te zijn, wijl we Rooyaards als acteur nog steeds heel wat hoger aanslaan dan als regisseur.

Tussendoor werden ook enkele vroegere ‘successen’ vluchtig héringestudeerd. Loreley 1939 is zulk een ‘reprise’. Met die verstande echter dat het stuk hetzelfde bleef, doch de rolverdeling een gans andere gedaante kreeg en de opvoering dan ook ‘navenant’ was. Het is enkel een kwestie wat men door reprise verstaat, en wat eigenlijk een ‘vluchtig herinstuderen’ is met een totaal nieuwe rolverdeling.

Doch kom, met ‘Eind goed al goed’ gaat nu het toneelleven nieuwe banen op. Dit stuk wordt de aanvang van het ‘Nationaal Tooneel’. Vrij plots is dit plan er door gekomen. De Antwerpse acteurs kunnen zich staatsambtenaren gaan noemen.

De heer De Ruyter denkt intussen reeds aan nieuwe decors, wijl de acteurs van hoger wedden dromen en het publiek naar een degelijk programma hunkert.

Moest er binnen enkele weken nog iets interessants gespeeld worden, dan zullen wij niet nalaten het onze lezers mede te delen. Hopelijk is Jos Gevers tegen die tijd wakker geworden, hebben Ernest Steenbrugge en Diane de Ghouy hun afschuwelijk brouwen verleerd en is Frans Somers niet meer zulk een onhandig jongmens.

Adriaan de ROOVER.

(1) Wel dierf de Nieuwe Standaard ‘van een rijke en voorname inspiratie’ gewagen. Als er het negeren van alle samenspel mee bedoeld werd dan heeft de ‘Standaard’ gelijk. Werd echter het slottoneel van 't 5^e bedrijf als bewijs van Rooyaard's inspiratie genomen, dan is 't wel interessant er op te wijzen dat dit (en zoveel andere scènes) een simpele copie was van wat Gogol zelf in zijn werk van naaldje tot draadje ensceneert, met een illustratie er boven op. Regie bestaat uit wel iets meer dan uit een braaf copieren. Vooral als men spreekt van ‘rijke en voorname’ inspiratie.