De Gids. Jaargang 170

[p. 780]

Yves Petry
Over de genegenheid van vaders voor hun kinderen

Zolang je in de argeloze zekerheid van je eigen uniciteit en onvervangbaarheid verkeert, ben je zelf nog een kind. Betoverd door je zelfgevoel, draag je deze tover uit en geniet je van het effect ervan op anderen. Je eigenliefde heeft iets volkomen natuurlijks. Dat is de charme van het kind. Die is daarom nog niet onschuldig, maar ze is wel authentiek. Je kan je niet voorstellen dat iemand anders jouw plaats zou kunnen innemen of dat jouw plaats als belangrijker zou kunnen worden beschouwd dan jijzelf. Je valt op onschendbare wijze samen met je plaats in de wereld. Die is niets minder dan het centrum van de wereld. Het is de enige plaats waar ook werkelijk iets gebeurt. De rest zijn turbulenties aan de periferie. Jij bent de maat van alle dingen. Omdat je van de opwinding, het homerische gebulder, het grotenieuwsgewoel, de vreugdevuren of de onweerszwangere lacrimonimbussen aan je kinderhorizon de maat niet kan nemen, zijn ze van geen intrinsiek belang.

Uiteraard is het niet elk kind gegund om in de hierboven beschreven zin volledig kind te zijn. De wereld loopt vol met kinderen die zich moeten zien te redden in omstandigheden waar je eigenlijk geen kind door zou mogen jagen. En vroeg of laat dringt het trouwens tot ook het meest gefortuneerde kind door dat niemand je je plaats benijdt omdat deze in de ogen van de meeste mensen ook helemaal niet zo benijdenswaardig is. The place to be blijkt vaak een andere plaats te zijn dan de jouwe. Het wordt zoetjesaan kinderachtig om vast te houden aan het eigen unieke plekje, het wordt tijd om uit te kijken naar een positie waaraan jij een groter gewicht kan ontlenen dan je uit jezelf bezit. Je uniciteit is daarbij vaak eerder een remmende last dan een begunstigende factor. Het is zaak haar onder controle te houden. Het gaat uiteindelijk niet langer om jouw uniciteit, het gaat om die van je positie. Aan je aangeboren onvervangbaarheid heeft niemand boodschap, voortaan zal je worden beoordeeld naar je positionele inzetbaarheid. Je bent geen kind meer.

Maar ben je daarom nu volwassen? Een kwetsbare rest in jou blijft

[p. 781]

in elk geval hunkeren naar dat toverhoekje, dat hoofdkwartier van waaruit je destijds je geboorterecht als koning van het soloversum uitoefende. Toen de idee dat je jezelf moest proberen te blijven, niet eens in je opkwam omdat je onmogelijk iets anders had kunnen zijn. Nu houdt dat een opdracht in waar je tussen de vele drukke bezigheden door nauwelijks nog aan toe komt. Gelukkig is er de liefde, dat aan allen beloofde zij het niet voor iedereen bereikbare paradijs waar je zijn mag, ja, zelfs zijn móét wie je bent. Genomen worden voor wie je bent, van top tot teen, van binnen en van buiten, van geest tot gen, gewoon omdat jij het bent en om geen enkele andere reden, is dat niet de tautologische zaligheid die de liefde belooft? Vroeger stond je eigenliefde daarvoor in, nu heb je de hulp nodig van een ander van wie je mag geloven dat hij deze belofte tot op bevredigende hoogte zal waarmaken.

Omdat liefde uniek is, of in ieder geval op uniciteit is gericht, bestaan er, althans in principe, oneindig veel variaties op. Laten we ons concentreren op het genre van de biologisch vruchtbare liefde, waarbinnen de verbintenissen in al hun verscheidenheid van kwaliteit vaak tot een vergelijkbaar resultaat leiden: er wordt een kind geboren.

Op een goeie dag sta je daar in de verloskamer met het bundeltje stof en vlees dat de vroedvrouw je in de handen heeft gelegd. Je bent net getuige geweest van een gebeuren waarvan de statistische oerbanaliteit niet in verhouding staat tot zijn verbijsterende concreetheid. Daarin zijn het sterfbed en het kraambed aan elkaar gewaagd. Je hebt kreten gehoord die je de stuipen op het lijf joegen. Het leek een strijd op leven en dood. De moeder van de pasgeborene heeft het gehaald, maar ze is uitgeput. Ze reageert nauwelijks wanneer het leverkleurige spook van de placenta uit haar onderste glipt. Dat de gynaecologe met bloederige steken de wonde hecht, daar waar normaal geen naald zou mogen komen, doorstaat ze eveneens onbewogen. Het is een slagveld waar je je een volkomen buitenstaander voelt. Tegelijkertijd ben je, zonder veel te kunnen doen, een betrokken partij. Niets zal meer zijn zoals het was. Neem nu dat gewassen en gewogen pakje dat je in je handen houdt. Het heet een mens te zijn. Maar heb je ooit een mens vastgehouden waarvan de emotionele impact zo onevenredig was met zijn lichamelijk gewicht? Vroeger, toen je je ouders nog knuffelde, waren die zo groot en sterk als paarden. En de leeftijdsgenoten die je later begon te knuffelen, vielen min of meer binnen je eigen gewichtsklasse. Maar dit? Je spant je spieren opdat je het niet zou laten vallen, je zet je schrap alsof het honderd kilo weegt, en het weegt niets. De disproportie tussen de mentale ruimte die het inneemt en zijn fysieke massa, geeft je het gevoel dat het zweeft. Een wolk van een baby, je zal het nog vaak te horen krijgen.

[p. 782]

De vederlichte weerloosheid van dit wolkje zal je de komende maanden nog vreemde, sataneske verlokkingen influisteren. Waarom het niet eens uit het raam gooien? Wie weet zweeft het daadwerkelijk naar beneden. Waarom het niet in de microgolfoven of in de wasmachine steken? Daar past het perfect in. Het zou niet weten wat het overkwam en het zou niet kunnen protesteren. Het zou domweg... een gruwelijk beeld krijgt vorm... maar natuurlijk breng je deze fantasieën niet ten uitvoer. Want al is het vanuit een bepaald perspectief bekeken een bespottelijk onding, je hebt er een smartelijke, onontkoombare genegenheid voor opgevat, die zich mettertijd alleen maar zal verdiepen. In de loop der jaren herken je in dit kind steeds duidelijker die kwetsbare rest van jezelf die jij, sinds je geen kind meer bent, min of meer succesvol hebt proberen onder te brengen in de liefde van een ander. Alleen gaat het hier niet om de rest van een kind. Hier staat een heel kind, in de argeloze zekerheid verkerend van zijn uniciteit en onvervangbaarheid.

Eigenlijk, zo begin je nu in te zien, was je vergeten dat er kinderen bestonden. Je hield alleen nog rekening met de niet-kinderen. Daaruit bestond je zogeheten volwassenheid. Je dacht dat je een beetje geleerd had hoe de niet-kinderen moesten leven, waarop ze mochten hopen, en wat ze daarvoor moesten doen. Je beschouwde jezelf zo niet als een meester, dan toch als een respectabele kenner van de liefde onder niet-kinderen, hun geschipper, hun reddingspogingen. Maar dit kind overtroeft je meesterschap zonder zich van je kennis en ervaring iets aan te trekken. Zijn eigenliefde is totaal en compromisloos, een zaak van leven en dood. Inbreuken op zijn eigenliefde komen je bijna voor als moord. Je pleegt er dan ook geen inbreuk op, je voedt en versterkt haar overeenkomstig je vaderlijk vermogen. Je bemint dit kind anders dan je andere mensen bemint. Het is geen zaak van wederzijdse verwachtingen. Je bemint dit kind niet met de liefde die je aan anderen schenkt en die je van anderen hoopt te krijgen, je bemint het met zijn eigenliefde. Het is zijn eigenliefde die de stof levert waaruit jouw liefde voor dit kind is gemaakt. Raak je aan de eerste, dan raak je ook aan de laatste.

Dat is de emotionele kronkel van het vaderschap: eigenliefde doet een krachtige herintrede in je bestaan, alleen is het de jouwe niet. Je neemt haar over van je kind en ze is ook op je kind gericht.

Beseft dit kereltje dat het in jouw ogen onvervangbaarder is dan jijzelf, dat de gedachte aan jouw eigen dood je minder raakt dan die aan de zijne? Waarom zou het dat ook moeten beseffen? Het hoeft de aard van jouw liefde niet te kennen. Het neemt gewoon zijn plaats in en valt er op onschendbare wijze mee samen. Het kan zich niet voorstel-

[p. 783]

len dat het naar een positie zou moeten streven die belangrijker is dan hijzelf. En mocht het ook maar één seconde twijfelen aan zijn geboorterecht, dan sta jij klaar om het daarin te bevestigen.

Natuurlijk ben jij de man met de levenservaring, en het kind niet. Jij weet dat zijn eigenliefde het ooit zal moeten afleggen tegen meer realistische inschattingen van de gang van zaken. Ook het kind zal vroeg of laat zijn betekenis moeten ontlenen aan een positie die nog te veroveren valt, in plaats van alleen maar aan zichzelf. Hij zal zich moeten aanpassen en ambities ontwikkelen die hem van zichzelf vervreemden. Maar jij bent niet van plan hem daartoe te dwingen. De harde wereld moet hem maar harden. Je sporadische pogingen hem iets van je eigen ervaring bij te brengen zijn nogal halfslachtig. Je hoopt dat hij het nodige leert, maar je kan zijn leraar niet zijn. Je speelt liever god de vader, de grenzeloze goedertierenheid. Je liegt hem de leugen voor die voor hem een waarheid is. En later, wanneer deze leugen hem in de weg staat, zal ze voor jou nog altijd een waarheid zijn: dit kind is voor jou voorgoed uniek en onvervangbaar, de welbeminde, wie hij ook is en wat hij ook doet. Je zult gevoelens voor hem koesteren, ook als hij die allang niet meer voor zichzelf koestert. Het kan goed zijn dat je hem daarmee mateloos zult irriteren. Maar je kunt niet anders. Dit kind heeft je in zekere zin kinds gemaakt. Dat zul je blijven, zolang en in zoverre je het bemint.