Ineke Sluiter
Over de spaarzaamheid van de klassieken
Of het een wedstrijd is. Tweemaal twee beroemde woorden. Het verbod mêden agan, (doe) niets te hevig, niets in overvloed. Dat is het motto van het orakel van Delphi en misschien wel de belangrijkste morele richtlijn van de Griekse filosofie. En het gebod gnôthi seauton, ‘ken uzelf’, ook al verbonden met Delphi. Als dat geen illustratie is van het klassieke ideaal van spaarzaamheid! Er zijn meer van die beroemde quotes van twee woorden of minder: Thalatta, thalatta, riepen de Griekse soldaten toen ze na een helse tocht door de binnenlanden van Klein-Azië de zee voor zich zagen opdoemen en daarmee de weg naar huis. Panta rhei, ‘alles stroomt’, verklaarde de filosoof Heraclitus en zag zich ontslagen van de plicht tot verdere uitleg. Archimedes kon het nog korter: Heurêka, ‘ik heb het!’, riep die uit toen hij begreep hoe het zat met de opwaartse waterdruk en halveerde daarmee bij voorbaat de beknoptheid van de ahaerlebnis.
Ach, die spaarzaamheid van de klassieken. Die is niet wat menige gymnasiast zich herinnert. Die denkt terug aan de openingszin van Cicero's vermaarde verdedigingsrede voor de gentleman-schurk Milo en begint opnieuw te zweten bij de herinnering aan de over elkaar heen buitelende bijzinnen: ‘Hoewel ik vrees, heren rechters, dat het een schande is aan het pleidooi voor een buitengewoon dapper man met angst en beven te beginnen, en dat het allerminst behoorlijk is dat ik ten aanzien van zijn zaak niet net zoveel geestkracht kan opbrengen als hij - Titus Annius (Milo) trouwens maakt zich over het welzijn van de staat ongeruster dan over zichzelf - jaagt toch deze ongewone vorm van een ongewone rechtsgang mijn ogen schrik aan, want waarheen ze zich ook richten, vergeefs zoeken ze op het Forum de vertrouwde gang van zaken en de normale rechtsgang van vroeger.’ Welgeteld zesenvijftig woorden in het Latijn, die eerste zin, en dat is nog maar het begin. Toegegeven, in het Nederlands zijn het er bijna honderd, dus zelfs hier is vergelijkenderwijs sprake van spaarzaamheid,
Auteursrechtelijk beschermd