De Gids. Jaargang 170

[p. 575]

Raymond van den Boogaard
Een eigenaardigheid van bepaalde ambassadeurs

De bevolking van de Afghaanse hoofdstad Kabul moet tussen het vliegveld en het centrum van de stad een flink eind omrijden. Op de kortste route tussen deze twee locaties wordt de weg namelijk versperd door betonblokken, prikkeldraad, en werknemers van een Amerikaans beveiligingsbedrijf, die wantrouwig over deze versperringen heen kijken. En dan betreft het hier nog maar de eerste van een aantal veiligheidskordons, waarachter zich de Amerikaanse ambassadeur in Afghanistan verschanst.

Eeuwenoud is de klacht dat de diplomatie, die als uitdrukking van de volkssoevereiniteit in de internationale arena eigenlijk voor iedereen te volgen zou moeten zijn, in werkelijkheid achter gesloten deuren bedreven wordt. In Kabul wordt deze hebbelijkheid wel erg ver doorgevoerd. Niet alleen gesloten deuren, maar hele fortificaties. Want achter de eerste versperring van betonblokken, prikkeldraad en duurbetaalde rambo's volgen nog wel vier of vijf andere.

De fortificaties, midden in de stad, zijn natuurlijk niet opgericht om de Amerikaanse diplomaten af te schermen van de goedwillende, Amerikaans-gezinde Afghanen - even aangenomen dat die bestaan. Zij gelden de onverlaten, die met behulp van explosieven en een zelfmoordenaar aan het stuur de Amerikaanse diplomatieke vertegenwoordiging zouden willen opblazen. Die onverlaten bestaan trouwens zeker - er is al meerdere malen zo'n konvooi des doods de lucht in gegaan in de omgeving van het ambassadegebouw.

De bevolking van de stad Kabul vertoont dan ook niet de minste neiging om de versperringen te willen trotseren - en te eisen dat hun het gebruik van de openbare weg in het centrum van hun eigen hoofdstad wordt teruggegeven. Gelaten staan zij in de file auto's in de stoffige achterafstraat die nu al jaren als omleiding tussen het vliegveld en het centrum dienstdoet. Alles beter, tenslotte, dan nietsvermoedend op een dag te worden opgeblazen, omdat op het stukje weg waar je rijdt zich nou net toevallig de Amerikaanse ambassade bevindt.

[p. 576]

Deze overweging delen de Kabuli's met de inwoners van de Haagse wijk Benoordenhout. Het Haags gemeentebestuur had een groene strook in hun omgeving aangewezen als bouwterrein voor een nieuw gebouw voor de Amerikaanse ambassade. Die instelling ontsiert thans een van de heerlijkste locaties van de Haagse binnenstad, omringd als ook zij is met hekken, betonblokken en witte busjes van de Koninklijke Marechaussee. Maar de Benoordenhouters verzetten zich tegen de bouw met een instrumentarium van bezwaarschriften en juridische procedures waarvan de inwoners van Afghanistan - nog maar een rechtsstaat in opbouw tenslotte - slechts kunnen dromen. De inzet van de burgerij in beide steden is echter dezelfde: gebrek aan bereidheid om in de marge van het diplomatiek bedrijf door een bom in stukjes te worden gereten.

Zo'n bestaan als diplomaat in Kabul - ook de Nederlandse ambassadeur daar bevindt zich achter allerlei muren, hekken en bewakers - verschilt wel erg van het dolce vita dat men zich voorstelt bij het diplomatenbestaan. Je luncht wat, je dineert wat, smoest links en rechts en legt af en toe eens een contact met goed geïnformeerde inboorlingen. De inzichten die dit alles oplevert, rapporteer je aan je regering, die vervolgens natuurlijk altijd de verkeerde beslissing neemt. Gelukkig wordt er op al die recepties uitstekende champagne geschonken.

Zo hoort het leven van een ambassadeur te zijn en zo is het natuurlijk nog steeds in veel delen van de wereld. Maar niet als je Amerikaan bent - over de hele wereld zijn Amerikaanse ambassades in vestingen veranderd. Ook in plaatsen als Kabul, of sterker nog de Irakese hoofdstad Bagdad. Voor zover daar nog ambassades geopend zijn, bevinden deze zich in geheel afgegrendelde wijken waar ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch nog af en toe raketten landen. Maar Bagdad is ook een bijzonder geval, omdat daar het geweld gegeneraliseerd is. Het heeft daar nauwelijks meer zin voor de burger een blokje om te rijden teneinde niet het slachtoffer te worden van geweld tegen diplomaten. Iedereen in die stad lijkt elke dag en overal een potentieel slachtoffer.

Al die blokkades en versperringen hangen samen met het optreden van groepen en bewegingen die, zeggen de regeringen, het op ons eerzame burgers hebben voorzien. Zij willen de treinen of vliegtuigen waarin wij zitten en de flatgebouwen waarin wij werken, opblazen. Maar in eerste instantie hebben ze het voorzien op de symbolen van de staten die de groeperingen bestrijden, de ambassades dus.

Statistisch gezien zijn er nog maar weinig vliegtuigen, treinen en flatgebouwen de lucht in gegaan. Het gevaar voor een ambassadeur is

[p. 577]

veel groter - hij is de schietschijf in de eerste lijn, waarachter wij ons kunnen verschuilen. Rond 1900 was dat anders, in Europa; toen bestond er geen grens aan het dolce vita van een ambassadeur. Toen bouwden diplomaten aan een stelsel van verdragen dat er in 1914 toe leidde dat miljoenen mannen als kanonnenvoer de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog werden op gestuurd, en daar de dood vonden. Vanuit het standpunt van de eenvoudige burger is de huidige situatie zeer verkieslijk.