De Gids. Jaargang 170

[p. 154]

Anton Valens
Bruilwering

I

Een verzakt en uitgebrand tunneltje leidt naar een goed verstopt atelier, een hoekje waar de wind ruist, een bosje achter een sloot, te bereiken over een brug van dode takken. Op dit besloten eiland van bomen komt bijna nooit iemand. Wel zijn er sporen van een kampement te bespeuren, zoals een handmatig gegraven zit- of ligkuil, offerplaats of boobytrap, gecamoufleerd met wallen van afgebroken twijgen en resten wc-papier, die op vergaderingen duiden, maar als ik de dode-takken-brug oversteek en de burcht beklim, ontbreekt een verdediger. Het kreupelhout kraakt, vanboven klinkt een helder kloppen op - Woody Woodpecker is er wel. In de verbreding van de sloot tot een met riet omheinde poel is het water in sit-down staking, de leliebladeren vormen vakbonden. De overhangende takken van de welhaast volmaakt gereflecteerde bomen druppelen gecodeerde boodschappen, waarin microscopische wezentjes zwemmen. Schaatsenrijdertjes spelen een moeilijk te doorgronden steekspel. Naar lucht happende wezens maken kringen zonder de lippen te vertonen. Een plons van een dikke vis doet me de ogen opslaan. Ik zit op zacht, fluwelig, viridiaangroen mos, dat naar eendenstront ruikt. Eikels steken over naar de grond. Schijnbaar bloeien onder water trossen lijsterbessen, zoals er ook diepe, zwartgroene, rossig overstraalde delen te onderscheiden zijn. Als je de tijd en de rust neemt, zie je het gebeuren: een mug die met een poot in een spinnenweb blijft haken, zich losrukt en zijn leven vervolgt, paddestoelen in opkomst, rijzende tijgerbolletjes, holen van kruipend gedierte, de blind tastende bramententakels, uitgesponnen snotarmen met weerhaakjes en grijphandjes net los van de bosvloer, loerend naar een koolwitje. Tal van vogels hebben hun huisje in dit verwilderd prieel, onder meer een rover. Als kleur heeft hij zwart getrokken en zijn vlerken zijn rafelig. Naar welke naam hij luistert, weet ik niet. Maar als ik op het eiland ben, met de rug tegen een eik iets jonger dan ik, de ogen boven de rand van een beduimelde roman genaamd

[p. 155]

Riet, daar waar de zon het lover doorschiet en de hulpvragen van de uitgedroogde bladeren, stukken schors, zwammen en overige wrakstukken doet verstommen, is hij er ook. Zelden ontwaar ik het dier dadelijk, want hij is geen veelspreker, maar dan, wat later, signaleer ik een bidden, zweven of lanterfanten boven het paardenland, of ik kijk recht omhoog en zie tussen het lichaam van graten en schubben zijn wieken laag en gedempt overvliegen. Ik spiegel mezelf uniciteit qua rijkdommen voor en verheug me in een mier die met een pol sleept, een leeggevreten eikelshoed, een kraaienveer of gewoon een gat in de grond, volgezogen met dooie blaren, en denk aan het marktmeisje. Zíj is mijn groente.

II

Ik vind het echt iets te tekenen met op de achtergrond gedempt geknor, hoefgetrappel en nu en dan een hoge krijs, beschut onder een parapludak met zwarte binten. Het groen is getraumatiseerd door brandgaten, herfstroest, speldenprikjes en scheuren, gemarteld door De Naam. Het allermooiste op deze Aarde is dacht ik het licht. Zonder dat zouden we verdoemd zijn, of in elk geval de Bijbel grondig moeten herschrijven.

Waarom bestaan er geen heel kleine vogels? Mezen, musachtigen, kolibri's ter grootte van een vingerhoed? Minuscule veren, helle kleuren, of (als het moet) bruingrijs, in alles gelijkend op de normale zangvogel behalve in formaat. Het is ziek te twijfelen aan de volledigheid van de schepping. Je kunt je evengoed afvragen waarom er geen manshoge brulkikkers zijn. Maar vreemd genoeg vind ik dat niet zo'n gemis. Wat moet je ermee? Heel kleine vogels lijken me daarentegen juist een aanwinst, vooral als ze ook mogen zingen. Verdiep je je echter in kleine gevleugelde organismen, dan zit je al gauw bij de bij, de meikevers en het vliegend hert. Er is niks mis met hommelgezoem, hou me ten goede, maar heel kleine vogeltjes zouden het bos, en de rand van het weiland, nóg behaaglijker en gezelliger maken. Als U armen tekort komt, wil ik wel assisteren met het inkleuren en opleuken met kuifjes en lollige pluimpjes en kwasten.

Als kind fantaseerde ik lange tijd voor het in slaap vallen dat ik in een wieg lag, onder een donkere huif, en met hoge snelheid door ijzige, granieten steden voortbewogen werd.

III

De zon is op ooghoogte. Getsjilp. Fel licht. Begin oktober, de prinsgemaal is overleden, God hebbe zijn ziel! Rottende nootjes in het bos, toevalligheden, zoals een eikel die in een gekloofd blad van een

[p. 156]

rietstengel hangt, in de vlucht gegrepen door de bek van een du moment in een puntige plant getransformeerde eekhoorn. Het evenwicht is kunstig gefabriceerd. Het groen van de nabije bomen is blauwer en afstandelijker dan het gelere, geilere groen van het grasland. De hammen van jonge schapen verkleuren Engels drop-oranje als ze, geschrokken van een reiger (landingsgestel nog uit), op hol slaan, de kluiten spatten in het rond. De zwart-wit tekeningen van rietpartijen afgezet tegen het plat van de sloot en de reflectie van de buigende oever, en de trossen bladeren die het water bijna, maar net niet beroeren, zijn zo kosmisch omdat ze bewegen, het zijn levende tekeningen, langzaam en in het verborgene evoluerende dieren, prachtig van vlakverdeling, vormen en lijn. In deze logica heeft een hand de watergrafkist met een zwart slijmlaken toegedekt, ook een accident, een film waarin uitgelopen merktekens zijn gekrast, met zandbanken van verloren hout, opgerichte kruisjes en een loodgrijze veer.

Hier wordt geknutseld in de kleine uurtjes. Tuba's van ganzen, roze hemelbanen, het sonore reutelen van een Massey Ferguson, de branderig-zoete geur van de suikerfabrieken. Als kind (voor mijn vijftiende levensjaar) lag ik vaak wakker en maakte me zorgen over het feit dat veel van de dorpelingen me voor een meisje aanzagen.

IV

Het eerste semester van november, tien voor vijf in de middag. Ik naderde vanuit het zuidoosten, over de Madijk, de bomenwal die zwart afstak tegen een afgetrainde, grijsroze lucht. Als je langer keek, zag je in het zwart de bomen van het eiland sienna opgloeien. De paarden en schapen vermistten, maar van de berken ontbrak geen een.

De loopbrug was doorgehakt. Zonder kletspoten kwam je niet over de sloot. Stil, het water van de plas was ook zwart, en in het sienna piepten spoken van badeendjes: - Satan is geen vogel. Bruilwering zal weldra vallen. Langs de Madijk lichten regelmatig geformeerde molshopen van zand op tegen de klei. Koopwoningen besluipen het fort. De uitbreidende stad neemt het hol in, bekruipt en vernietigt het. Wij bouwen voor Groningen.

Op doorlopers rondom het kerkhof, tussen de geknotte wilgen en beijsde rozenbottelstruiken, voelde ik me soms onkwetsbaar voor gevaar, vijanden, pijn en ziekte.