De Gids. Jaargang 169

[p. 1020]

Meral Uslu
Mijn jeugd in Het Nieuwe Deur Dorp
Een herinnering

Met weerzin kijk ik terug op mijn jeugd in Turkije. Dertig jaar geleden was ik voor het laatst in het piepkleine dorpje Yeni Kapıköy, waar ik geboren ben. En ik was daar niet vrijwillig. Ik was daar met mijn ouders en opa en oma, want ik kreeg het aanbod te trouwen. Ik werd niet uitgehuwelijkt, nee, het was maar een voorstel. Ik kon kiezen tussen twee zonen van een rijke boer, die me bij de bruiloft mijn gewicht in goud zou geven. Mijn broertje moedigde me aan veel te eten, want in die tijd was ik een vijftienjarig scharminkel.

De oudste boerenzoon sloofde zich enorm voor me uit, hij probeerde indruk op me te maken door een show weg te geven op zijn vaders tractor.

Het kostte me weinig moeite om dit aanbod beleefd maar nadrukkelijk af te wijzen. Eén blik op de beide boerenkinkels was voldoende.

Nog één keer, inmiddels dertig jaar oud, reed ik met mijn Golfje samen met mijn vader naar mijn geboortedorp, maar met nog tweehonderd kilometer te gaan botste ik op een zinderend hete weg bij een inhaalpoging op een tegenligger. In het ziekenhuis bedacht ik dat op ons reisdoel een boze vloek rustte en besloot nooit meer terug te gaan naar Yeni Kapıköy.

Het Nieuwe Deur Dorp, zoals de Nederlandse vertaling van Yeni Kapıköy luidt, was in die tijd een verzameling lemen huisjes rond een moskee. We hadden geen elektriciteit en geen stromend water. Het huis van mijn oma en opa van vaderskant lag aan de buitenkant van het dorp tegen de begraafplaats aan. Eigenlijk zijn opa Asım en oma Fadime tot mijn tiende mijn opvoeders geweest.

Aan mijn geboorte kwamen geen verloskundigen of artsen te pas: bij het licht van een olielamp baarde mijn moeder me met de hulp van buren en oma Fadime. Mijn broertje werd op een aardappelveld geboren, en plopte gewoon in mama's lange broekjurk. Onze moeder ging een paar uur later gewoon verder met rooien. Ik denk wel

[p. 1021]

eens dat als ik daar had moeten bevallen, drie dagen weeën en uiteindelijk een keizersnede, de geboorte van mijn zoon geresulteerd had in ons beider dood.

Als baby werd ik in een met warm zand gevulde katoenen doek gedrapeerd die als luier dienst deed, en onder een boom geparkeerd, terwijl mijn familieleden op het land werkten.

Mijn moeder heeft nog steeds schuldgevoelens over de wijze waarop ze mij in die tijd verwaarloosde. Ze vertelde me onlangs dat ik als eenjarige, met een touw vastgebonden aan een boom, twee levende kuikens heb verorberd. Mijn oma schijnt toen gegild te hebben: ‘O, mijn kuikens!’ en mijn moeder: ‘O, mijn kind!’

Mijn vader vertrok toen ik vijf jaar oud was naar Europa. Omdat mijn moeder analfabeet was, werd ik heel snel naar school gestuurd, zodat ik als postillon d'amour het schriftelijk contact tussen mijn vader in Nederland en mijn moeder kon onderhouden.

‘Lieve man,’ moest ik bijvoorbeeld schrijven, ‘de opbrengst van het graan is goed. Onze gezondheid is goed. We hebben wel geld nodig.’

‘Vrouw,’ las ik mijn moeder voor als mijn vaders brief was gearriveerd, ‘ik heb werk en verdien goed. Ik stop geld in deze envelop.’ Die laatste mededeling was belangrijk, want het geld kwam lang niet altijd aan.

De begraafplaats was in die tijd mijn speelterrein.

Ik speelde met mijn twee jaar jongere broertje Tuncay verstoppertje achter de grafzerken. En liet daar mijn geit Boncuk grazen als een hondje aan een touw. Stenen, stokken en dieren waren ons speelgoed.

Het was een avontuurlijk bestaan, overzichtelijk, maar ook gevaarlijk. Opa leerde me paardrijden, vogels vangen om op te eten, en soms mocht ik met zijn geladen geweer spelen, tot dat een keer vreselijk misging. Zoals zo vaak zat ik bij opa op de bok van de huifkar op weg naar de landerijen, spelend met zijn geweer. Plotseling ging het af: ik had mezelf in de pols geschoten. Er was geen dokter en de kogel is er pas jaren later in Nederland uit gehaald.

Ik bewaar weinig goede herinneringen aan de weg naar school, die aan de andere kant van het dorp lag. Ik was gekleed in het schooluniform, een zwart jurkje met een wit kraagje, en had steevast een stok in mijn hand om de loslopende honden weg te jagen, en eventuele slangen en wilde zwijnen op afstand te houden.

Toen ik zeven was voegde mijn moeder zich bij haar man in Haarlem en liet mijn broertje en mij aan de zorgen van haar schoonouders over. Opa Asım en oma Fadime waren welvarende boeren met

[p. 1022]

veel land en dieren. Hun huwelijk was het gevolg van een vete tussen twee dorpen, Yeni Kapıköy, waar mijn oma vandaan kwam, en Pirikli, de geboorteplaats van opa. De strijdbijl werd begraven door de kinderen van de muhtars met elkaar te laten trouwen.

Hun boerderij was groot, maar we sliepen met z'n allen in één kamer en gingen naar bed als het donker was: 's zomers heel laat en 's winters heel vroeg. In de winter werden we halverwege de lange koude nachten wakker en aten dan brood met boter. Mijn oma bakte maar één keer per week brood, zodat dat vaak zo hard was dat je er iemand een gat mee in zijn hoofd had kunnen slaan.

Opa had een eigen bed, en oma sliep in een ander bed met mijn broertje in haar armen en mij tegen haar rug aan liggend. Ik vond dat onrechtvaardig, maar oma was niet bereid zich naar mij om te draaien.

Mijn eerste ervaring met grotemensenseks: op een nacht miste ik oma opeens, ze lag niet tussen ons in, maar met opa in bed. Ik vertelde het de volgende dag aan mijn broertje, die me er jarenlang mee chanteerde: hij zou onze grootmoeder vertellen dat ik had gezien hoe ze met opa vree.

We misten onze ouders vreselijk. Als er een vliegtuig overkwam, zwaaiden we daarnaar en stuurden zo kusjes naar onze vader en moeder.

Nog altijd valt het me moeilijk afscheid te nemen van dierbaren, maar heimwee naar Yeni Kapıköy heb ik nooit gehad. Het was in mijn herinnering best een idyllisch dorpje, gelegen tussen twee bergen, in de bocht van een snelstromende rivier. Ook aan de eenvoud van ons bestaan denk ik met plezier terug. Maar als ik aan Yeni Kapıköy denk, mis ik nog steeds mijn ouders.