De Gids. Jaargang 169

[p. 997]

Nilgün Yerli
Koffiedik kijken
Een column

Reagan, Brezjnev en Özal zitten op een rij en de engel zegt tegen Reagan: ‘Je mag me één vraag stellen over de toekomst. Wat wil je weten?’ Reagan vraagt vrolijk wanneer Amerika de leider van de wereld wordt. De engel zegt: ‘Dat duurt nog honderd jaar...’ Reagan begint te huilen: ‘Ooo, dat zal ik niet meemaken...’

Brezjnev vraagt: ‘Wanneer zal het communisme over de hele wereld heersen?’ De engel antwoordt: ‘Dat duurt nog honderdvijftig jaar.’ Brezjnev begint te huilen: ‘Ooo, dat zal ik niet meemaken.’

Vervolgens vraagt Özal: ‘Wanneer zal Turkije toegelaten worden tot de eu?’ De engel begint te huilen: ‘Dat zal ik nooit meemaken...’

En de engel huilde niet voor niets, want nu, jaren later, is Turkije nog steeds niet toegelaten tot de eu.

Lage koopkracht, hoge inflatie, lage lonen, slechte werkomstandigheden en natuurlijk, niet te vergeten, de wereldwijd beruchte, bizarre omgang met mensenrechten... Redenen genoeg om niet tot de eu te mogen behoren, denk je in de eerste instantie...

Maar Tsjechië, Estland, Roemenië, Polen, Hongarije, Slovenië, Bulgarije, Slowakije, Letland en Litouwen (overigens allemaal landen waar het slechter gaat dan in Turkije) mogen er wel bij (Brezjnev treurde om het communisme, maar hij kan in ieder geval blij zijn met dit feit), en zelfs het Griekse gedeelte van Cyprus... Maar Turkije, dat als enige een brug tussen Azië en Europa vormt, wordt niet toegelaten.

Ik vraag me inmiddels af of mensenrechten de enige reden zijn. En je hoeft geen Einstein te zijn om je dat af te vragen.

Zou het niet ook de angst van de eu zijn dat van de vijfenzestig miljoen Turken die er wonen minstens de helft zijn toekomst in het veelbelovende sprookjes-Europa gaat zoeken? Want bij toetreding zullen de grenzen met Turkije verdwijnen.

Zou de eu niets weten over de gevangenissen in Griekenland en Italië?

[p. 998]

Wat me opvalt, is dat wanneer de toelating van Turkije tot de eu ter sprake komt, altijd weer de film Midnight Express wordt uitgezonden, een film waarin inderdaad sprake is van ernstige mensenrechtenschendingen in Turkse gevangenissen.

Mensenrechten? Of is het waar mensen in geloven?

Een Nederlandse vriend van mij die politicus is zei: ‘Turkije mag er van mij best bij, maar dan moet het land eerst in tweeën gedeeld worden, Koerdistan en Turkistan, en dan moeten de Turken van geloof veranderen, bijvoorbeeld voor het christendom of het jodendom kiezen, en de komende tien jaar even stoppen met zich voortplanten. In dat geval zie ik geen enkele reden waarom Turkije niet bij de eu zou mogen.’

Er is geen enkele politicus die zoiets publiekelijk zou durven zeggen.

Maar feiten liegen niet, zo is het toch?

Het is struisvogelpolitiek, net zoals de werkelijkheid waar politiek voor staat.

De mensenrechten worden misbruikt omdat die een politiek correcte, dus acceptabele reden vormen. Veranderen van geloof, het land in tweeën hakken, dat kunnen geen argumenten zijn, hooguit wensen, die nooit in vervulling zullen gaan.

Maar Turkije heeft wel veel te bieden. De meeste Europeanen veroordelen Turkije vanwege de twee miljoen Turken die sinds de jaren zestig in Europa rondlopen. En dat valt misschien ook wel te begrijpen.

Maar Turkije is meer: niet alleen is het dus een brug tussen Azië en Europa, er zijn ook grondstoffen, een waterkrachtcentrale die Irak en Syrië van water voorziet, landbouw, mensen die openstaan om te leren en te werken, et cetera. En naast dit alles, veel belangrijker: het is het enige moslimland met scheiding van kerk en staat, waardoor het liberaal functioneert. Het Westen zou Turkije wat kunnen bijbrengen, en andersom.

De hele wereld zou een Unie moeten zijn, zodat iedereen van elkaar kan leren en elkaar kan helpen en steunen. Dat gebeurt ook wel - maar een verdrag tekenen met verwachtingen, rechten en plichten, dat is toch iets anders.

Maar hij ligt niet ver weg, de dag dat Turkije zal zeggen: ‘Wie mij niet wil, wil ik ook niet.’ Of eigenlijk is dat al gesuggereerd...

[p. 999]

Toen ik hoorde dat minister van Buitenlandse zaken Abdullah Gül naar Nederland zou komen, betrapte ik mij op mijn eigen vooroordelen. Ik dacht: ooo, mijn God, islamitische partij, die Turkse snor, hij zal ook wel geen Engels spreken, wat gênant weer voor Turkije.

Dat gevoel van schaamte had ik al eens ondervonden toen de Turkse president Sezer op staatsbezoek was en koningin Beatrix in het Paleis op de Dam in Amsterdam een staatsbanket organiseerde waarvoor ik tot mijn grote eer ook was uitgenodigd.

Hoezeer ik Sezer ook bewonder, ik geneerde me omdat hij geen Engels sprak en alles vertaald moest worden. Dat mag niet en kan niet op dat niveau, vind ik. Communiceren is wel het eerste wat een staatshoofd moet kunnen, en dan niet alleen met zijn eigen volk, maar met de hele wereld.

Maar wat zat ik ernaast: minister Gül bleek vloeiend Engels te spreken, zelfs zonder accent - hij heeft in Amerika gestudeerd. En het was niet alleen zijn Engels dat ik bewonderde, maar ook de inhoud van zijn woorden.

Hij zei dat geduld grenzen had, en respect ook, en dat die grenzen misschien wel belangrijker zijn dan de grenzen van een land. Hij zei iets waar ik als individu, zelfs los van het Turks-zijn, behoefte aan had.

Turkije dringt zich op aan Europa, maar is bij de meerderheid van de Europeanen niet welkom.

Veel Turken in Turkije hebben hun hoop op Europa gezet. Hoop doet leven, maar of de werkelijkheid dat ook doet, is de vraag.

Ik heb van mijn moeder geleerd dat je je niet mag opdringen, maar wellicht liggen de waarden en normen van politici anders?

Turkije mag misschien binnen twintig jaar lid worden van de eu, maar ik vraag me af of er dan überhaupt nog een eu zal bestaan.

De engel mag om Turkije blijven huilen, want zoals het er nu uitziet, zal noch de engel noch de mensheid meemaken dat Turkije lid wordt van de eu, daar er over twintig jaar helemaal geen eu meer zal zijn.

Ja, dit is koffiedik kijken, maar daar zijn we in Turkije dan ook goed in...