De Gids. Jaargang 169

[p. 929]

Bruno Post
Zeven kleine vrienden

Democratie gaat uit van de gedachte dat de minste schade wordt aangericht met de minst originele aanpak. Politiek is niet bedoeld voor het oplossen van problemen, maar voor het hanteerbaar houden daarvan. Wie in een flits de definitieve oplossing ziet van, zeg, de honger in de wereld of de botsing van culturen, plaatst zich meteen buiten de democratische orde. De enig toelaatbare omgang met zo'n geniaal inzicht is dat de ontdekker ervan lid wordt van een politieke partij, of desnoods zelf een partij opricht, en dan zijn idee probeert door te drukken, tegen alle democratische tegendruk in. Gevolg is dat de honger niet uit de wereld verdwijnt en de culturen blijven botsen, maar de democratie standhoudt. Democratie houdt de gemeenschap in leven door te voorkomen dat mensen doen wat ze willen. De eis is niet dat je rekening houdt met de wensen van anderen, maar dat je je eigen verlangens niet zelf, maar door anderen laat verwezenlijken. Dus krijgt niemand wat hij wil en blijft de samenhang in de samenleving bewaard.

Hoe antidemocratisch het is om op je strepen te gaan staan, is fraai geïllustreerd in het Gouden Boekje Zeven kleine vrienden, van de hand van Jane Werner (tekeningen van Garth Williams). Een kat, hond, konijn, kuiken, eekhoorn, schildpad en generiek vogeltje vormen een woongroep in een huisje in het bos. Ze hebben alle hun kastje, bedje en stoel en koken om beurten de gezamenlijke maaltijd op het keukenfornuis. De kat serveert melk en stukjes lever, de hond kluiven, het konijn sla en worteltjes, het vogeltje wurmen en knapperige zaadjes. Er is altijd één ander dier dat het eten lekker vindt, de rest vindt het vies. Dan houden ze een huisvergadering. Iedereen mag zeggen wat hij of zij het liefste wil. En ja, de kat wil melk en lever in plaats van kevers en zaadjes, de hond voelt zich thuis op een plekje waar hij elke dag kluiven en vlees krijgt, de eekhoorn wil noten, de schildpad miereneitjes. Gevolg: ze besluiten allemaal te verhuizen. Alleen de eekhoorn blijft in het bos wonen en stampt het huisje helemaal vol met noten. Het konijn gaat bij een veld met wor-

[p. 930]

telen wonen, de schildpad bij een mierenhoop, het kuikentje in een kippenren, de hond en de poes bij mensen thuis. Iedereen tevreden, multiculturele samenleving naar de knoppen.

Ik heb het boekje aan al mijn kinderen voorgelezen en werd er steeds treuriger van. Waarom vonden ze dat eten belangrijker dan het unieke samenlevingsverband dat ze hadden weten op te bouwen? Daar waren ze deel van een levende, democratische gemeenschap die zich dag in dag uit gedwongen zag het eetprobleem hanteerbaar te houden. Nu is het eindresultaat eenzaamheid en afhankelijkheid van baasjes: vormen van klein geluk. Een andere aanpak was ook mogelijk geweest. Neem bijvoorbeeld de Paaseilanden, waar op een gegeven moment alle bomen waren omgehakt en eindeloze ruzies ontstonden over hoe het weinige resterende voedsel moest worden verdeeld over de diverse stammen. Op een dag keek een van de Paaseilanders naar een vogelrots voor de kust en kreeg een inval. Hij zwom door de gevaarlijke stroming naar de broedkolonie en kwam met één heel ei in zijn lendedoek terug. Vanaf die dag werd er jaarlijks een wedstrijd gehouden. De stam die de zwemmer opleidde die als eerste met een heel ei terugkwam, mocht de rest van het jaar het voedsel verdelen. Een sportwedstrijd loste het voedselprobleem op en de Paaseilanders leefden nog lang en behoorlijk gelukkig.

Mensen zijn van nature niet erg geneigd het met elkaar uit te houden. Met een zucht van verlichting zak ik in mijn stoel als de visite eindelijk vertrokken is. Als de kinderen bij hun opa en oma logeren kom ik eindelijk toe aan al die dingen die anders blijven liggen - boek lezen, film kijken, beetje dronken worden. Soms lukt het me dan zelfs iets te schrijven. In India schijnen stammen of religies te bestaan waarin het de man is toegestaan op een bepaalde leeftijd zijn gezin de rug toe te keren en in de verlatenheid eindelijk van al het gedoe af te zijn, respectievelijk zijn ziel te laten opgaan in God, of waar ze ook in geloven. Mijn kinderen - zes om precies te zijn - dromen van het moment dat ze eindelijk het huis uit mogen (alleen de jongste wil blijven). Mijn vrouw heeft een baan in Zuid-Duitsland aangenomen, zodat ze drie dagen per week aan haar eigen leven kan toekomen. Geef ze maar eens ongelijk.

Ik dacht hier een bezwaar te zullen formuleren tegen de democratie. Ik merk nu dat ik er een groot voorstander van ben. Ik vind het goed dat mensen een systeem hebben bedacht dat hen continu dwarsboomt in hun meest natuurlijke neigingen en diepste verlangens. Ik vind het best dat mensen ‘kunnen zeggen wat ze denken’, ook als men er stupide of zelfs foute meningen op na houdt. Zolang er maar geen consequenties aan worden verbonden. Want dan worden we allemaal ongelukkig, miezerig, min.