De Gids. Jaargang 169

[p. 806]

Rob van Essen
Een vage gestalte

Ik ben de man die zijn gordijnen dichttrekt. Elke avond, na het journaal, u kunt er de klok op gelijkzetten.

Er gebeurt weinig in mijn straat. De wijk waarin ik woon is regelmatig in het nieuws omdat er mensen worden weggepest of ruiten worden ingegooid, waarbij de daders jongeren van Marokkaanse afkomst zijn. Het gebeurt bij mij om de hoek, maar ik moet eerlijk zeggen dat ik er alleen van weet omdat ik erover in de krant lees. Het zijn geen uitgesponnen acties die zich op vaste tijdstippen afspelen, het is niet zo dat je 's avonds denkt: ‘Kom, ik verveel me, laat ik eens naar het wegpesten gaan kijken.’ Soms hoor ik als ik achter mijn bureau zit kliptie-klop, kliptie-klop, en als ik dan naar het raam loop, rijdt beneden op straat de bereden politie voorbij, een vreemd gezicht, waardoor je meteen aan avondklokken en noodtoestanden moet denken.

Toen ik twee, drie weken geleden 's ochtends vroeg de gordijnen openschoof, zag ik dat er een deur verder een grijze stationcar met geblindeerde zijramen stond geparkeerd. Het is de auto van de ggd die de lijken ophaalt van mensen die thuis zijn overleden - ik herkende de auto zodra ik hem zag, zonder te weten waarop die herkenning was gebaseerd. Waarschijnlijk had ik er ooit een reportage op de lokale televisie over gezien. Naast de stationcar stond een politieauto.

Zodra ik koffie had gezet liep ik mijn balkon op. Ik boog me over de rand en zag dat bij de buren een voordeur openstond. Het was niet de deur van de begane grond. Ik probeerde me voor de geest te halen wie er op één hoog en twee hoog woonden. Na een paar minuten kwamen er twee mannen naar buiten met een brancard waarop een gestalte lag vastgesnoerd die met grijs zeil was bedekt. Ze schoven de brancard in de auto en reden weg. Even later kwamen er twee agenten uit het huis. Nadat ze in de politieauto waren gestapt, reden ook zij de straat uit.

Toen ik een paar uur later terugkwam van de Albert Heijn, stond er een cameraploeg in de straat. Ik haalde mijn sleutel tevoorschijn maar voor ik die in het slot had kunnen steken, had de jongen met de

[p. 807]

microfoon mij al bereikt. De cameraman sjokte achter hem aan. ‘Woont u hier?’ vroeg de jongen. ‘Ja,’ zei ik. (Als ik deze scène nog eens in mijn hoofd afspeel, denk ik wel eens dat ik had moeten zeggen: nee, ik heb een loper die op alle voordeuren van de stad past, net was ik nog bij jou. Maar dan had hij natuurlijk verteld dat hij helemaal niet in de stad woonde.) ‘Weet u,’ zei de jongen - hij had blonde krullen en een terugwijkende kin, wat hem tegelijkertijd iets gretigs en iets onbeduidends gaf - ‘weet u dat uw buurvrouw al meer dan een jaar dood op haar etage lag?’

‘Nee,’ zei ik. Ik deed een stapje terug en keek langs de gevel omhoog. ‘Eén of twee hoog?’

‘Twee hoog,’ zei de jongen.

‘Dat is naast mij,’ zei ik.

‘Had u contact met haar?’

‘Nee,’ zei ik. Toen ik mezelf later op televisie terugzag, merkte ik dat ik er mijn hoofd bij schudde.

‘En als u dit nou hoort, wat denkt u dan?’

Daar wist ik zo gauw geen antwoord op. ‘Tja,’ zei ik.

‘Wist u überhaupt wie daar woonde?’

‘Een alleenstaande vrouw?’ Het was een halve vraag, een uitgesproken vermoeden, en pas ik toen ik het 's avonds na het journaal terugzag, besefte ik waarop ik dat vermoeden had gebaseerd: de jongen had het over ‘uw buurvrouw’ gehad.

‘Ja, een alleenstaande vrouw,’ zei de jongen. (‘Alleenstaand, een woord dat je gedachteloos gebruikt, maar dat in dit geval een wrange bijklank krijgt,’ zei de commentaarstem tijdens de uitzending.)

Ik knikte. Op tv zag het eruit alsof ik onder de indruk was, maar eigenlijk denk ik dat ik gewoon wachtte tot de jongen weer wat zou zeggen.

‘Veertien maanden heeft ze daar gelegen,’ zei de jongen. ‘Aan de andere kant van uw muur, als ik het goed begrijp.’ Hij viel even stil, alsof hij de draad kwijtraakte. ‘Heeft u nooit iets geroken?’ vroeg hij toen.

‘Nee,’ zei ik. ‘Maar ik ben eigenlijk altijd chronisch verkouden.’ Dat laatste klonk een beetje raar. Terwijl ik het helemaal niet raar bedoelde, ik wilde alleen mijn antwoord wat uitbreiden om de jongen te helpen; hij leek niet helemaal te weten hoe het verder moest, en ‘nee’ klonk wel erg kort. Als iemand hier een fout had gemaakt, was het de jongen: de vraag of je niets hebt geroken stel je aan de buren die op dezelfde trap wonen, niet aan de buren van een trap verder. Op tv gaan dat soort subtiliteiten verloren; zeker in dit geval, omdat ik als enige in beeld was. De jongen zei: ‘Ja, daar kan ik niets mee,’ maar dat haalde de reportage niet. Nu stak ik meteen na mijn opmerking over

[p. 808]

mijn chronische verkoudheid de sleutel in mijn slot, waarna ik naar binnen stapte en de deur achter me dichtgooide.

Boven trok ik mijn jas uit en zette ik mijn boodschappen weg. Daarna ging ik naar de slaapkamer, omdat ik een dunnere trui wilde aantrekken; het was minder koud dan ik had gedacht. Toen ik een andere trui had aangetrokken, liep ik naar het slaapkamerraam. De jongen en de cameraman stonden midden op straat. Verder was de straat leeg. De cameraman liet zijn camera langs de gevels glijden. Zodra hij mij in beeld had, hield hij zijn camera stil. In een reflex pakte ik de gordijnen en trok ze met een ruk dicht.

Ik had ook een stap achteruit kunnen doen, en als ik eerder op de dag de temperatuur beter had ingeschat, was ik op dat moment helemaal niet in mijn slaapkamer geweest. Maar dat is geen informatie die met het beeld wordt meegezonden. De volgende dagen werd ik verscheidene malen gebeld door mensen die de reportage hadden gezien en nauwelijks hadden kunnen geloven dat ik het was geweest, omdat het niets voor mij was om me zo te gedragen. Aan de manier waarop ze het zeiden was te merken dat ze inmiddels aan me waren gaan twijfelen. Ook in de Albert Heijn werd ik erop aangesproken. Er had iemand veertien maanden onopgemerkt dood op een etage gelegen en ik had mijn gordijnen dichtgetrokken. Dat de buurt waarin ik woon toch al op een negatieve manier in het nieuws was, hielp natuurlijk ook niet mee. Buren die mij altijd teruggroetten als ik ze gedag zei, bleven dat doen, maar met iets meer reserve, alsof ze bang waren dat ze in beeld zouden komen als enthousiaste medestanders van me; op de een of andere manier leken ze te denken dat ik nog steeds door camera's werd gevolgd. Ook zelf had ik nog een paar dagen last van dat idee. Wat ik ook niet helemaal kan verklaren is waarom ik die slaapkamergordijnen nog dagenlang dicht heb laten zitten.

Toen de etage van de overleden vrouw werd ontruimd, dook de jongen met de cameraman weer op in de straat. Ik stelde me verdekt op bij het raam en volgde hun bewegingen. De cameraman filmde de grote container die op het trottoir was geplaatst en waarin een paar mannen oude meubels gooiden. De jongen keek besluiteloos rond. Op een gegeven moment liep hij naar mijn voordeur. Hij belde aan, maar ik deed niet open. Die avond zond de actualiteitenrubriek na het journaal een reportage uit over eenzaamheid in een zich steeds verder individualiserende samenleving. De reportage was doorsneden met beelden van de begrafenis van mijn buurvrouw. Een lid van de groep dichters die begrafenissen opluisteren van mensen die geen familie of vrienden hebben, las een speciaal voor de gelegenheid ge-

[p. 809]

schreven gedicht voor. ‘Het einde van een leven zonder uitzicht,’ declameerde hij. ‘De buurt trekt de gordijnen stevig dicht.’

Een dag later zag ik dat de actualiteitenrubriek haar leader had gewijzigd. Het muziekje was nog hetzelfde, maar in de elkaar snel opvolgende beelden waren wat wijzigingen aangebracht. Tussen de beelden van een vurende tank en een huilend kind kun je zien hoe een vage gestalte met een ruk zijn gordijnen dichttrekt. Ik ben niet duidelijk herkenbaar, maar desondanks zou ik er misschien van alles tegen kunnen doen. Ik moet eerlijk zeggen dat ik geen zin heb om er een zaak van te maken, nog afgezien van de publiciteit die dat met zich mee zal brengen. Ik merk zelfs dat ik er niet met weerzin naar kijk. Ik wil niet zeggen dat ik er trots op ben, maar aan de andere kant weet ik ook nog steeds niet precies wat ik fout heb gedaan.