De Gids. Jaargang 169

[p. 514]

Dirk van Weelden
Openbare lichamen

Honderd miljoen euro besteden om de natie, haar vooruitgang en welzijn te bevorderen? Ik zie maar één mogelijkheid.

De oprichting van een Basis die over een bij wet geregelde onafhankelijkheid beschikt en zich uitsluitend bezighoudt met de ontwikkeling, het beheer, de integratie en de voortdurende evolutie van een kudde van vijfentwintig robotpony's, die in vrijheid over het hele Nederlandse grondgebied zwerven.

De pony's hebben de maat van een Welsh Pony (schofthoogte 1,20-1,30 meter). Ze bewegen zich met eenzelfde gemak en in eenzelfde kinetisch idioom als natuurlijke pony's. Toch zijn ze niet gemaakt als illusionistisch hoogstandje. Ze hebben wel een vacht, maar je ziet aan hun ogen, oren en mond dat het robots zijn. In hun energiebehoefte voorzien ze door zonnecellen, biogas (ze grazen dus wel) en een waterstofcel. Bovendien zorgen speciaal ontwikkelde dynamo's dat ook hun beweging hun batterijen weer opladen.

Hinniken doen de robotpony's niet. Ze neuriën speciaal voor de kudde gemaakte liederen. Aangezien ze niet alleen zijn uitgerust met luidsprekers maar ook met microfoons, camera's, antennes, zenders en sensoren die warmte, aanraking, beweging en luchtkwaliteit registreren zijn ze zintuiglijk optimaal aan hun omgeving aangepast. Iedere pony heeft natuurlijk een elektronisch brein, maar de kudde als geheel staat in permanent contact met de apparatuur van de Basis. Hoewel het technisch mogelijk is om de kudde op afstand te besturen staat in de statuten van de Basis dat het na te streven ideaal bestaat uit de schepping van een zo zelfstandig mogelijke diersoort die vredig leven kan in alle in Nederland voorkomende

[p. 515]

gebieden. Rustig grazend in de Bommelerwaard, alert trippelend in een lange rij door het centrum van Den Haag, dravend over een bedrijventerrein aan de a2, samentroepend voor de Breitnertoren in Amsterdam of op doorreis in een rechte lijn door de Flevopolders om te flaneren langs de oevers van het Tjeukemeer.

De kudde gedraagt zich soms als een kudde dieren van vlees en bloed. Maar hun kunstmatige aard bevrijdt ze van de beperkingen van het dierlijke instinct. Schuw zijn ze daarom niet. Ze dringen nieuwsgierig parkeergarages in het centrum van Almere binnen, of bezoeken de Amsterdamse Dappermarkt. Schoolpleinen oefenen een sterke aantrekkingskracht op ze uit. Dat wat ze onderscheidt van natuurlijke dieren is hun openbare karakter. Via de websites van de Basis en door samenwerking met gemeentes, verenigingen, kunstenaars, musici, schrijvers en bedrijven worden voorstellen en plannen verzameld die het gedrag van de pony's eindeloos verrijken. Ze kunnen meedoen aan dansfestivals, liederen komen neuriën die gemaakt zijn door schoolkinderen in Schiedam, gidsfuncties vervullen bij zwerftochten langs de stadsrand en wetenschappelijke congressen bezoeken. Alles wat de pony's waarnemen wordt vastgelegd in de databanken van de Basis. Ook voor de geschiedschrijving is de kudde daarom van onschatbare waarde.

Vanzelfsprekend roept hun gedrag ook voortdurend controverses in het leven. Ze zullen soms gewassen vernielen, bijeenkomsten verstoren, in de ogen van sommigen lasterlijke uitspraken doen, individuen of groepen bespotten. Aangezien ze zichzelf ook verdedigen als ze worden belaagd (schoppen, elektrische schokken, traangas) zouden er gewonden of zelfs doden kunnen vallen.

De kudde robotpony's is een publiek project dat nooit voltooid is. De technische universiteiten van het land zullen de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van fundamenteel onderzoek moeten inzetten om de technologische doorbraken te forceren die de evolutie van de ponykudde vraagt. Culturele instellingen, het onderwijs en kunstenaars dingen naar invloed op en aandacht van de pony's. Omdat de kudde nationaal bezit is bestaat er een voortdurend debat over de juridische, sociale en culturele kwesties die de kudde oproept.

Hoeveel er ook gedebatteerd wordt, hoe inventief men ook is bij

[p. 516]

het betrekken van de kudde bij allerlei evenementen en projecten, de Basis waakt over de Eerste Richtlijn, en die luidt immers dat het na te streven ideaal is een eenentwintigste-eeuwse en Nederlandse, maar vooral zelfstandige diersoort te ontwikkelen. Een beschermd dier bovendien, dat juist om de openbare aard van zijn lichaam onschendbaar is. Voorop moet blijven staan dat de ziel van het project het verlangen van de natie is gezamenlijk een zo zelfstandig en vrij mogelijk dier te laten ontstaan en daarmee samen te leven.

De robotpony's zijn door hun kunstmatige aard en de keuze voor het model van vrij zwervend dier, de verspreiders van een nieuwe openbare ruimte. Om dat mogelijk te maken is onvoorstelbaar veel nodig. Niet alleen technisch, maar juist ook op het gebied van de samenwerking van alle disciplines die het gelukkig samenleven van Nederland en de kudde mogelijk maakt. En omdat de evolutie van kunstmatige dieren vele malen sneller verloopt dan die van natuurlijke dieren gaat er van de kudde een voortdurende stimulans uit te komen met vernieuwingen en verbeteringen van hard- en software van de pony's en het systeem dat ze ondersteunt. Daarnaast is het verschijnen van de pony's in alle denkbare situaties een kans, een uitdagende gelegenheid contact te zoeken met een wonderlijk wezen. Tegelijkertijd meer en minder dan een dier. Gemaakt en in zekere zin gestuurd door ons allemaal en toch wild en soeverein. Mooi bovendien en mysterieus neuriënd door de uiterwaarden van de IJssel; de terrassen in Deventer lopen leeg op een zomeravond om de pony's op te zoeken en ze te bekijken en contact met ze te maken. Soms willen ze dat, maar het kan zijn dat ze op hoge snelheid weggalopperen            om 's nachts rond te snuffelen op het terrein van een melkfabriek in Meppel.

Misschien is de kudde robotpony's een menselijker en socialere versie van wat Kennedy voor ogen stond met het Apollo-ruimtevaartproject. Een imaginair brandpunt waar nijverheid, wetenschap, verbeelding en avontuurlijkheid zich kunnen verenigen. Een op het eerste gezicht nutteloze inspanning, die onvermoede stimulansen biedt op technisch, sociaal en cultureel terrein. Wat de pony's voor hebben op de raketten en maanlanders is dat ze voor de massa niet alleen op de televisie, in kranten en tijdschriften bestaan, maar

[p. 517]

fysiek aanwezig zijn en letterlijk als openbare lichamen door het land draven. Kinderen kunnen ze aaien, ze tekeningen laten zien, liedjes voor ze verzinnen en met ze dansen.

Ik wil in een land leven dat alles doet wat er bestuurlijk, technisch en sociaal voor nodig is om zo'n kudde robotpony's te ontwikkelen en te laten bestaan. Honderd miljoen euro is maar een begin. Een zuinig begin, als je bedenkt hoeveel vitaliserende en stimulerende mogelijkheden de kudde in zich bergt. We zouden ernaar moeten streven dat onze ponykudde in roem de polders, het design en de euthanasie voorgoed overtreft. Wereldwijd bewonderd te willen worden om dat vernuftige en speelse maatschappelijke instrument dat het beste in ons boven brengt. Ik wil leven in een land dat trots is op een intelligente, speelse en bovenal vrije kudde robotpony's.