[Nummer 10]
Inleiding
Ze zijn vaak gesloten voor ons, de klassieken. We kunnen ze niet lezen, we beheersen hun taal niet. We lezen ze in de transformatie van een vertaling. Als er maar één vertaling is, kunnen we nog de illusie koesteren dat we wél toegang hebben. Dan stellen we de vertaling heimelijk gelijk aan het origineel en hopen ons zo te verbinden met het aura van de oorspronkelijke tekst. Van die illusie blijft weinig over als er meerdere vertalingen zijn en aan het licht komt dat elke vertaling zich van het origineel loszingt, andere aspecten naar boven haalt, zelfstandige waarde heeft, kortom, een schepping van de vertaler is.
Hervertalingen verschijnen steeds vaker, en bij elke hervertaling sneuvelen reputaties. Ook van het origineel. De gebroeders Karamazov wordt in de binnenkort te verschijnen vertaling van Arthur Langeveld De broers Karamazov, en dat is wel even slikken als je die gebroeders je hele leven met je hebt meegedragen, vanwege die gebroeders bent gaan schrijven, Russisch bent gaan studeren, misschien zelf vertaler bent geworden. De Gids publiceert vier essays over vertalen. Essays waarin de verhouding tussen vertaling en origineel wordt afgetast. Alle breken een lans voor de emancipatie van de vertaling: er is geen definitieve vertaling, dus ook geen dwingende verhouding met het origineel. Voor het overige verschillen de posities.
Jorge Luis Borges lijkt vertalingen te prefereren boven het origineel. En hoe meer vertalingen, hoe rijker de tekst; de Odyssee noemt hij dan ook ‘een internationale boekerij vol proza- en poëziewerken’. Javier Marías erkent dat het vertalen van essays en romans geen scheppingsdaad is. Maar het vertalen van poëzie verschilt volgens hem niet wezenlijk van het schrijven ervan. Die visie illustreert Maarten Steenmeijer aan de hand van de vertaling van het gedicht ‘El gaucho’ van Borges. Samen met Barber van de Pol probeerde hij in het Nederlands gestalte te geven aan hun herinnering van ‘El gaucho’. Niet anders dan wat een dichter met zijn herinneringen doet, en dus een scheppingsdaad. Langeveld waardeert elke vertaling die nieuwe