De Gids. Jaargang 167

[p. 631]

Hans Hoenselaars
Generale

Herman Verbergen trok de voordeur in het slot en controleerde of hij zijn sleutel bij zich had gestoken door zachtjes op zijn zak te slaan. Anna die buiten op hem wachtte, wenkte met haar roze schoudertasje dat hij haast moest maken. Dat deed hij vandaag niet. Hij keurde de nog donkergrijze februarihemel, de dakgoot en de vensters aan de overkant; groette met twee vingers aan zijn alpinopet de buurvrouw van nummer zes die juist naar buiten keek. Hij draaide zich nog even naar de hippende rijstvogeltjes om, die in de kooi binnen op zijn eigen vensterbank stonden. Vol goede moed bood hij Anna zijn rechterarm voor de wandeling naar school.

‘Zeg, hou jij eigenlijk van barbies?’ vroeg Anna nog voor zij de straat uit waren.

‘Ja, hoezo?’

‘Nou ja, je kunt ze verliezen.’

Herman keek niet zozeer op van Anna's vraag als wel van het antwoord dat hij niet had verwacht uit de mond van een tienjarig meisje.

‘Verliezen. Maar dan zijn ze dus ook terug te vinden.’

‘O, natuurlijk. Nou, gelukkig maar, hè?’

‘Hmmm.’

Dergelijke filosofisch getinte onderonsjes had Herman vaker met Anna. Ze gaven hun een band. Ze gaven de ochtendlijke wandeling een charme die niet kon worden bedorven door regen, storm of vergeten broodtrommeltjes.

Voor school kusten zij elkaar. Anna omhelsde Herman, klopte hem daarbij droogjes met twee handen op de rug terwijl ze ‘makker’ zei. Ze rende vrolijk weg. Ze was geestig, vond Herman. Hij had de gewoonte haar na te kijken tot ze in de hal van de school was verdwenen. Ondertussen ademde hij haar dan in. Dat was voor hem een nuttig ritueel: hij kon zich Anna daardoor te allen tijde voor de geest halen, precies zoals hij haar voor het laatst had gezien. Hij

[p. 632]

wachtte nog even met weggaan omdat Anna als een verrassende clown opnieuw in de deuropening kon verschijnen voor haar zogenaamde bonusgroet. Die gaf ze niet. Herman slikte met zijn ogen dicht en vond dat hij het er tot dusver goed van af had gebracht.

Herman stond vandaag niet op zijn strepen bij de zebrapaden. De voorrang waar hij recht op had gaf hij dit keer vrolijk aan alle andere weggebruikers, zodat het leek alsof hij jarig was. Van verre was de pui van zijn kantoor te onderscheiden. Om en om knipperden er boven de voordeur vrolijke neonwoorden. alfa assuradeurs, alfa assuradeurs. alfa, rood, assuradeurs, groen. Het knipperen ging de hele dag door, zodat er op donkere dagen als deze non-stop bonte flitsen over het plafond van zijn kantoor schichtten. Herman had in een vergadering de vraag opgeworpen of de drukke lichtreclame wel paste bij zijn bedrijfstak. Zou een eenvoudig parapluutje niet veel passender zijn? Maar alles was bij het oude gebleven. Door de vertraging die Herman bij de zebra's had opgelopen, kwam hij deze morgen niet als eerste op het kantoor aan. Terwijl hij de trap naar de eerste etage opging, hoorde hij boven geschuifel en kon hij ruiken dat Fatima en haar zoete Franse geuren hem waren voorgegaan.

‘Morgen, mijnheer Herman,’ zong ze met een Gooise r, fit als een uitgeslapen secretaresse.

‘Morgen. Goed geslapen?’

‘Absoluut.’

‘Mooi. Mooi,’ zei Herman, en bedacht dat Fatima een goed voorbeeld van geslaagde integratie was. Dat stelde hem gerust.

Zijn bureau maakte een ongewoon ordelijke indruk. Hij was dan ook een aantal dagen aan het opruimen geweest, zonder dat iemand het ook maar had opgemerkt. Het had natuurlijk geleken alsof hij aan het werk was. Ook zijn afwezigheid had trouwens niets opmerkelijks. Herman was voor zijn werk regelmatig op pad. Hij was hoofd van de afdeling Opstal. Hij ging elke week wel een paar keer de stad in om de voorlopige herbouwwaarde in te schatten van panden die verzekerd dienden te worden. Hij had daarbij een zwarte map mee, die hij bij het kijken onder zijn linkerarm tegen zijn lichaam drukte terwijl zijn beide handen op elkaar, net onder de plaats van zijn navel rustten; een pen stak aan weerszijden uit zijn mond als een bit bij een paard. Stil bleef hij dan voor de onderhavige woning of fabriek staan. Hij genoot terwijl hij alle details zoals de bel, het hang- en sluitwerk, het type dakpannen en de precieze kleu-

[p. 633]

ren van het houtwerk zorgvuldig in zich opnam. Vervolgens beeldde hij zich de vreselijkste gasexplosies in, branden, stormen, modderstromen tot er uitsluitend fundamenten, dampend van historie, braak bij lagen. De herbouw moest daarna zo authentiek mogelijk gebeuren. Het getinte glas, de versierde bovenlichten en koperen brievenbussen van de juiste makelij werden in gedachten aangebracht als voor het rampzalig noodweer. Na een kleine tien minuten schreef Herman kordaat een bedrag in de map die hij even kordaat sloot, verheugd over het creatieve gevoel dat met de herbouw gepaard ging.

Vandaag wachtte hem geen buitenwerk. Herman kon zich veroorloven tot slot de twee laden in het blok links van zijn draaistoel door te nemen en te saneren, maar hij deed het niet alvorens nog één keer, tussen nipjes zwarte koffie door, zijn kantoor te hebben bestudeerd.

Drie wanden waren met een synthetisch, crèmekleurig behang bedekt, en gaven meer dan kale stenen muren een gevoel van beklemming. Herman dacht vroeger wel eens wanneer het werk niet vlotte, dat hij zich in een beige condoom bevond. Maar mettertijd had hij de last van de omgeving kunnen loslaten. Het was een geluk dat de vierde wand, tegenover de deur waardoor hij zojuist was binnengekomen, geheel uit glas bestond en uitzicht bood over het Van Scheltama-park, waar momenteel nog geen blad aan de boom zat.

Fatima, de kleine mollige Fatima, liep tegen de veertig. Ze tuurde in een spiegeltje en dacht vast en zeker aan nieuwe grijsdekking met verse kleurpigmenten of zelfs een uitgroeibehandeling. Haar bureau stond in het midden van de ruimte, precies tegenover het zijne, zodat hij haar altijd goed kon opnemen. Zij had Herman, die volgens haar ‘jammerend kaal’ was, ooit de vreemdste haarbegrippen uitgelegd. Hij was met stomheid geslagen geweest door de passie waarmee Fatima (hoewel niet zonder blos) het seksuele nut van haar verdedigde. Experimenten met een baard hadden Herman niet tot meer inzicht gebracht. Herman vroeg zich af of zij hem werkelijk zou missen.

Achter Fatima hing een ingelijste achttiende-eeuwse gravure van de straat waar alfa was gevestigd (ze moest hem in haar spiegeltje kunnen zien). Langs duidelijke karrensporen stond een lachend meisje met een hoepel, en een hond die tegen haar linkerbeen schurkte. Zij stonden precies op de plaats waar zich vandaag de dag Hermans kantoor bevond. De eerste keer dat hij die prent zag, was de geschiedenis als het ware voor hem opengegaan. Hij wist het nog

[p. 634]

goed; het was dertien jaar geleden geweest toen hij, vers aangenomen, werd voorgesteld aan zijn nieuwe collega's. Ook locaties, begreep hij ineens, hadden hun verleden. Hij had Lizy ervan verteld, maar verder niemand. Hij kende mensen die datzelfde trouwens hadden beleefd bij het zien van de tandenborstel van Napoleon, of het na honderd jaar nog krullende haar van Franz Liszt. Herman dacht vaak aan het spelende kind met de hond. Hij meende de twee persoonlijk te kennen, en geloofde dat de straat een geheugen had, zoals water waarin stoffen zijn opgelost.

De koffie was op. Het was de hoogste tijd om te handelen. De bovenste lade was gevuld met schrijfgerei: tientallen vulpennen, bundeltjes geslepen en ongeslepen hb-potloden, stufjes, puntenslijpers in alle kleuren (inclusief de aluminium slijper van Faber Castell die als een dikke rijksdaalder zo lekker in de handpalm paste). In de la bevonden zich ook drie notitieboekjes die hij van Anna had gekregen toen zij tien werd. Een traktatie van de jarige. ‘Voor mijn papie’, had ze er op de eerste bladzijde met de datum ingeschreven. Twee ervan waren tot op heden ongebruikt gebleven. Het leek erop dat Anna zijn verslaving voor papier en pen fijn aanvoelde. Herman stak de drie boekjes in zijn zak, schoof de lade zonder te kijken langzaam dicht, en haalde zich ondertussen Anna voor de geest, huppelend met haar hemelsblauwe, ribfluwelen winterjas; haar haren dansten als het schoudertasje met het woord cool erop (hij hoorde het haar zeggen met de intonatie waarmee de Fransman ‘Hein?!’ zegt). Herman bedacht dat Anna vandaag niet uit school gehaald hoefde te worden omdat ze bij Stijn ging spelen. Dat maakte alles wel makkelijker.

De tweede en laatste la was de moeilijkste. Er zaten dagboeken in uit de tijd dat Herman naar de hand van Lizy dong. Uit een rood schrift viel een foto waarop hij en Lizy samen te zien waren. In een fotocabine op het Centraal Station hadden zij zich in een dolle bui laten fotograferen. Zo gelukkig had Herman zichzelf nog nooit gezien. Wat waren ze mooi geweest, allebei. Het moest in de lente van '92 zijn geweest, op de dag dat Lizy uiteindelijk instemde om met Herman in zee te gaan. Anna werd in '93 geboren, twee jaar voor Lizy verongelukte met het vliegtuig naar Bolivia waar zij op een conferentie als kinderarts zou spreken over de zin van kinderziekten. Zonder spoor was Lizy uit hun leven verdwenen. Herman sloot het schrift, wilde het terugleggen maar bedacht zich. De foto stopte hij bij de drie boekjes in zijn zak. Bijna kordaat haalde hij het schriftje door de versnipperaar. Toen het als papieren spaghetti onleesbaar

[p. 635]

was geworden, volgden nog zeven schriften, terwijl Herman nagenoeg ongeroerd afwezig over de iepen in het park wegstaarde.

Op zijn plastic Dunlop-horloge van Zeeman zag hij dat het vijf voor twaalf was geworden. Herman had behoefte aan buiten zijn en besloot vroeg te gaan lunchen. Hij pakte zijn winterjas, zijn alpino en zocht vervolgens Fatima om haar gedag te zeggen. Ze was even geleden opgestaan en door de deur de gang in gelopen. Maar ze was nu nergens te vinden. Op de tweede etage had niemand haar gezien. Ze viel ook niet te ruiken. Herman schreef een kort briefje dat hij onder Fatima's nietmachine schoof, en liep de trap af naar de voordeur. Hij sprong over de post heen de straat op. De deur stond op de veer en viel even na zijn vertrek met een traag gezoef dicht.

‘Een broodje gezond, graag,’ zei Herman, ‘en een flesje aa.’

‘Meenemen of opeten?’

‘Ja, allebei.’

De dikke eigenaar van de snackbar keek op, en wilde weten of Herman de leukste was thuis, maar die begreep de retorische vraag niet meteen en zei afwezig ja. Hij legde vier euro neer en zweeg, zwaar geworden van de gedachten aan Lizy.

In het park vond Herman na kort zoeken een droge bank en ging er met zijn lunch zitten. Hij legde zijn baret rechts van hem en deed de bovenste knoop van zijn jas open. Tegen de witte hemel tekenden zich blauwe wolkjes af. Vanaf de plaats waar hij zat kon hij in de verte de gevel van zijn kantoor door de kale bomen onderscheiden. Boven het knipogende alfa assuradeurs waren de twee verlichte etages waaruit het verzekeringsbedrijf bestond goed te zien. De bewegingen op de eerste etage moesten die van Fatima zijn. Herman vroeg zich af of een gevoel van eenzaamheid vergroot werd door de blikken die op je zijn gericht, zonder het te weten.

Hij brak een stuk van het broodje, dat hij met moeite uit het cellofaan had gepeuterd, stak het in zijn mond en kauwde er langzaam en langdurig op. Ondertussen streek hij herhaaldelijk met zijn rechter ringvinger door het gleufje in zijn bovenlip dat de neus met de mond verbond. Starend nam hij een slokje aa, zette het vochtige flesje terug en legde zijn handen in elkaar met een plofje dat deed denken aan een minuscuul applaus. Hij keek ervan op als een verstoorde dirigent aan het einde van een oratorium.

Herman stond lenig op, stak zijn handen in zijn jaszak en verliet het Van Scheltama-park door de enorme negentiende-eeuwse gietijze-

[p. 636]

ren poort die altijd openstond. Hij slenterde uren door de stad, neusde tussen oude boeken op de Botermarkt en lachte stil om de namen van vorige eigenaars die er trots en gulzig waren ingeschreven. In een boek trof hij een ongebruikte platenbon van fl. 7,50 aan die geldig was tot juni 1967. Hermans goede humeur keerde helemaal terug toen hij het Natuurhistorisch Museum met een klopje op de beige gevel groette. ‘Makker,’ zei hij stiekem.

Bij de kleine groenteboer op het Achterom was de boerenkool buiten al te ruiken. Hij stapte naar binnen.

‘Middag, Herman, goed weer, niet,’ riep de verweerde groenteman die snakte naar pensioen.

‘Middag, Jelle, bijna lente,’ zei Herman zonder zucht.

‘Wat wordt het?’

‘Mag ik die laatste drie appels van je, Jelle?’

‘Ik heb er achter meer.’

In een bruine papieren zak kreeg Herman twee glimmende groene Grannies mee. De derde, die was gewassen en waarvan het kleine oranje stickertje niet zonder spoor met een nagenoeg bejaarde nagel was verwijderd, at Herman in de wandel op. Herman kreeg een diep gevoel van vakantie toen de zon zichtbaar werd. Hij leek wel aangeschoten als door een groot glas lauw bier. Toch bestudeerde hij, hoewel ‘uiteraard geheel vrijblijvend’, dakgoten, vensters, sierlijsten en brievenbussen. Hij groette wildvreemden, praatte tegen verdwaalde hondjes, zong onbekommerd een frase uit het Stabat Mater van Boccherini en voegde er met de rechterhand soepele gestes aan toe. Herman leunde met zijn schouders tegen een blinde muur in de Leliestraat en concludeerde dat deze dag tot zijn betere moest worden gerekend.

Tegen vijven thuisgekomen, gooide hij zijn jas op een stoel in de voorkamer en bemerkte hij dat hij al die tijd blootshoofds door de stad had gelopen. Hij moest zijn alpino zijn kwijtgeraakt. Die had hij natuurlijk op het bankje in het park laten liggen. Herman was eraan gehecht geweest; hij hield van de handgeborduurde lettertjes vrai basque op de koele blauwe zijde aan de binnenkant. Maar het verlies was hem heden om het even. Hij keek door het raam naar de huizen aan de overkant (op nummer zes waren de gordijnen al dicht). Herman dacht onwillekeurig aan Anna met haar blauwe jasje en stelde zich voor hoe ze nu met Stijn buiten speelde of met hem tv aan het kijken was.

Hij voelde in de linkerzak van zijn colbert en nam er de drie kleine boekjes plus de foto met Lizy uit. In de vorm van een waaier leg-

[p. 637]

de hij ze naast de zak appels op de grenen eettafel. Hij keek er knikkend naar, neigde melancholisch te worden, maar deed het niet.

‘Niet slecht,’ zei hij tegen de rijstvogeltjes in de vensterbank, en meende nooit meer bang te zullen zijn.