De Gids. Jaargang 167

[p. 483]

Erik Vlaminck
Ontbijt

De wangen van de dikke zijn bedekt met nagelgrote witte schilfers en bij zijn mondhoeken bevindt zich een aangekoekte substantie die aan eigeel doet denken. Zijn haar steekt alle kanten uit. Terwijl hij zich dreigend vooroverbuigt, klauwen zijn worstvingers alle suikertjes uit het schaaltje en zijn hese stem fluistert: ‘Als gij niet altijd heel braaf wacht tot ik rustig mijn gerief genomen heb en als gij hier ook maar één klein hapje te veel in uw scheve mond durft te steken en als gij mij ook maar met een half woord zoudt durven tegen te spreken, dan sla ik u zo plat als een langspeelplaat.’ En om zijn woorden kracht bij te zetten knijpt hij traag zijn vuist dicht en toont hij op zijn weer geopende hand de verpulverde suikerklontjes.

Alsof het nog nodig zou zijn, voegt hij eraan toe: ‘Aan deze tafel deel ik de lakens uit. En de dekens. En de kopkussens.’

Het steeds op en neer wippende ventje dat naast de dikke zit, knipoogt. Van tussen de lippen van de mongool die dwaas voor zich uit kijkend naast Stanny zit, loopt traag een speekselspoor.

‘Dit is uw plaats in deze refter, van nu tot in de eeuwigheid, en tijdens de jaren die daarop volgen ook,’ had hoofdverpleger William gezegd. En hij had een stoel aangewezen. Gemarmerd formica en blinkende chroombuizen.

‘Ik zal wel voor hem zorgen,’ had de dikke gezegd.

‘Merci.’ En Stanny had plaatsgenomen.

De dikke neemt ruim de helft van het brood uit de broodschaal en deponeert de hele zwik ostentatief op zijn bord. ‘Ik zit hier omdat ik met een en dezelfde Engelse sleutel mijn wijf én mijn schoonmoeder kapot heb gemaakt en dan hebben ze gevraagd of ik er spijt van had en omdat ik er spijtig genoeg geen spijt van had, hebben ze mij zot verklaard. Voilà.’

Hij schuift het bordje met het grijsroze vleesbeleg tot vlak naast

[p. 484]

zijn broodtoren en meteen begint hij stukken vlees in zijn mond te duwen. Uit het brood scheurt hij de witte kruim en die propt hij erbij.

‘En ik wil niet weten waarom gij hier binnenzit want dan ga ik misschien een beetje kwaad worden en dat kan lelijk uit de hand lopen.’ De smakkende brood- en vleesmolen maalt voor Stanny's ogen.

De korstentroep schuift de dikke naast zich. Het wipmannetje grist die restanten onmiddellijk weg en laat ze bliksemsnel in zijn jaszak verdwijnen.

Schroomvallig beweegt Stanny zijn hand naar de broodschaal.

De dikke houdt op met kauwen.

Wipman knipoogt.

En Stanny neemt een sneetje brood.

Hij strijkt er met de onderkant van de lepel, messen liggen er immers niet, een beetje donkere lopende boter en een beetje lillende jam over.

‘Ik heet Stanny.’

‘Ik niet.’ De dikke kauwt weer.

Maar de spanning ebt niet weg.

‘Ge moet goed eten, jongen. Vooral 's morgens. Het kan u helpen om later een gezonde oude dag te kennen.’

‘Een mens die goed van in- en uitgaan is, heeft geen dokters nodig.’

‘In de oorlog hebben wij schoenzolen gegeten. Gebakken met een ajuintje.’

Stemmen van toen.

Stemmen van altijd.

Dwaallichten.

Glimwormen die nooit slapen.

‘Wist ge dat mongolen geen pijl haar op hun ballen hebben?’ Ook Wipman spreekt. ‘Maar ze kunnen wel een stijve krijgen. Hij daar, hij heeft elke morgen een stijve. Niet groter of niet dikker dan mijn pink maar toch een stijve.’

Stanny zwijgt. Hij kan het niet nalaten naar de opgestoken pink en dan naar de jongen te kijken die naast hem zit. Die zit roerloos. Hij heeft nog niets gegeten. Speeksel drupt van zijn kin op het tafelblad.

‘Hebt gij dikwijls een stijve?’ Wipmans oogjes blinken. Varkensogen.

[p. 485]

‘Joske is een criminele seksmaniak. Als hij er niet aan denkt, dan doet hij het. En als hij het niet doet, dan denkt hij eraan. Ikzelf, ik zit meer over eten te prakkiseren.’ De dikke zoekt toenadering.

Hij kijkt Stanny aan, het lijkt oprechte interesse, en hij vraagt: ‘En wat zit er in uw kop? Wat kunt gij met geen geweld wegdenken?’

‘Camions.’ Het is eruit voor hij het beseft.

‘Camions?’

‘Ja, vrachtwagens. Ik weet alles over vrachtwagens. Merken, laadvermogens, bouwjaren, paardenkrachten...’

De dikke staart hem verbijsterd aan. Wipman Joske beweegt niet meer.

En na een stilte die eindeloos lijkt, zegt de dikke: ‘Godverdomme, wie vindt het allemaal uit? Neem nog een boterham. En een stukje vlees.’ En hij werpt een plakje op Stanny's bord. Een vleesroos.

De dikke brengt het resterende broodbeleg naar zijn mond en hoofdschuddend zegt hij: ‘Camions, ge moet er maar opkomen...’

‘Kijk daar, mannen, er liggen nog twee broden op de kar.’ Joske denkt dan toch niet uitsluitend aan seks.

De dikke sist. Hij kijkt Stanny recht in de ogen. ‘Wilt gij niet bij de baas gaan vragen of wij nog een brood kunnen krijgen? Zeg maar dat ge door mij niks hebt kunnen eten. Dan maken we meer kans.’

Stanny twijfelt.

Uiteindelijk staat hij toch op en begeeft hij zich naar de etenskar. Bij een van de tafels die hij passeert, fluistert iemand: ‘Meneer... Meneer, uw broek staat open. Wagenwijd als het ware.’

Wanneer Stanny naar zijn gulp tast, hoort hij een hikkende lach.

William staat lusteloos bij de etenskar.

‘Of wij alstublieft nog wat brood kunnen krijgen?’

‘Heeft Coenegrachts u gestuurd?’

‘Wie is Coenegrachts?’

‘Uw tafelgenoot die sneller eet dan zijn schaduw.’

‘Nee meneer, ik heb zelf nog trek.’

‘Coenegrachts dus.’ William kijkt Stanny niet aan. Hij blijft voor zich uit de zaal in kijken. Hij fluit een deuntje. ‘Pop Corn’.

Net wanneer Stanny onverrichter zake terug naar zijn plaats wil gaan, zegt de verpleger: ‘Hier zageman, neem uw manna mee. Ik heb er toch niks aan als er overschot is.’ En hij wijst een van de broden aan. Omdat Stanny de schaal had vergeten mee te brengen, moet hij het voorgesneden brood met beide handen opnemen om ervoor te zorgen dat alles bijeen blijft.

[p. 486]

‘Let op dat ze er onderweg geen schop tegen geven. Er zit hier een collectie grapjassen die een mens buikpijn doet krijgen.’ William lijkt bezorgd.

‘Meneer... Meneer, uw broek staat open. Wagenwijd als het ware.’

Stanny kijkt de plager recht in het gezicht. Een mond waarin tanden ontbreken en een bril met lichtgekleurde glazen. Hij wil ‘Kalf’ zeggen maar hij durft het niet.

Dikke Coenegrachts zit vergenoegd te lachen. ‘Gij zijt de man waarop ik hier al jaren wacht! Eindelijk hebben we iemand met een lange arm aan onze tafel. Als ik u ooit eens een camion kan bezorgen, zal ik het niet nalaten.’

Wanneer Stanny het brood op de schaal plaatst, waaieren de sneetjes uit elkaar. Een harmonica.

Het is Joske die meteen ziet dat er wat mis is. ‘Miljaar,’ roept hij uit.

Ook Coenegrachts is bij de les: ‘Ze hebben ons bij onze kloten.’

Pas dan ziet Stanny dat er zich in het midden van de middelste broodsneetjes grote bruingrijze vlekken bevinden. Toch weet hij niet meteen wat er exact aan de hand is.

Coenegrachts weet dat wel: ‘Die smeerlappen in de keuken hebben er godverdomme weer een muis in gebakken.’

Stanny kokhalst.

‘Terugbrengen, die prullen!’ Hoewel fluisterend uitgesproken, klinkt het bevel resoluut. ‘En zeg tegen schone William dat hij ons dat andere brood in de plaats geeft.’

Stanny houdt de schaal ver van zich af.

Walging.

En trillende benen.

In de hele refter is alle rumoer stilgevallen en alle blikken gaan dezelfde richting uit.

Stanny wordt overvallen door schaamte. Hij voelt hoe zijn oren beginnen te gloeien. In een flits ziet hij zichzelf door de middenbeuk van de kerk schrijden. De dag van zijn Plechtige Communie. Beschaamd om zijn kleren. Beschaamd om zijn kapsel. Beschaamd om zijn kreupele moeder.

‘Wij zijn mensen die het hoofd voor niemand buigen.’

‘Onze Stanny heeft te weinig haar op zijn tanden. Overal laat hij zich de baard afdoen.’

‘Alle ogen zijn gericht op Kwatta.’

De stemmen zwijgen nooit.

[p. 487]

William staat waar hij stond. Leunend op de etenskar.

‘Is het niet goed genoeg?’

‘Er moet een vergissing in het spel zijn.’

‘Hier vergist men zich nooit.’

‘Er zit een dode muis in.’

William kijkt Stanny lang met half toegeknepen ogen aan. En dan zegt hij: ‘Meneer is blijkbaar allang de draad met het dagelijkse leven verloren. Wij bezorgen hem een extra delicatesse, een exquise bakkersspecialiteit, en toch kan dat de waardering niet wegdragen, toch is het niet goed genoeg.’

Stanny staat als aan de grond genageld. Het enige wat hij, stamelend, kan uitbrengen is: ‘Ik... ik... ik ben gek.’

‘Een patiënt met ziekte-inzicht, dat komen we hier zelden tegen.’ William rijdt met de etenskar de refter uit. Seconden later laat Stanny de broodschaal uit zijn handen vallen.