De Gids. Jaargang 166

[p. 289]

Hedda Martens
Iemandsland
Indisch

Iemand zou nooit van zijn leven meer een piano willen aanraken, zijn eigen vleugel heeft hij twee jaar geleden verkocht; maar ook dat geld is nu op en hij zal toch echt iets moeten doen om in zijn onderhoud te voorzien. Dus laat hij een anonieme advertentie plaatsen waarin hij zich aanbiedt als pianostemmer, en met lood in zijn schoenen beklimt hij de drie trappen die naar zijn eerste opdracht leiden. Hij wordt opengedaan door een meisje van een jaar of twaalf dat hem naar een stille, schemerige kamer brengt en zich dan dadelijk uit de voeten maakt; pianoboeken liggen schots en scheef op een bruinhouten instrument met vergeelde toetsen. Hij ziet het meteen: daar zal hij nooit een werkelijk mooi geluid uit krijgen, gelukkig; met zijn jas nog aan gaat hij achter de toetsen zitten en rekt zijn linkerarm - sidderend trekt de klank door zijn vingers, de eerste toon sedert drie jaar en zeven maanden.

Hij blijft even stil zitten met zijn handen op zijn knieën en het hoofd gebogen; nu doorzetten, dit moet hij voor elkaar zien te krijgen. Hij staat op en legt zijn jas over een rotan ligstoel, een Indisch interieur hier, dat zie je niet vaak meer en zelfs de piano hebben ze blijkbaar van daarginds, hij herkent het houtsnijwerk rondom de muziekstandaard. In de hoek een hoog kastje waarin datzelfde motief is uitgesneden, als een donkere waaier boven een serie ovale portretten; daarnaast op de grond een bewerkte koperen vaas met pauwenveren en meteen links van de piano een kamerscherm met doorschijnende motieven van bamboeblad - prettig beschut wel. Hij trekt zijn das wat losser, plooit een worteldoek die met lange roodbruine kwasten bijna op de toetsen hangt voorzichtig over de slordige stapel lesboeken heen, licht het voorpaneel voor het stemblok weg en pakt zijn instrumenten uit. Als hij de pianokruk op goede hoogte heeft gedraaid en de vertrouwde, gevouwen houding van jaren her weer in al zijn ledematen voelt, blijkt bij tweede aanraking de klank nog wel mee te vallen, al kost het hem zeker twintig aanslagen om dat elektrische trekken in zijn arm, gepaard aan een suizend linkeroor, te overwinnen.

[p. 290]

Ti-taa, ta-too, to-tóó... aan meer dan twee toetsen tegelijk hoeft hij zich vooreerst niet te wagen en vooral de hoge zullen hem nog heel wat werk geven, sleutelend langs de stalen pinnen; maar goed dat hij niet meteen op een vleugel gezet werd, dat zou hij nu beslist niet kunnen verdragen. Aardig ook dat meisje met haar Indische ogen, ze komt nu met een zwartgelakt theeblad binnen en zet dat op een klein tafeltje om hem in te schenken; ze blijft even naast hem staan zodat hij zijn rechterhand verstopt houdt, daarna danst ze de kamer weer uit. Een plaatje, dat kind; zonder het te merken heeft hij al een of twee loopjes geprobeerd, een eerste akkoord zelfs met vijf vingers wijd als een waaier, maar nog altijd ligt zijn rechterhand op zijn knieën - als je het een hand noemen wilt, alleen goed om de stemhamer te omklemmen.

Dan komt de moeder thuis, een lichte stem in de gang vol herinnerde klanken, de t plat als een dubbeltje, de e schuin achterover en de l hoog aan de waslijn; hij staat op, noemt met een kleine buiging zijn naam en vouwt zich weer achter de piano. Hopeloos toch, die lengte van hem, al op zijn tiende stak hij boven zijn baboe uit... ook zijn rechterhand komt onverhoeds tevoorschijn, in enen de wijdste greep met zes toetsen tussen niets dan een duim en een pink - vreselijk, net een nijptang, hij trekt hem snel weer terug. Bij de hoogste tonen zal hij trouwens wel moeten, nu met de linkerhand om de sleutel geklemd: ti-tii, ti-tuu, als een schaar kruist hij beide vingers tot driemaal toe en krijgt waarachtig een loopje bij elkaar. Vluchtig kijkt hij opzij naar de gestalte half achter het kamerscherm, ze zal toch niet zien - maar zij tuurt stil naar haar eigen vingers die spelen met een sleutelring waaraan een kanten zakdoekje is geknoopt. Ach ja, ook dat beeld was hij bijna vergeten en vanzelf, als was het een wederdienst, zet hij met zeven vingers een herinnerd liedje in: ‘Goedemorgen, kleine blattik...’ als belletjes over de hoogste toetsen.

Meteen komt het meisje tevoorschijn, ze leunt tegen de stoel van haar moeder om te zien wat hij doet en rap gaat hij over op de linkerhand; van de hoge terug naar de laagste registers met in het midden een deuntje, een loopje, een dans... De oude piano geeft hem de druppende, rekkende en springende klanken terug waar hij ooit mee begon en die nu door zijn hele lichaam tintelen, zijn rugwervels, zijn nek, links en rechts breiden ze zich uit naar al zijn vingers waarvan hij er ooit, volgens de kritieken, wel dubbel zoveel leek te hebben. Het meisje is heel dichtbij komen staan, hij ziet haar lichtbruine hand bij de hoogste toetsen die ze tinkelend aanslaat op de maat van het wijsje dat nu in hem opkomt - tot de stemhamer met een klap van zijn knie op de grond valt omdat zijn rechterhand het

[p. 291]

ding los heeft gelaten, roekeloos mee wilde doen met alleen een duim en een pink. Hoe het kind terugdeinst en met enorme Indische ogen de roze krab ziet die over de vloer tast, naar de stemsleutel graait met de scharen van enkel een duim en een pink.

Als een veer is hij overeind geschoten, de gang op gerend maar zijn jas en spullen vergeten; en wanneer hij schutterig terugkeert in de schemerige kamer maakt de moeder een klein, uitnodigend gebaar om hem thee aan te bieden terwijl het meisje de kom pakt die nog op de piano staat. Vanuit de lage rotan stoel, zijn handen over elkaar gevouwen, hoort hij hoe de voorzichtige stem van de moeder de heldere vragen van de dochter dempt, ze staat weer tegen haar moeders stoel geleund en haar blik schiet af en toe over zijn handen terwijl ze met een kleurig dun koord figuren weeft tussen haar gespreide vingers, sierlijk draaien haar polsen om elkaar heen.

Voor hij ten slotte vertrekt is de afspraak gemaakt dat hij terug zal komen, de drie trappen weer op die hij nu naar beneden gaat. Dankzij hen heeft hij zijn vuurproef doorstaan, en vanaf nu zal zijn oude faam als concertpianist wel voldoende zijn om als stemmer aan het werk te blijven: muziekscholen, conservatoria, chique serres gestoffeerd met een blinkende vleugel. Maar alleen hier, op dit allereerste adres, zal hij elke week les komen geven, in de schemer van oude portretten en waaiers en de schaduwen op het bamboescherm - met tot slot steeds dat ene herinnerde liedje, klingelend tussen meubels en muren vanonder zijn eigen linkerhand en die kleine lichtbruine, rechts.