De Gids. Jaargang 166

[p. 212]

Huub Beurskens
Bij een graf in Casarsa

Het is mooi en maakt allerminst bang hier te zijn gekomen door de cipressenschaduwlaan tussen de rijpende druiven, velden maïs en graan. Het is weldadig hier te kunnen verblijven, liggend, lang, wangloos binnen de ommuring van een vleesakker zonder vrees, tussen je moeders dorp en zijn riviertje in.

Ik moest glimlachen toen ik de drooggevallen knekelwitte kiezelbedding zag en de weerbarstige oeverstruiken waartussen je met boerenjongens had verkeerd; ze trokken je de vogel daar. Je bent nog in je schik ermee. Zie eens hoe lustig je de laurieren groeien, recht uit het graf, als was elke stam een opgetogen zich uit weldadig herinneren oprichtende, vertakkende, blad vormende harde pik met een kloppende ader binnenin.

‘Buitensporige eenzaamheid is het grootste gevaar,’ zei je ooit, al ver voordat je je in het duister en de ruïnenispisgeur van de Eeuwige Stad vergooide en met jongens de nacht in reed tot waar de zee het almaar deed voorkomen dat ze glanzend het fluweelzwarte strand op gleed.

Onlangs nog zag ik op een foto hoe, nabij Ostia, verminkt je was en ik dacht: zo dus en dan pas, nooit eerder valt het van je af, dat weeë zich bij voorbaat herinnerende voorvoelen van de fatale onmogelijkheid het gloeien van datzelfde voorvoelen eindelijk eindeloos te bekoelen. Jou is het allemaal al gedaan.

Toch, ik benijd het niet dat je het leven liet, ondanks dat de mama, de je ‘onvervangbare’, je liever dan elk liefdeslief, niet als bruid ginder naast je vader, maar zo aan de zijde van de eerstgeborene en laatstgestorvene van haar twee zonen ligt. Toen je haar de Moedermaagd op de Schedelplaats liet spelen en, ter vermeerdering van het Stabat-Materverdriet, als regieaanwijzing gaf dat ze je broer, de vermoorde, gedenken kon wellicht, schreeuwde ze zo'n verreten wilde stilte uit - Jezus, Pasolini, hoorde je dat niet? -, wetende dat elke zucht niet slechts achteraf maar ook alvast vooruit een echo was van het krijtwitte Romeinse oktobermiddaglicht dat haar het bericht

[p. 213]

bracht dat je hart 's nachts finaal gebarsten was.

Anderzijds, Pier Edipaolo Re, beklaag ik je allerminst. Aan leed gebonden was altijd al eenieder die zich de liefde aandeed. Voor altijd beslapen beslaapbaar open ligt het Thebaanse bed. Ooglichtloos zweeft het beeld je voor de geest van hoe je met Iokaste vree, hoe het volkomen weldadige zich zo onafwendbaar wentelde dat het een gewelddaad werd. Of valt in de dood alle vreselijks van ons beleven van de schande weg en is het dan pas blijvend van verrukking feest? Is het soms daarom dat het groen uit het hoofdeinde van je graf zich zo weelderig breed groeiend tegen de muur op, zich met melkwitte bloeisterstelsels over de muur heen weeft en zich er blijmoedig laat wiegen door de zoele zomerwind: omdat het met het fijnst van zijn haarwortels in je heeft voorvoeld dat slechts het ultiem bekoelde, de winter die ooit geen ene snars lente meer geeft, alles maar dan ook alles weg heeft van dat ene Eden uit Genesis 2, waarin iedereen ongekleed was maar zonder beschamend ach en wee?

Nee, ik benijd het niet dat je het leven liet, ben niet zo morbide van ons te willen vinden dat er pas echt vervulling is als kistmolm indaalt en voorts zand zakt in onze ribbennis. Misschien dat de liefde slechts voorwendsel is, maar het liefst houd ik eraan vast met heel mijn vlees. Eens, weet ik, was je het volslagen met me eens. En wat je was, moet je weten, is nog lang niet voltooid gedeeld.

Houden we ons dus aan het leven. Geen gewezenen, aanwezigen willen we zijn. Maar (ik citeer) ‘het echte geweld is dat van de tv’, ‘weigeren aanstoot te nemen is een moralisme’, ‘seks tegenwoordig is het voldoen aan sociale plicht’, ‘de nieuwe cultuur, die van de consumptiecivilisatie, is het nieuwe totalitarisme met een repressie zonder precedent’.

Arme Pasolini, hoor ons aan maar benijd ons niet. Bevrijden kunnen we slechts zo nu en dan een lijfeigen gevangenenlied. Begekt door gemaakt begeind gebekkentrek van fortuinraddraaiers die ons gehaaid naar eigenst geluk doen raden samen met hun mondgesnoerde roodlippige assistentes die zo uitgesproken met hun strak omspannen hammen draaien dat als onder rijmdwang alle mannen aandrang voelen en woelen, graaien, naaien willen, wordt nacht in dag uit o zo kleurrijk onze blik beflitst vanuit het vermeendst privé-bezit, het oplichtscherm.

We moesten onszelf eens zien. Het is een raar gezicht. Maar wel fraai. Dat geflakker op onze epidermis als van een meerkleurenfakkel die ook nog onophoudelijk schaterend gekakel, schreeuwen en muziek voortbrengt, alsof ons kijkende gelaat in lichterlaaie staat

[p. 214]

doordat we echt diep geraakt zijn door iets dat, of het nou kermis of gekerm is, van ons waarnemen waarlijk aanwezigheid maakt. Meer hoeven we niet. Wij hoeven niet meer op straat. Hetgeen toch een uitkomst is voor de staat? Bezeten houdt eenieder voor zich dezelfde flakkerfakkel en ziet, in zijn zitmeubel geboeid, elk lichtbeeld voor sacrosancte straling aan, gefixeerd als door een alziend oog, waardoor er in feite geen noodzaak meer is voor het begrotelijk aanleggen van breed bemarcheerbare wegen naar immens verlichte pleinen voor enorme stadions waar elke optocht eindigt om helemaal op te gaan in het ogenblik dat de leider verschijnen zal.

Bovendien, maakt de ware leiding zich nog kenbaar? Als enkel vrouws- of manspersoon? Het mensvolk behoeft een afleidbeeld, allicht, weten de daadwerkelijke werkelijkheidsgeleiders, de verholen zonen en dochters van de hoon. Als in alle eeuwen. Dus zoals in het romaanse timpaan een god van mensoverweldigende gestalte moest staan zodat de kerk ieder geheel en al omvatten kon die zulks niet te bevatten wist en aanbiddend opziend binnenkwam, kan nu worden opgezien, op velden voor de sport, in hallen voor de handel, naar lichtende gigantesken die dienstdoen voor de hysterie van de afmensdienst. Het zijn de hedendaagse hermen, deze schermen waarachter, soms met caritaskapje gekleed, de woekerwolven copuleren...

Ah, maestro, excuseer. Dit is geen open grafrede meer maar schutterig nabewerend, niets bezwerend gelamenteer.

Daar staat weer de hortensia die azuurblauw bloeit uit de grafaarde met de smaak van ijzer, door jouw onuitputtelijk barbaars herinneren gevoed, terwijl buiten deze muren - ‘Voor mij,’ zei je, ‘is niets natuurlijk, zelfs niet de natuur’ - in al het stil gedijen van granen, maïs en druiven het eeuwig ketterse ervaren, de zomermiddag woedt.

Ik trek opnieuw de weer meer ontwijde wereld in en groet je zwierig met mijn zonnehoed. Wat verbloeming is, want hoe bang ben ik, niet om te leven, maar dat leven er tot mislukken is gedoemd bij gebrek aan moed, dat het mijn killer wordt bij gebrek aan verwachtingsgloed.