De Gids. Jaargang 166

[p. 193]

[p. 194]

A.J. Dunning
Bij het grafmonument voor de onbekende roker

Lieve vrienden,

Wij staan hier bijeen rond het grafmonument voor de onbekende roker. Jan Wolkers heeft iets prachtigs van glas gemaakt, de Marlboro-man gevallen van zijn paard. Hij ligt voor dood op de grond, het paard staat vrolijk te hinniken. Het is een prachtig geheel geworden, een ruiterstandbeeld voor een gevallene, en siert terecht het stadshart van Almere.

Wie is die onbekende roker? We vinden hem of haar als longkankerdode steeds minder schokkend, maar het zijn er veel, zo'n tienduizend per jaar, en dat aantal zal nog stijgen. ‘Roken is dodelijk’ staat er op uw pakje sigaretten en ook op dit monument, maar dat is natuurlijk een beetje onzin. We gaan allemaal dood, worden stof en as, en maar een op de vijfenzeventig rokers sterft aan longkanker. U kunt er nog wel een hartinfarct of chronische bronchitis van krijgen, maar ook doodgaan als gevolg van een auto-ongeluk, leukemie of drugs. Als u voor longkanker kiest moet u dus flink en lang roken, iets wat een derde van onze bevolking sinds jaar en dag doet.

U gaat ook wat eerder dood, maar het is meestal een kort ziekbed van een halfjaar, dat weinig kost omdat er weinig te doen valt. Uw premies zijn betaald, uw pensioen wordt niet of kort genoten, alleen mist de Staat de accijns op uw pakje sigaretten, bij elkaar toch een paar miljard per jaar, een bedrag dat hij niet graag wil missen.

Iedere werkdag worden er in Nederland veertig mensen begraven of gecremeerd omdat zij aan longkanker zijn overleden, vaak voor hun tijd en na een ellendig ziekbed, waarbij nogal eens doktershulp noodzakelijk is om het te bekorten.

Er moet dus, lieve roker wiens as hier onder dit monument is begraven, iets in die sigaret aanwezig zijn wat het de moeite waard maakt het risico te nemen. Is er een chemisch geluk dat in sigarettenrook,

[p. 195]

alcohol of drugs opgesloten zit en ons in betere sferen brengt? In de Verenigde Staten, waar de roker is gecriminaliseerd, is men massaal overgestapt op cocaïne, en er bestaat kennelijk een wet van behoud van verslaving. In Latijns-Amerika en in Azië probeert de tabaksindustrie nieuwe klanten te vinden en zij schuwt daartoe geen middel. Zo bestreed ze jarenlang het verband tussen roken en longkanker, hoewel onder Britse artsen die in de jaren vijftig het roken opgaven minder longkanker bleek voor te komen. Die gezondheidswinst is inmiddels weggesmolten door een toename van alcoholisme, depressie en zelfmoord onder de dokters, maar ze geven hun patiënten tenminste niet het slechte voorbeeld door zelf te roken.

Moeten rokers gestraft worden? Een calvinistische minderheid in dit land vindt dat wenselijk en wil de straf uitvoeren door een hogere ziektekostenpremie of een achterstelling op de wachtlijsten, bijvoorbeeld voor hartchirurgie. Als ziekte gestraft moet worden in plaats van onbevooroordeeld verholpen, moet er een belasting op overgewicht komen en bij seksueel overdraagbare aandoeningen een straftoeslag op de behandeling worden gezet. De plaats van de roker op de wachtlijst wordt bepaald door diens medische urgentie en door niets anders. Als de jongste assistent of wie ook de wachtlijst beheert zich ook nog oordelaar van patiëntengedrag moet wanen, oefent hij onbevoegd de taak van Onze Lieve Heer uit.

Waarom dan een kruistocht tegen de roker, eerst in Amerika en nu ook, vanuit Brussel, in Europa? Helpen al die reclameverboden, leeftijdsgrenzen, accijnsverhogingen en rookverboden in de openbare ruimte? Niemand weet het zeker maar er worden geen wonderen van verwacht. De Zweden zijn geen matiger drinkers geworden onder hun regime van halve drooglegging. In een cultuur die drank en drugs evenmin onder controle heeft zal de roker zich handhaven.

Doet de roker dan kwaad, behalve aan zijn eigen gezondheid? Roken stinkt, maakt de gordijnen vies en hoort niet in een restaurant, maar verder? Het lijkt erop dat passief meeroken schade doet, vooral aan de luchtwegen van kinderen, maar dat is een zwak argument als de peuters eenmaal volwassen zelf ook aan het roken slaan.

Moeten wij dan de dode en de levende roker hier vandaag gedenken als een vrij mens die zelf kiest hoe hij wil leven en welke gevaren hij

[p. 196]

in deze suffe burgermanssamenleving wil trotseren? Mag hij niet meer dan honderd kilometer per uur rijden, moet hij veilig vrijen, veel groente eten en matig drinkend genieten?

‘Te paard’, zou de Marlboro-man roepen als hij er niet door zijn longkanker van was afgevallen. Hij is geen held maar een sukkel, een loser op een sokkel. Wie groots en meeslepend wil leven, die neme het paard maar mijde de sigaret en het voortijdig knekelhuis. Laten wij een minuut stilte in acht nemen, hier in het stadshart van Almere, ‘fumatori te salutant’!