De Gids. Jaargang 166

[p. 139]

Tomas Ross
Lieve, lieve koningin Juliana!

Koningin, natuurlijk!, al hebben al die slijmjurken en doodbidders, die Ter Lindens en Oosterhuizen, het allemaal over ‘prinses’.

‘Heden is prinses Juliana overleden.’ - ‘Na een lang en veelbewogen leven is prinses Juliana vandaag gestorven.’ - ‘De overleden prinses werd in 1909 geboren als enig kind van...’ - ‘De prinses bleef na haar troonsafstand in 1980 samen met haar echtgenoot op Paleis Soestdijk wonen.’ Enzovoorts, et cetera.

Voor mij bent u altijd koningin gebleven, ondanks het feit dat uw oudste dochter al weer decennia en met ijzeren hand de scepter zwaait. Vast en zeker komt dat omdat ik drie was toen u op 6 september 1948 werd ingehuldigd, en vijfendertig toen u ermee stopte. De vormende jaren. De mijne welteverstaan en daar hoorde, zeker in die tijd, zeker in ons gezin, het koningshuis en vooral de koningin bij. Zo sprak de vorige generatie, mijn ouders bijvoorbeeld, ook nog lang na '48 over uw moeder Wilhelmina als koningin en zo hees mijn grootmoeder gewoontegetrouw steevast op 31 augustus vlag en wimpel in plaats van op 30 april. Nog zie ik mijn vader, ijskoude decemberdag 1962, overjas aan, nieuwe hoed op, zich opmaken om met al die andere oudgedienden uit oorlog en verzet de lange voettocht van Paleis Noordeinde naar Delft te maken, diep teleurgesteld omdat geen van zijn zonen hem wilde vergezellen. Natuurlijk niet. Hij kon wel zeggen dat hij ‘de oude koningin’ ging begraven, maar voor ons was u dat en uw moeder een oude, dode prinses. Zoals er nu dus over u wordt gesproken. ‘Prinses.’ Dan denk je toch eigenlijk aan jong en mooi en blond en bovendien, als je eerst koningin was, dan klinkt het toch ook als een soort degradatie. Van ere- naar eerste divisie.

D'r speelt nog wat, en ook dat heeft te maken met die jaren waarin u als koningin begon en ik met leven. Toen geluk nog heel gewoon was. Ik weet nu wel beter, maar die naoorlogse jaren staan in mijn geheugen gegrift als knus en gezellig. Met het gezin bij de ko-

[p. 140]

lenkachel, het vuur achter het heloranje micaruitje; potje halma; lange zomer; witte kerst; schillenboer en scharensliep; sigaren rokende ooms en blozende tantes, armen elleboogdiep in de wastobbe. Familie Doorsnee. Daar was u koningin van. En ook u droeg, in elk geval ook weer in mijn geheugen, dezelfde bloemetjesjurken en gemakkelijke wandelschoenen als mijn moeder en die tantes. Ook u schonk warme chocolademelk en zelfs als u uw hermelijnen mantel moest dragen, leek u toch vooral op mijn tante Annie die zich op familiefeestjes graag verkleedde. Waarschijnlijk hebben ze u op uw doodsbed in een of andere ‘robe’ gehesen, maar had ik het voor het zeggen gehad, dan was het gewoon een c&a'tje geweest. In tegenstelling tot uw echtgenoot en oudste dochter heb ik ú nooit ontmoet. Wel, Hagenaar, veel gezien. Niet alleen op de prinsjesdagen door een zelfgemaakte telescoop (triplex met twee spiegeltjes) op het Lange Voorhout, maar ook eens bij Maison de Bonneterie, in Madurodam en een keer ‘zomaar’: u wandelde met twee andere dames rond Plein 1813 waar ik net uit school kwam. De dagen dat een koningin nog gewoon over straat kon lopen. Dat is het, u heeft uw hele leven lang gelopen. Niet: geschreden.

Van 1909 tot nu, de langst levende Oranje ever. Wat een tijd! Een tijd om jaloers op te zijn, en niet omdat hij zo lang heeft geduurd maar om wat er allemaal gebeurde in dat ene koninklijke leven. De Eerste Wereldoorlog, Troelstra's mislukte revolutie op het Malieveld, de wereldcrisis, de Tweede Wereldoorlog, Indië Verloren, Benelux, juffrouw Hofmans, die jongen van Bourbon-Parma, daarna Claus - ‘eerst mijn fiets terug’ - von Amsberg, de Lockheed-affaire, de Story en Weekend. Al die wekelijkse prietpraat met de stoet aan dwergen die uw volk tot minister-president koos. Slijmen om uw handtekening onder wetten en Koninklijke Besluiten waar u het niet mee eens kon zijn, u als eerste milieubewuste, religieuze pacifiste met de angsthaas Drees die u dwong uw mond te houden zodat ‘onze jongens’ Sukarno's peloppers mores konden leren; met de linkmiegel Den Uyl die in plaats van uw standpunt dat we beter uit de navo konden stappen over te nemen, als rechtgeaarde sociaal-democraat koos voor nog meer tanks en kanonnen.

Er wordt weleens beweerd dat u een sherrytje te veel nam en de lakei met ‘ober’ aansprak, maar goddomme, je zal het maar moeten zijn, koningin. Een leven lang omringd door dégénérés met dubbele namen. Een leven lang volksdansende idioten aanschouwen. Een leven lang frauderende burgemeesters en filmproducenten aanhoren en analfabete voetballers en schaatsers ontvangen. Omwille van het Bruto Nationaal Product een leven lang glimlachend de met

[p. 141]

bloed bevlekte handen schudden van Peron, Stroessner, Nixon, Waldheim of Suharto. Is het een wonder dat een mens dan af en toe snakt naar een glaasje? En dan nog een echtgenoot die met zijn affaires en slechte vrindjes uw koninginnenhart doorwondde en voor wie u desondanks pal bleef staan!

Ze zeggen dat u, anders dan uw moeder, uw laatste levensjaren eenzaam en alleen sleet, slechts bezocht door de trouwe metgezellen Alzheimer en Korsakov.

‘Wie ben ik dat ik dit mag doen?’ zo vroeg u ons die 6e september 1948 op het balkon van het Paleis op de Dam. Ik weet zeker dat u zichzelf die vraag ook tijdens uw laatste levensjaren, als een vergeten meubelstuk weggestopt achter paleismuren en ondoordringbare vitrages, als een schim tussen versleten gobelins en schilderijen vol craquelé, elke dag opnieuw heeft gesteld. En dat u het antwoord wel wist, maar uit bescheidenheid nooit durfde uit te spreken: dat u de Echte, de Enige en de Beste Koningin van dit land was. Niet de laatste, al denk ik dat u ook dat weleens moet hebben gedacht, ziende wat uw nageslacht er allemaal van bakte.

Juliana Louise Emma Marie Wilhelmina, moge u rusten in vrede.

En voor ik het vergeet, groet, daar aan de overkant, mijn ouders als u wilt.