De Gids. Jaargang 166

[p. 132]

[p. 133]

Monica Soeting
Bij de dood van een prinses, nu vijf jaar geleden

Geachte aanwezigen,

Wij zijn hier bijeen om een van de grootste weldoensters van het volk te eren - onze troosteres, onze inspiratiebron, ons grote voorbeeld. Vijf jaar geleden stierf zij, onder nooit opgehelderde omstandigheden. Was het werkelijk een ongeluk, dat haar dood veroorzaakte? Of speelde hier de politiek een rol? Moest zij sterven omdat zij de aandacht afleidde van hen die boven haar stonden - in rang, maar niet in menselijkheid?

We zullen het nooit weten. Laten we daarom niet langer stilstaan bij de tragische omstandigheden die tot haar dood leidden. Laten wij veelmeer bedenken wat zij voor ons, voor ons land en voor haar eigen vaderland betekend heeft. En laten we er vooral aan denken wat haar dood nog steeds voor ons betekent. Zijzelf had het niet anders gewild. Meer dan in haar leven steunt ze ons in haar dood. Zoals ze pas werkelijk een prinses werd, toen ze zich van haar prins had laten scheiden. Haar kracht lag in wat ze niet was. Haar gebrek aan intelligentie maakte dat ze iedereen begreep en door iedereen begrepen werd; het ontbreken van een persoonlijkheid maakte dat zovele mensen zich met haar konden identificeren. Als geen ander begreep zij dat niets zo bruikbaar is als een cliché.

Een van haar grootste postume verdiensten was de opleving van het royalisme. Wij herinneren ons hoe kort na haar dood de kritiek op de Britse koninklijke familie losbarstte. Dat leidde tot zwartgallige prognoses. Men zou het aftreden van de Windsors eisen. Men zou opening van zaken verlangen; men had genoeg van het eigenmachtige optreden van de koningin en haar gezin. Er kwamen vragen over hun privileges, hun inkomsten en hun gezinsleven. Pessimisten meenden dat die kritiek ook naar Nederland zou overwaaien. Dat men ook in Nederland meer zou willen weten over de afkomst van de koninklijke familie, over de manier waarop ze hun fortuin

[p. 134]

vergaard hebben. Er verschenen artikelen en boekjes waarin uit de doeken werd gedaan dat de huidige koningin op geen enkele wijze van Willem van Oranje kon afstammen, niet alleen omdat ze van een andere tak van de Nassaus stamt, maar vooral omdat haar grootmoeder onmogelijk door haar zogenaamde overgrootvader verwekt kon zijn. Men onthulde hoe deze overgrootvader aan zijn kapitaal was gekomen: hoe hij bij rijke families geld had geleend, dat nooit was teruggegeven. Oude verhalen over de vader van de koningin werden boven water gehaald. Men wees op zijn ss-verleden en verhalen over zijn verschillende minnaressen en buitenechtelijke kinderen deden de ronde. Kortom, ook de Nederlandse monarchie leek te wankelen, en even leek het erop dat de pessimisten gelijk zouden krijgen en de laatste monarchistische bolwerken binnen Europa werkelijk zouden verdwijnen.

Die pessimisten kregen, zoals u weet, ongelijk. Zij bleken een ernstige misrekening te hebben gemaakt. De roep om vernieuwing bleek een roep om herbevestiging te zijn. Het volk wilde weliswaar meer openheid, maar tot op zekere hoogte. Wat kan het het volk schelen of prinsen zich onbetamelijk gedragen? Wat deert het hun als de verhalen over koninklijke trouw en tradities niets dan mythes zijn? Het volk wil mythes. Het volk wil een koningshuis waarmee het zich identificeren kan - een prins wiens idealen uit een goedkope roman lijken te komen, en een prins die er een gesundes Volksempfinden op na houdt. Het volk wil bovenal een prinses die van dure kleren en van kleine kinderen houdt; een prinses die lacht en zwaait en geen notie van politiek heeft, maar het wel heel erg vindt dat onschuldige mensen op mijnen trappen. Dat wil het volk. Diana, prinses van Wales, wist dat als geen ander. Haar dood heeft dat verlangen alleen maar bevestigd. Het volk wilde soap, en soap heeft het volk gekregen. Daarmee bewees ze niet alleen het Britse koningshuis de grootst mogelijke dienst, maar ook het Nederlandse. Ook het Nederlandse volk wist na de bloemenregens en het lied van Elton John eindelijk weer wat het wilde: emoties. Men geneerde zich er niet langer voor sentiment met politiek te verwarren. Wat maakte het uit of de kroonprins met iemand wilde trouwen die uit een familie met een bezoedeld verleden stamde? Als hij maar van haar hield, en zij van hem. Dankzij Diana wisten we weer waarom we in de negentiende eeuw een koning in ons land gehaald hebben. Opeens snapten we weer dat het volk opium nodig heeft; als het dat niet meer in religie kan vinden, dan toch minstens via de oncompromitterende glimlach van een prinses. Dankzij haar ook wisten we weer hoe leuk het is onze doden te herdenken: huilend voor de

[p. 135]

camera's, met een bos bloemen in de hand. Dat kwam ons goed van pas toen onze eigen volksheld, de enige politicus die begreep dat het volk geen politiek wil, ten grave werd gedragen.

Zo redde Diana met haar dood de Europese monarchie. Zij deed meer: zij werd het voorbeeld voor allen die hun hart de voorrang geven boven politiek en zinloze formaliteiten. Zou Gretta Duisenberg zich zonder het voorbeeld van Diana op Palestijnse grond hebben begeven, zonder zich te bekommeren om de politieke gevolgen of de positie van haar man? Net als Diana gaat het Gretta om de mensen achter de politiek. Om een generaal die door sommigen als een terrorist wordt beschouwd, maar in werkelijkheid tegen het doden van vrouwen en kinderen is. Om de mensen achter de zelfmoordbommen. Als Diana zich op haar naam of status voorstond, dan deed zij dat enkel en alleen voor de goede zaak. Geldt voor Gretta niet hetzelfde?

Van een onbekende kleuteroppasster tot prinses der harten - dat werd Diana, en omdat Gretta weliswaar niet dezelfde achtergrond, maar wel dezelfde ambities heeft, zal het haar lukken net als Diana te eindigen.

Ik kom nog even terug op wat ik in het begin zei. Men heeft zich afgevraagd hoe het Diana vergaan was als de auto waarin ze die noodlottige nacht, nu vijf jaar geleden, zat, niet tegen een muur was gereden. Ik wil nogmaals benadrukken dat dergelijke vragen geen zin hebben. Diana's dood heeft ons hoop en nieuwe dromen gegeven. Haar dood is voor ons zo belangrijk geweest dat het geen zin heeft ons in moordcomplotten te verdiepen. Laten we niet vergeten dat Diana's zelfopoffering geen grenzen kende. Als we al van moord willen spreken, laten we het dan zelfmoord noemen - de zelfmoord van een martelares.

Ik dank u voor uw aandacht.