De Gids. Jaargang 166

[p. 88]

Homme Siebenga
Vleeshal

De stad is bleek weggetrokken van de hitte en ligt erbij als een astmapatiënt die smeekt om zuurstof. In plaats daarvan krijgt ze een kussen in haar gezicht. De warmte drukt steeds zwaarder en verstikt de straten en pleinen. Het is bladstil. Heel af en toe is er een zuchtje wind, maar dat drijft de temperatuur nog verder op en zorgt voor dwarrelend stof. Scherpe lijnen en contouren worden weggemoffeld onder een doffe poederlaag.

Zelfs op de doorgangswegen heerst de stilte van het kerkhof. De inwoners zijn massaal richting zee gevlucht, op zoek naar verkoeling, een kleine groep achterblijvers verschanst zich in de kelders en de souterrains. Wie zich toch naar buiten begeeft, draagt alleen de hoogst noodzakelijke kleding en waagt zich niet midden op de weg waar de zon vrij spel heeft. De enkeling die voorbijkomt, schuift met zijn blote rug langs de gebouwen, zich vastklampend aan de smalle schaduwstrook.

Dankzij mijn strategische positie aan het centrale plein kan ik een flink deel van de verhitte binnenstad overzien. Alles is verstard en versteend, ik neem nauwelijks beweging waar. Aan de gevel van het bankgebouw schuin tegenover mij hangt een digitale thermometer. Daarop verspringt zo nu en dan een cijfer. Het is nu omstreeks het middaguur. De temperatuur kruipt richting 40 graden.

In de verte ontdek ik een man met ontbloot bovenlijf en een strooien hoed. Als hij nadert, zie ik dat hij een fles water bij zich draagt die hij ter verkoeling tegen zijn buik drukt. De mond hangt open. Hij heeft de gejaagde ademhaling van een hond en het zweet gutst van zijn vuurrode voorhoofd. Ook hij kruipt angstvallig langs de gevels alsof er onheil dreigt.

Zelf ben ik niet bijzonder gevoelig voor hoge temperaturen, maar ik moet toegeven dat deze hittegolf ook voor mij een regelrechte kwelling is. Alleen in mijn ondergrondse segmenten is de temperatuur nog enigszins draaglijk - voor zolang als het duurt - maar boven straatniveau staat alles in brand. De kokende warmte dringt

[p. 89]

moeiteloos mijn kieren binnen, er is geen ruimte in mij die zich aan het zonlicht kan onttrekken.

Vaak heb ik geglimlacht als mensen van het klimaat te lijden hadden, ook als het om een wolkbreuk of snijdende vrieskou ging. Omdat het mij niet gegund is me in hun ellende te verplaatsen. Ik ben immers gebouwd om overeind te blijven onder de meest extreme omstandigheden, dus in mijn jonge jaren gaf ik nooit een krimp. Nu het verval begint toe te slaan, spijt het me oprecht dat ik zo neerbuigend heb gedaan. Het leven van mensen is dramatisch kort, hun lijden is hevig en ze zijn er nauwelijks tegen gewapend.

De man schuift als een dikke hagedis langs de muren van baksteen. Hij maakt een geagiteerde indruk, beweegt veel sneller en schichtiger dan verstandig is. Als hij niet op korte termijn verkoeling zoekt, zullen zijn lichaamsfuncties het begeven. Niemand te bekennen die hem in dat geval kan bijstaan. Ja, ik sta dicht bij hem, maar ik ben niet bij machte een helpende hand toe te steken. Zelfs als hij tegen mijn steigers in elkaar zakt, zal ik machteloos moeten toezien.

Hoe ik ook met deze figuur meevoel, toch ben ik blij dat zijn lijf geen contact met mij zal maken, want hij ziet er afstotelijk uit. Stel je voor, dat zwetende, schuddende lichaam dat zich tegen mijn buitenkant aanschurkt. Niet alleen zal de geur ondraaglijk zijn, hij zal ook mijn temperatuur verder opjagen. Het mag harteloos klinken, maar ik prijs de hemel dat mijn trottoir is gebarricadeerd met bouwhekken.

Vreemd hoe kieskeurig je in de loop der eeuwen kunt worden. Op dit moment walg ik bij de gedachte dat een speklaag langs mijn gevel wrijft. In mijn jonge jaren glom de plavuizenvloer op de begane grond bijna dagelijks van het stierenvet en het deerde me niet. Sterker nog, ik kon er intens van genieten, omdat het mijn bestemming was. Mijn centrale hal was ruim genoeg om onderdak te bieden aan veertig slagersstallen. Ik rilde van genot als een handelaar zijn mes scherpte aan een van mijn pilaren van blauw hardsteen.

Aan mijn voorgevel hangt een gebeeldhouwde ossenkop uit die tijd, met levenslustige ogen en naar voren priemende horens. Lange tijd heb ik geen enkel verband gelegd tussen die voorstelling en wat er onder mijn dak gebeurde. Hier is namelijk nooit een rund op eigen kracht over de drempel gestapt. Ze kwamen binnen op de schouders van krachtpatsers, zonder hoeven, zonder ingewanden, onthoofd. Alleen zo kende ik ze.

Jarenlang ging ik ervan uit dat het hun natuurlijke staat was, dat

[p. 90]

ze bewegingsloos waren net als ik. Hun opengewerkte ribbenkast deed me altijd denken aan de scheibogen van mijn gewelf en de binten van mijn dak, dus beschouwde ik ze bijna als kleine soortgenoten. Tot ik een keer een op hol geslagen stier door de straten zag rennen, op de hielen gezeten door mannen met bijlen. Toen ik het bloed uit zijn bek zag lopen, begreep ik pas de betekenis van mijn gevelsteen.

Bewegen. Of niet bewegen. Ik heb ruimschoots de tijd gehad daarover na te denken. Natuurlijk zijn er periodes geweest dat ik bijna krankzinnig werd van mijn eigen roerloosheid. Niet toen ik dienst deed als Vleeshal, want in die tijd borrelde het dag in dag uit in mijn ingewanden. Tientallen dieren kwamen dagelijks via de achterdeur als warme kadavers binnen en verdwenen weer door de voordeur als bescheiden vleeshompen. Die transformatie ging gepaard met gekrijs, gerinkel van geld en doffe hakgeluiden. Ik genoot van die bloedkermis.

De verwarring begon pas op de dag dat ze me ontruimden en mijn deuren en ramen dichtspijkerden met hout van een van de kramen. Aan mijn voorzijde bleef het gonzen van de activiteit, want daar werd bijna dagelijks een markt opgebouwd, maar mijn binnenkant verkilde en verdroogde. Van die abrupte overgang raakte ik volkomen uit balans. Ik begon mezelf af te meten aan die energiek bewegende mensenmassa op het plein. Raakte bezeten van de gedachte dat ik niet volwaardig was, omdat mijn scharnieren niet op de juiste plaats zaten. Tot ik er heilig van overtuigd was dat ik niet werkelijk bestond, dat ik altijd al afwezig terzijde had gestaan.

Inmiddels weet ik dat het allemaal op een misverstand berustte. De enige reden waarom hun soort zo hectisch beweegt, is dat hun houdbaarheid zo onbegrijpelijk beperkt is. Wel iets langer dan die van een stier, maar verwaarloosbaar. Zodra ze stilvallen, zet het verrottingsproces in. Door het materiaal waaruit ik ben opgetrokken - gebakken klei, natuursteen, eiken balken en mortel - blijf ik zonder enige inspanning overeind. Voor mij is er geen enkele noodzaak om me te verroeren, omdat alles vanzelf aan me voorbijtrekt.

De man met de fles heeft nu het pand bereikt dat kortgeleden pal naast mij is verrezen. Gelukkig hebben de bouwlieden geen dwarsverbanden tussen ons gemaakt, want ik vrees dat we elkaar anders ernstige schade zouden toebrengen. Hoewel de gevel zich buiten mijn gezichtsveld bevindt, heb ik er toch een vrij nauwkeurig beeld van dankzij gesprekken op de bouwplaats en opmerkingen van passanten. Eerlijk gezegd voel ik een diepe afkeer voor het belendende

[p. 91]

perceel. Het is een schaamteloze kopie van mijzelf, uitgevoerd met inferieure materialen. Op de okerkleurige bakstenen woekert nu al een witte schimmel.

De hijgende man keurt mijn rivaal in elk geval geen blik waardig. Hij maakt zich los van de gevel, stapt het gesmolten asfalt op, gaat pal voor mij staan en kijkt omhoog. Nu pas begint het me te dagen. Ik heb hem al talloze malen in mijn omgeving zien rondlopen, maar tot nu toe altijd blootshoofds en gehuld in een lange, zwarte jas. Bovendien herkende ik zijn gezicht niet, omdat het schuilging in de schaduwrand van zijn hoed. Nu ik zijn trekken in het volle licht zie, voel ik een allesverzengende haat in mij opkomen. Dit is de man die koelbloedig aan mijn ondergang werkt.

In de loop der eeuwen hebben bouwlieden heel wat aan mij verspijkerd, vermetseld en weggebroken. Zo is de geglazuurde vloer met mokers aan stukken geslagen en vervangen door een laag cement. De muurankers van de eerste verdieping zitten nog altijd in de gevel, maar zijn allang verworden tot loze ornamenten omdat de oude vloerbalken zijn losgezaagd. Het plafond van de begane grond werd ongeveer een meter verlaagd om op de etage erboven ruimte te creëren voor de gemeentelijke dienst Burgerzaken. Tot voor kort huisden er ambtenaren in mij.

Enkele van die ingrepen beschouw ik nog steeds als een verrijking. Helaas werden de meeste zo bruut en onoordeelkundig uitgevoerd dat ze flinke kwetsuren tot gevolg hadden. Mijn ziel raakte niet beschadigd, maar ik begreep al na een paar aanrandingen dat het zover zou kunnen komen. Daarom ben ik altijd als de dood voor sloophamers en de geur van specie. Ik ben voortdurend op mijn hoede voor bouwkundige aanslagen.

Toen deze gestalte voor de eerste maal een videocamera op mijn gevel richtte, koesterde ik geen argwaan omdat hij zich niet onderscheidde van een willekeurige toerist. Ik werd pas alert toen ik zag dat hij systematisch te werk ging en ook mijn binnenwerk meter voor meter vastlegde, zelfs de muren van de kelder. Toch was ik niet zeker van zijn kwade bedoelingen, omdat hij geen kille indruk maakte. Hij keek met respect naar de zigzagpatronen van mijn metselwerk en de pen- en gatverbindingen in mijn balken.

Zijn oog voor details heeft me in verwarring gebracht. Zelfs tijdens de eerste fase van de werkzaamheden was ik niet overtuigd van kwade intenties. Terwijl de ambtenaren rustig doorwerkten, liet hij mijn voorgevel bijna liefdevol stutten met drie licht hellende balken. Daarbij ging de bouwploeg zo voorzichtig mogelijk te werk, om beschadigingen te voorkomen. Niet lang daarna werd het pand

[p. 92]

ontruimd, verwijderde hij zonder al te veel geweld de tussenvloer en plaatste hij ook stutbalken aan de binnenzijde van mijn gevel. Ik begreep nog steeds niet waar hij naartoe werkte, maar bleef de stille hoop koesteren dat hij verminkingen uit het verleden ongedaan wilde maken.

De oplegger met bouwkraan die het plein opreed, maakte een einde aan al mijn illusies. Op dat moment begreep ik dat hij de gedaante heeft van een bondgenoot, maar in werkelijkheid mijn ergste vijand is, mijn persoonlijke beul. Zijn eerste aanval kwam lafhartig van achteren. Een ijzeren bal verbrijzelde mijn dakpannen en sloeg de nokbalk aan splinters. Een dag later lagen ook mijn zijmuren en achtergevel volledig in puin, het front is alles wat nog van me rest.

Hij draait de dop van zijn fles, gooit zijn hoofd achterover en klokt het water naar binnen. Ik vraag me af waarom de moordende hitte hem niet heeft weerhouden hierheen te komen. Zijn macht is groot genoeg om anderen op mij af te sturen. Wat drijft hem ertoe persoonlijk te verschijnen? Komt hij zijn hart ophalen aan de onttakelde staat waarin ik verkeer?

Het kost me vaak grote inspanning om menselijke emoties te interpreteren. Zo ook nu. Ik verwacht een triomfantelijke blik, maar ik twijfel. Wat ik zie zou net zo goed bezorgdheid kunnen zijn. Hij zet de fles op de grond, haalt een sleutel uit zijn zak en opent het hangslot aan het hek dat de steiger afsluit. Hij wurmt zich door de smalle doorgang en nadert mij nu zo dicht dat ik zijn zweetlucht kan waarnemen. Er komt geen einde aan zijn folterpraktijken.

Via de steiger klautert hij moeizaam een verdieping hoger. Daar gebeurt waar ik zo bang voor ben geweest: hij begint me zonder enige terughoudendheid te betasten. Zijn wijsvinger glijdt door mijn uitgehakte voegen, zo diep dat ik ervan walg. Hij strijkt over mijn huid die schraal is van het zandstralen. Hij volgt de scheuren die als een zaagtand door mijn gevel lopen en die door de hoge temperatuur alleen maar dieper lijken te worden. Kon ik hem maar van mij af stoten. Raak me niet aan met je vlezige tentakels, transpirerende hypocriet! Menselijk uitschot!

Waarom werkt mijn geest toch zo hemeltergend traag? Ik heb ze bezig gezien terwijl ze gebouwen in mijn omgeving toetakelden. Hoe heb ik kunnen denken dat ik de dans zou ontspringen? Die smeerlappen zullen mijn voegen volsmeren met spierwitte mortel, mijn houtwerk verpesten met glimmend vernis en een lichtbak aan mijn gevel monteren die 's nachts voor hoerig strijklicht zorgt.

Perverse geesten zijn ongedurig. Zonder aanleiding staakt hij zijn

[p. 93]

handelingen, laat me weer los, daalt af en opent met een andere sleutel mijn voordeur. Nu drukt hij de hoed dieper op zijn hoofd, stapt de gapende leegte achter mijn gevel binnen, wandelt door de bloedhete fantoomhal. Plant zijn zolen waar mijn zwellende pilaren stonden.

Het is mij een raadsel wat hij met mijn stoffelijke resten heeft gedaan. De zuilen hebben ze op twee exemplaren na onbeschadigd kunnen verwijderen en voorzichtig weggereden in een vrachtwagen. Verder heeft hij nog een aantal ornamenten, eikenhouten deuren en glas-in-loodramen weten te redden. Voor het overige ben ik tot puin geslagen en afgevoerd in metalen containers. Mijn samenhang is vernietigd, ik ben verspreid over eindbestemmingen die ik nooit zal kennen.

Kijk hem paraderen, zie hoe hij van mij wegloopt en de kaalslag met zijn passen afmeet. Het moet hem een gevoel van absolute macht geven dat hij mij van mijn fundamenten heeft gedonderd. Mensen hebben zich eeuwenlang naar mijn muren geschikt, nu heeft hij de rollen omgedraaid. Zelfs wat er nog van mij rest, dank ik volledig aan hem. Ik ben niks anders dan een gebalsemd lijk.

Plotseling houdt hij zijn pas in, draait zijn hak in de grond om de plek te markeren. Strekt dan zijn beide armen uit zodat ze een hoek van ongeveer 90 graden vormen. Hij geeft de plaats aan waar de nieuwe achtermuur en zijmuur elkaar zullen raken. Ik weet dat het metselwerk niet van baksteen zal zijn, maar van wanstaltige, grijze blokken die ze haastig aan mijn façade vastlijmen.

Net als de slopers zullen ook de bouwers hem blindelings gehoorzamen. Hij is degene die mijn lot bezegelt. Maar zoals hij daar eenzaam in de brandende zon staat, boezemt hij geen enkel ontzag in. Zijn lichaamsbouw is deerniswekkend, omdat er geen rechte lijn of haakse hoek in valt te ontdekken. Zelfs als hij stilstaat, blijven al zijn onderdelen onrustig in beweging. Hij oogt zo neurotisch en kwetsbaar, dat ik in lachen zou uitbarsten als ik er de kracht nog voor had.

De hete wind blaast verkruimeld cement uit mijn voegen. Van mijn oorspronkelijke weerbarstigheid is niets meer over. De scheuren trekken steeds dieper in mijn lichaam. Volkomen willoos hang ik tegen mijn stutten. Wat heeft het voor zin mijn geschiedenis nog verder op te rekken? Ik ga gebukt onder mijn eigen cynisme, zoveel heb ik al gezien.

Staak die obscene gebaartjes, bouwmeester. Laat je ongespierde armen zakken en stop met die natte dromen over een gebouw dat nog niet bestaat. Ik wil dat je naar me toe komt en onder ogen ziet

[p. 94]

wat je hebt aangericht. Schei uit met dat macabere gedans op mijn graf, toon liever berouw voor de gore streken die je hebt geleverd. Of is die armzalige ziel van je niks anders dan een put met ongebluste kalk?

Ik hel al zichtbaar achterover, dus ik weet wat me te doen staat. Ik hoef mezelf alleen maar gewicht te geven. Eindelijk zal ik op eigen kracht in beweging komen. Die scharnierende menselijke motoriek waar ik ooit jaloers op ben geweest, kan me gestolen worden. Het gaat mij om één machtig gebaar waarmee ik mezelf in ere herstel. Zoals ik ooit een os van zijn ijzeren haak naar beneden heb zien storten. Op de breekbare benen van de man die hem aan stukken wilde snijden.

Ja, goed zo. Kom jij maar hierheen. Stap voor stap. Je houdt het toch niet lang uit in die kokend hete oven. Heel beheerst, terug naar de schaduwstrook waar je vandaan komt, anders word je gaar gestoofd. Geen onnodige risico's, beste architect, breng je project niet in gevaar. Veel beter om de koelte op te zoeken. Kom dicht bij me. Druk jezelf tegen de stenen. Wees niet bang.

Dit is het moment, vervloekte balken! Dwing me niet langer overeind te blijven. Gun me mijn wraak, nu! Hij staat op een paar meter afstand, is zich van geen kwaad bewust terwijl ik spottend op hem neerkijk. Mooier kan het niet. Laat me achterover storten van het lachen, laat mijn puin neerbeuken op die potsierlijke hoed van stro.

Dat de houtworm jullie wegvreet! Verkankerde boomstammen! Wat heb ik misdaan dat jullie je tegen me keren? Rot toch weg in de hel! Waarom nemen jullie dat doortrapte beest in bescherming? Ik smeek het, laat me gaan. Mijn glas zal zijn vetlagen openrijten, mijn gewicht zal zijn gebeente verbrijzelen. Ik slacht hem fluitend! Ik maak hem met de grond gelijk!