De Gids. Jaargang 165

[p. 913]

Hedda Martens
Iemandsland
Angelus

Iemand heeft nooit erg van zijn vrouw gehouden en ook zijn kinderen laten hem betrekkelijk koud; hetzelfde geldt voor zijn ouders, en vice versa trouwens, dus het zal wel in de familie zitten. Niet dat hij er veel over nadenkt, liefde laat zich immers toch niet dwingen, en praten over zulk soort zaken vindt hij al helemaal aanstellerij; hij is zich een en ander afdoende bewust en, veel belangrijker punt, hij kent zijn verantwoordelijkheden: in zijn naaste omgeving zal niemand tekortkomen. Dus is hij opmerkelijk attent bij verjaar- en feestdagen, gedenkt trouwerijen en verlovingsdata, stuurt kaarten wanneer hij op reis is - voor zijn werk moet hij dikwijls op pad - en verzamelt tal van cadeautjes om bij terugkomst uit te delen; er is, kortom, op zijn gedrag niets aan te merken. En al mag iedereen de liefde nog zo hoog in het vaandel dragen, hem kost het geen enkele moeite om ook zonder dat een voorbeeldig en gewaardeerd mens te zijn.

Waar hij trouwens wel van houdt, en bijzonder veel zelfs, dat is de natuur; al vanaf zijn vroegste jeugd botaniseerde, fietste en wandelde hij naar hartelust; hij had een prachtige verzameling grassen aangelegd en kende hele natuurgebieden uit zijn hoofd. Ook daarvan kon zijn familie trouwens profiteren, want zo gauw dat financieel mogelijk was had hij een flink terrein gekocht met een enorme vijver, oude bomen, varens langs een helder beekje en nog wat belendend akkerland waar hij alleen graan liet verbouwen, van zilvergroen tot goudgeel. Bij het terrein hoorde een enigszins vervallen klooster met een klokkentoren op het dak en iedereen kwam er dolgraag logeren, temeer omdat hij altijd zorgde dat ze wat eten en drinken betreft niets tekortkwamen.

Wel moest de familie het dan vaak zonder hem stellen, hij hield niet van die drukte en moest bovendien hard werken, het kostte behoorlijk veel geld om een en ander in stand te houden; maar was hij er wel dan klom hij op vaste tijden van de dag omhoog naar de klokkentoren en trok minutenlang aan de touwen om de klooster-

[p. 914]

lijke tweeklank over het terrein te laten klinken. - ‘Het ahàngelus klept in de vèherte,’ deed dan onveranderlijk zijn oudste dochter wanneer hij zich weer bij het gezelschap voegde met het beieren nog vol in zijn oren - onbegrijpelijk hoe ze kennelijk nooit genoeg kreeg van zo'n flauwiteit waar hij steeds opnieuw een knipoog tegenover moest plaatsen; blij toe dat ze na haar trouwen wat minder vaak langskwam.

Hoe dan ook blij toe als er zo min mogelijk mensen langskwamen, maar hij kende zijn verantwoordelijkheden en was allerminst van plan om zijn familie hun gevoel van saamhorigheid te ontzeggen; ook zijn ouders en zelfs schoonouders, die de aankoop aanvankelijk hadden genegeerd en zijn vrouw erom beklaagden, waren met het klimmen der jaren zo vaak van de partij dat hij een stoeltjeslift had laten aanbrengen, drempels verwijderd, badkamers aangepast. Ook huurde hij, naast een huishoudster, geregeld een verpleegster in; het zou de oudjes aan niets ontbreken, hoezeer hij er ook naar uitzag dat ze het leven lieten en hij het klooster en het terrein eromheen weer enigszins in de oorspronkelijke staat terug zou kunnen brengen.

Zelf bleef hij vasthouden aan een eigen kamer, een kleine zaal eigenlijk met koude en kapotte plavuizen, scheve luiken voor de ramen, diepe kasten waarin hij zijn botanische verzamelingen opborg en een enorme tafel vol kringen en houtworm. Als hij overdag per fiets de omgeving had afgezocht sleet hij daar zijn avonden, voorzover de familie dat toeliet - en de familie liet dat maar al te graag toe want gezellig kon je die man bepaald niet noemen, zeker niet als ze elkaars en andermans lief en leed eens grondig wilden doornemen. En wat was er nu genoeglijker dan dat, veilig bij een knappend kloostervuur met buiten de griezelige geluiden van de nacht, zelfs van vleermuizen die in de toren schenen te wonen - het spookte daar, boven die kamer van hem, en wat hij er deed moest hij zelf maar weten.

Wat hij er deed was bij suizend wit licht aan zijn verzameling werken, het liefst aan de grassen die als geëtst tussen grote vloeibladen lagen, een voor een opgetild trilde hun schaduw reusachtig en in oneindige vertakkingen op de gepleisterde muur. In het tafelblad had hij bij datzelfde gaslicht sierlijke letters ontdekt die er al tweehonderd jaar lang dunne krullen trokken, zeker vijf verschillende handschriften, met af en toe een half woord leesbaar of een getal waar een schuine streep onder stond. Het was stil om hem heen, vanaf mei hoorde hij het langgerekte piepen van gierzwaluwen die onder de dakpannen nestelden en het ongegeneerde lawaai van

[p. 915]

steenmarters; ook vond hij er 's winters reusachtige pijlstaartvlinders, en drie soorten vleermuizen bevuilden de vliering zonder zich te laten verjagen door zijn klokgelui. In de herfst kropen zelfs bleke zwammen door het steen, hij zag ze in een paar dagen bol opzwellen en dan zakten ze druipend en donker terug waarna er nog meer verschenen, tot bijna de maat van een voetbal - en wat het ook was dat hij zag, of hoorde, of alleen nog vermoedde, hij hield er zorgvuldig aantekening van in hoge gemarmerde kasboeken, het liefst 's avonds, bij gaslicht.

Tot besluit van zo'n avond gaat hij nog eenmaal naar buiten; in het donker ziet hij tenminste het asfalt niet dat in smalle paden onder de bomen gewalst is voor kinderfietsjes en rolstoelen, noch de veelkleurige resten van speurtochten, picknicks, de kunststoffen banken met prullenmand. Wat hij wel ziet, tegen de nachtlucht getekend, zijn de bebladerde takken van zijn drie eigen ginkgo's, de accolades van vleermuizen, de vuurvliegjes die hij hier heeft uitgezet en het bosuilenechtpaar: die zal hij nooit mislopen met hun vreselijk jammerende, knarsende groet. Op de vijver lichten twee zwanen op, de vinnen van karpers snijden als messen door het oppervlak en bij maanlicht kabbelen spiegeltjes over de golven; daarna kiest hij het pad langs het veld met koren dat 's winters in scherpe stoppels uit de korstige grond steekt, zijn eigen grond onder zijn eigen zolen. Stampend keert hij terug, met in het licht van de zaklantaren soms nog een woelmuis, een page, een snorkende egel en niet al te ver weg het geblaf van de hond, die hem voorbereidt op zijn laatste taak van de dag.

Hij loopt langs de verlichte ramen, veertien mensen dit keer: ze nemen vrienden mee, kinderen, kleinkinderen ook al inmiddels - alles kwebbelt en kaart, speelt, ruziet en rommelt, en behalve de oude hond is er niemand die hem opmerkt; achter een boom staat hij stil en repeteert hun namen, de graad van verwantschap, welke school of welk werk, hij telt het af op zijn vingers. Dan, achterom door zijn kamer, klimt hij de houten wenteltrap op en trekt aan de touwen van de klokkentoren: elf uur, het angelus klept in de verte, jawel. - Ook zij zal er zijn, deze dochter van hem, met haar tweede of derde man alweer na een wel heel omslachtige scheidingsaffaire; maar als hij nu eerst zijn aantekeningen afrondt, dan langdurig zijn beide slapen masseert om zich pas daarna bij zijn familie te voegen, dan is ook dat onderwerp hopelijk lang en breed achter de rug.