De Gids. Jaargang 165

[p. 876]

Marjoleine de Vos
Het schild van Hektor

Het is niet zo dat ik niet allerlei dingen in huis heb. Er is van alles. Bijvoorbeeld een thee-ei zonder kettinkje dat ‘my very first’ thee-ei is, en dat om die reden zonder kettinkje gehandhaafd wordt. Er zit een verhaal aan vast, natuurlijk, over mijn eerste huis en over de glazen theepot die ik daar had met een soort glas met gaatjes erin waar je de thee in kon doen maar die verstopte dan die gaatjes waardoor geen doorstroming, waardoor thee-ei in zicht kwam. Maar ook heb ik een theelepeltje dat het theelepeltje is of zou kunnen zijn waarmee ik mijn broer terzijde stond die als padvinder heitje voor een karweitje moest doen en door mensen met een groot dul tegelterras aan de mosverwijdering werd gezet, met zijn zus plus theelepeltje naast hem. Als je eenmaal om je heen gaat kijken naar dingen zie je van alles: een heel klein geel boekje dat al jaren op mijn bureau ligt en daardoor het air aan heeft genomen van iets enorm dierbaars maar eigenlijk zegt het me niets. Een kijkertje dat ik eens van een vriend heb gekregen waarmee je niet recht vooruit kijkt maar opzij, wat volgens hem in restaurants ontzaglijk handig is. Een aapje niet van mij maar van mijn man toen hij klein was en dat hij half uit zijn broekzak liet steken om het dan plotseling tevoorschijn te halen tot gegil van de dames en vreugde van hemzelf. Diverse opgezette vogeltjes die een steeds stoffiger schijn van leven ophouden behalve dat ene waar het kopje van afgevallen is. Een servies uit 1800, helemaal gaaf en heel prachtig, gekregen als huwelijksgeschenk, als symbool misschien voor onze inzet om het ook tweehonderd jaar uit te houden. Verfomfaaide meisjesboeken die nog van mijn moeder geweest zijn en waarin een man aan het leuke opstandige meisje vraagt: ‘Ilse, wil je mijn lief vrouwtje zijn?’ en even lijkt ze ‘nee!’ te gaan gillen maar dan buigt zij het hoofdje. Lang gedacht dat het zo hoorde. Een suikeren hart uit Polen. Een imitatie steen van Rosetta. Een schetsboek van toen ik dertien was.

Allemaal dingen.

[p. 877]

Foto: Roeland Fossen

Maar allemaal niet Het Ding met hoofdletters.

Enige tijd geleden is mijn oma overleden. Ze is achtentachtig jaar geworden, vrij goed gebleven tot op het laatst, haar sterfbed was niet naar, en omdat ze al jong moeder was geworden hebben zowel mijn moeder en tante als wij kleinkinderen haar verbluffend lang bij ons gehad. Zelf was ze tevreden over haar leven, zei ze, en nu had ze het wel gezien. Dus wat dat betreft alleen maar reden tot tevredenheid. Die je niet voelt als iemand dood is. Want heel dit praten is het verhaal eromheen, maar het gevoel eronder trekt zich daar niet zoveel van aan.

Ineens is een leven bijna niets als iemand er niet meer is, ineens hoor je dan weer in je hoofd de oude taal: ‘de sterveling - zijn dagen zijn als gras, als een bloem des velds zo bloeit hij;/ wanneer de wind daarover is gegaan, is zij niet meer’. In het echt is een leven vaak lang, in het echt kan een middag waarin niets gebeurt - geen telefoon die gaat, een zon die niet van wijken weet, niets om naar uit te kijken - heel lang duren en kun je opzien tegen al die middagen die nog moeten komen, met allemaal niets erin. De dood vervormt dat. Die zegt ineens ‘zo voorbij’.

Dat is waar en niet waar tegelijk. Waar is dat er op het moment van iemands dood zoveel verdwijnt, zóveel dat al die achtentachtig

[p. 878]

jaren niet meer dan een zucht lijken, dat al de jaren van degenen die haar voortbrachten, die bij haar hoorden en die er ook al niet meer zijn, eveneens stof lijken dat nu weggeblazen wordt.

Maar dan ga je iemands huis binnen. En daar staat de dagelijksheid nog in volle bloei, planten die water willen, kopjes, borden, kruimeldief, wasmachine, dozen vol ansichtkaarten - ‘Dag oma, Het is hier fijn’, ‘Lieve mam, Even een kaartje’ - knipsels, bloezen, kruiswoordpuzzels. Niks geen zucht en stof, een heleboel praktische nuchtere dingen die een nieuwe bestemming moeten krijgen of geen en die allemaal bij elkaar vertellen van een leven maar ieder op zichzelf nogal nietszeggend zijn.

Waar is iemand, in zijn interieur? Het voorwerp dat het geheim van het leven draagt, Het Ding, bestaat niet. Geen van al die dingen ís de overledene, hoe je ook zoekt naar het schild van Hektor, door zijn moeder Hekabè toegesproken:

‘Ach, eens heb je Hektors arm en mooie pols
beschermd, maar nu ben je je dappere verzorger kwijt.
Heerlijk, die afdruk die hier in je draagriem staat,
en in de mooie ronde rand van wilgenhout het zweet
dat dikwijls van z'n voorhoofd droop, als Hektor
zwoegde en jou tegen zijn kin aan zette.’

Dat schild - je vindt het niet.

Wel liggen er papiertjes met handschrift en ja, iemands handschrift. Niemand anders heeft dat handschrift, nooit zal er meer een nieuw blaadje mee verschijnen.

En wij maar sporen uitwissen. Vuilniszakken vol spulletjes het huis uit dragen, dingen verstrooien over verschillende locaties, keihard beslissen dat er van alles weg kan en moet, opgeruimd vaststellen dat iets nog best bruikbaar is en mee kan om opgenomen te worden in de zee van de eigen spullen, ononderscheidbaar.

Er lijken wel helemaal geen betekenisvolle dingen te bestaan. Niets heeft meer betekenis. De betekenis was de levende, de eigenaar, de betekenis bestond uit de omgang met al die dingen, uit hun aanwezigheid in een leven. Leven weg, betekenis weg. De Zweedse dichter Carl-Erik af Geijerstam schrijft: ‘Het besef dat je sporen worden uitgewist levert een diep inzicht op. Al tijdens je leven beginnen ze te verdwijnen.’ Dat laatste is zeker zo, maar ik zoek nog naar een dieper inzicht dan dat onze dagen als gras zijn, ik zoek nog naar Hektors schild, naar de vrouw die daar woonde, de vrouw die leefde in haar foto's maar daaruit is verdwenen, de vrouw die het li-

[p. 879]

chaam bezielde dat wij hebben begraven en, als altijd, als iedereen, ik vind het niet en ik begrijp het niet.

Het Ding is een constructie die de dingen onrecht doet. We moeten gewoon onze plicht tegenover ze doen. Ze redden uit onze ondergang, ze behoeden en bewaren. Soms tonen ze een kras of een barst. Mooi zo. Soms zijn ze onbegrijpelijk gaaf de tijd doorgekomen en zie je ze, zelf beginnende te barsten en te kreukelen, onaangedaan staan. Ook mooi.

Voorlopig is er geen dieper inzicht dan dit: het leven, uitgedrukt in dingen, is een niet-kloppende optelsom van opzijkijkertjes, gele boekjes, thee-eieren en mottige aapjes.