De Gids. Jaargang 165

[p. 835]

Hedda Martens
Iemandsland
Espresso

Iemand heeft een grote sympathie voor huishoudelijke apparaten - die compacte wieltjes! die afgeronde hoekpunten! de reflecterende lampjes, met rubber bedekte knopjes, de uitneembaarheid, afwasbaarheid, instelbaarheid, de metamorfoses van kloppen naar klutsen naar mengen, van sproeien naar stoom, van malen naar persen! - maar hij kent ook een zekere vrees voor hun vaak onverhuld eigenmachtige optreden. Beide gevoelens hebben zich in de loop van zijn bestaan vermengd tot iets wat je respect zou kunnen noemen; een respect dat bijvoorbeeld niet zozeer zijn fiets, auto of grasmaaier betreft, want enerzijds lijkt hij die beter te doorzien en anderzijds zijn er gangbare reparatieplaatsen voor; met als derde en misschien wel voornaamste verschil dat ze minder in zijn privé-leven doordringen. Zo is een lege accu natuurlijk vervelend genoeg maar hij weet waar hij ermee naartoe moet, de grasmaaier kan hij doorgaans zelf repareren en een lekke band kent hij van binnen en van buiten; maar huishoudelijke apparaten zijn vandaag de dag net zozeer aan hem uitgeleverd als hij aan hen - vind nog eens iemand die weet hoe je een broodrooster ertoe brengt de boterham los te laten die er al drie weken in vastzit. Toen hij het eigenhandig probeerde, met zijn vork, kreeg hij een schok waarvan zijn haren overeind stonden en ontzet staarde hij naar het matglanzende apparaat, dat hij speciaal had uitgekozen vanwege de vriendelijke, halfronde vorm op kogelpootjes: zelf bijna een dikke boterham, zou je zeggen, met zwarte voeten.

Hij hield van zulke overeenkomsten; zo bezat hij een bloemenvaas in de vorm van een lelie, voorraadbussen in de gedaantes van een maïskolf, een ananas en een suikerbiet, een eivormige kookwekker en een stofzuiger die, met ingetrokken snoer, als een welgedaan tonnetje in de bezemkast stond. - Dat ingetrokken snoer was trouwens iets waar hij gemengde gevoelens over had; aanvankelijk vond hij het een grappig gezicht, die stekker die zo eigenwijs op het tonnetje zat als een rubberen insect met voelhoorns; maar de gretig-

[p. 836]

heid waarmee het snoer te pas en te onpas razendsnel in het apparaat wou terugkeren, stoelpoten en enkels lassoënd en ook zelf in onontwarbare lussen verstrikt, bracht hem er ten slotte toe er een stevige knoop in te leggen, op maximale lengte. Een onsympathieke daad, waardoor je bovendien niets meer zag van het met een speciale beschermrand omringde verdwijnpunt, als een zwart kraagje waar de stekker zo parmantig bovenop kon tronen: een positie die nu onbereikbaar was. Nee, het had hem zeer gedaan om op die manier in te grijpen in de vermogens van een verder zo dienstbaar apparaat en het verbaasde hem niet dat er tegenmaatregelen volgden: de kracht die zich nu niet meer op het snoer kon botvieren leek zich in de zuigmond te verdubbelen en voor hij het wist was hij vier sigaretten kwijt, als kogels uit het pakje geschoten, gevolgd door een gouden manchetknoop, een zakdoek, een strip postzegels met toeslag. Zodat hij wel moest doordringen in het ingewand van het apparaat, een meedogenloze stofkluwen die hem benevelde, in het gezicht hoestte en als zand tussen zijn tanden knerste; de manchetknoop zag hij evengoed nooit terug.

Ja, de wraak van zijn huishoudelijke apparaten kan hem vrees inboezemen, maar bij voldoende tijd en aandacht wil hij het ook wel als speelsheid zien - zo'n kloppertje bijvoorbeeld waarvan er drie aan de mixer draaien en eentje schiet er als een propeller vandoor; of de sierlijke dubbelsprong van twee boterhammen waarbij de toaster een wedstrijd lijkt te houden met de voorste - die later vast kwam te zitten - vrijwel altijd als winnaar; of de trage deeghaken die naast elkaar onbeweeglijk in de kom blijven staan terwijl het apparaat bedrijvig doorzoemt in zijn opgeheven hand. Hij lacht dan zo'n beetje, trekt de stekker eruit, drukt de haken terug en probeert het voorzichtig opnieuw: voilà, volgende akte, een deegsliert treft hem vol in het gezicht.

O, hij wil het heus wel speelsheid noemen maar er zit ook iets vervaarlijks aan; en dan bedoelt hij nog niet eens de welhaast demonische kracht van centrifuge of wasmachine - naar zijn idee toch al te groot en te zelfstandig om onder huishoudelijke apparaten te vallen - maar eerder het licht sluwe van de messenslijper, altijd juist iets te scherp, het onverhoedse van de tandenborstel die plotseling aan zijn verhemelte siddert, het scheerapparaat dat vals in zijn keel bijt: zulke al te nabije apparatuur heeft hij trouwens al gauw links laten liggen. Met daarbij het tweeslachtige gevoel dat ze hem niet te na moeten komen terwijl ze tegelijk aan hem uit zijn geleverd, want waar dienen ze nog toe: zo'n elektrische tandenborstel kan je toch moeilijk aan een ander cadeau doen, en de kapotte

[p. 837]

broodrooster heeft ook geen toekomst meer.

Maar bijzonder te spreken is hij over zijn onlangs verworven, blinkend verchroomde espressotoestelletje: niet groter dan een pak koffie, ingesnoerd in de taille waar zich een schroefdraad verbergt, en bij elke aanraking blozend met een bleek, dampend waas waarin zijn vingerafdruk haarfijn achterblijft: hij vat haar dan ook uitsluitend aan met de glazendoek en poetst haar dagelijks bij. Wonderbaarlijk is het minuscule kopje dat, evenzo verchroomd, onder haar rokken schuilgaat met een koperen oortje dat in een sleuf past opzij; ook zelf heeft het toestel een koperen oor dat als een bevallige arm op de heup rust, met dito dop op het deksel.

Hij is verrukt van zijn aanwinst die al spoedig uit de keuken verhuist naar het rooktafeltje naast zijn leren fauteuil: ze deelt haar stopcontact met de schemerlamp en de warme accu van zijn computer. Na het avondeten vult hij haar bij in de keuken, plaatst haar naast zijn leunstoel op een roestvrijstalen onderzetter, steekt zijn pijp aan en leest de krant terwijl zij beschaafd, ietwat stomend, haar geurboeket prijsgeeft: uitmuntende koffie, elke dag weer, hij is hier bijzonder aan gehecht geraakt.

En dan toch op een dag weer dat schelle verraad, dwars tegen zijn vriendschap en zorgzaamheid in: vanuit haar taille opeens een sissend braken dat hem haastig opzij doet grijpen, au nee, een ruk aan het snoer: maar te laat al, heel de modderprut van haar ingewand over de asbak, tabakszak, het stapeltje boeken, over de arm van zijn leunstoel, op het vloerkleed, zijn been. En over zijn hand natuurlijk die gloeiend brandt; hij stuift in drift naar de keuken en houdt hem langdurig onder de koude kraan. - Ongetwijfeld was het ook nu weer deels zijn eigen fout geweest, hij had haar beter dicht moeten draaien, niet zo dichtbij moeten zetten, hij had haar hoe dan ook niet moeten vertrouwen: zoals je geen enkel toestel, ooit, kon vertrouwen.

Hij keert terug naar de kamer met besliste pas, weg met dat ding, hopla, onbetrouwbaar stuk huisraad - maar ach, erbarmelijk ligt ze erbij in twee stukken met het deksel wijdopen, bemodderd, bevlekt en beschaamd als hijzelf, met het kopje weggedoken in de verste hoek van de kamer. Hoe kan hij anders dan alles voorzichtig bijeenrapen, schoonspoelen, afdrogen, precieus in elkaar zetten en eindeloos oppoetsen met de zachtste doek?