De Gids. Jaargang 164

[p. 902]

H.M. van den Brink
Een pleister

Zolang hij zich kan herinneren, heeft hij verlangd naar de volmaakte zomer. Hij droomde van gazons, rimpelloos water, lome stoelen, ruimvallende kleren en van witgedekte tafels, waaraan niemand ruzie maakte. De zon ging langzaam onder, en dat duurde uren. Geluidloze uren, waarin de mensen langzaam en sierlijk bewogen als in een dans onder water of een vertraagde film.

En kijk nu eens: het is er allemaal. Het gras, de stoelen, straks het eten op het terras voor hun vakantiewoning, het eten waarvan hij de eerste geuren door de openslaande deuren ruikt. En de zon, die de hele dag hardnekkig heeft geschenen maar nu wel degelijk langere schaduwen werpt.

Veel beter kan het onmogelijk worden. En verwonderd stelt hij vast, terwijl hij om zich heen kijkt en de wijn laat draaien in zijn glas, dat hij het allemaal zelf gemaakt heeft: de hele entourage, de vrije tijd in zijn agenda, de attributen en het huis. Gemaakt, betaald, zoveel verschil is daar niet tussen. Want alles, dat weet hij heus wel, is tenslotte altijd tijdelijk. Alleen de kinderen, de blonde kinderen die nu van schaduwplek naar lichtvlek rennen, zichtbaar, onzichtbaar en weer terug, zijn op een andere manier van hem. Nooit volledig, wel voorgoed. Zelfs als ze niet meer zouden leven. Hij knijpt zijn ogen dicht. Hij had zijn lenzen vandaag ook niet moeten dragen. Het is vakantie. Maar met een bril is hij zelf minder volmaakt.

De kinderen zijn ongevoelig voor hun omgeving. Ze gillen om aandacht, ze gillen naar elkaar, ze gillen uit een onvrede die onbestemd en angstaanjagend is. Ook hun bewegingen zijn onrustiger en minder sierlijk dan hij had gedroomd.

Hij ziet ze achter in de tuin, daar waar het gras eindigt en abrupt overgaat in een steile helling vol met bramenstruiken, een kleine afgrond met aan de voet ervan een greppel en een korenveld. Hij is de helling al eens afgedaald om een pop uit de struiken te vissen; zijn handen en zijn enkels vertonen er nog de donkerrode krassen van. Hij kantelt het glas, het stroperige oppervlak van de vloeistof kan-

[p. 903]

telt mee en even kijkt hij door de witte wijn naar wat zich op het grasveld afspeelt. Hij neemt een slok, probeert te genieten. Zijn dochter tilt een stalen schep op en zwaait het ding boven haar hoofd. Ze deelt stoten uit naar haar broertje, de scherpe rand van het blad flikkert wit in de zon terwijl haar lichaam weer even in de schaduw valt. Hij voelt hoe het metaal de lucht doorklieft, hij is zelf die lucht, hij is het hoofd van de kleine jongen met het broze schedeldak, hij zit stil.

Het jongetje gilt nu niet meer. Het gegil is overgegaan in een langgerekt hysterisch huilen, angstig en woedend tegelijkertijd. Met zijn armen probeert hij de schep af te weren, niet beseffend dat hij de kans om geraakt te worden er alleen maar groter door maakt. Tegelijkertijd loopt hij achteruit, struikelend over zijn korte beentjes, vallend, een arm nog steeds geheven tegen de schep. Zijn zuster wil hem niet echt pijn doen, ze wil hem alleen maar bang maken. Daarom gilt ook zij nog steeds, met korte, felle kreten, zo hard dat ze het huilen er iedere keer mee overstemt. Waarom doe ik niks, denkt hij - en hij weet het antwoord: hij is als enige nog even, en nog maar een beetje, in die trage film.

Dan roept hij: ‘Jongens!’

Hij roept: ‘Jongens, houd daar onmiddellijk mee op,’ en terwijl hij het roept komt hij ook overeind, zet het glas weg, stapt van het terras af en beent in hun richting, hopend dat ze aan de manier waarop hij loopt meteen de ernst van de komende vermaning kunnen zien.

‘Houd daar onmiddellijk mee op en ga leuk spelen!’

Zijn dochter kijkt hem aan, laat de schep zinken en tilt 'm dan weer half op, in zijn richting, alsof ze nu hem wil slaan.

Het jongetje heeft nog een laatste uithaal voortgebracht en kijkt dan met open mond, wangen nog rood en nat van tranen, naar wat er gaat gebeuren.

De schep beweegt weer naar beneden. Zij ziet hoe ernstig hij zijn voorhoofd fronst.

‘Grapje!’ roept ze.

‘Dat zijn geen grapjes,’ zegt hij. ‘Je had je broertje heel erg pijn kunnen doen. En pijn doen is niet leuk.’

‘Welles,’ zegt ze.

‘Nietes,’ zegt hij. ‘Het mag niet, want we zijn hier om het fijn te hebben. En om heel erg lief te zijn voor elkaar.’ Wie als een vijfjarige probeert te spreken, zou intelligentere gedachten moeten hebben. Begrijpt zij dat ook?

‘Het is hier saai,’ zegt ze. Ze steekt haar kin vooruit en kijkt hem

[p. 904]

aan met fonkelende oogjes, als iemand die het hoge woord er eindelijk heeft uitgebracht. Trots, en nieuwsgierig naar het effect.

Haar broertje knikt en valt haar bij, van slachtoffer is hij in een oogwenk tot bondgenoot geworden.

‘Het is hier shit.’

‘Van wie leer jij dat soort woorden?’

‘Van jou,’ roepen ze allebei.

In andere omstandigheden zou hij erom lachen. Maar de middag, de zon, het gras - alles drukt zwaar op hem en zelfs zijn stem doet niet meer precies wat hij zou willen.

‘Dat kan wel zijn,’ zegt hij, ‘maar hier mag je ze niet gebruiken. Hier is het veel te mooi en veel te duur.’

Staat zijn dochter hem nu uit te lachen? Sluit zijn zoon zich, laf en gedienstig, bij haar aan? Kleine Quisling, vadermoordenaar.

Hij hoopt dat ze de moedeloosheid in zijn schouders niet zien, de bondgenoten, wanneer hij zich omdraait en terugloopt naar het huis.

Zijn vrouw heeft vanaf het terras naar hen staan kijken. Zodra hij weer zit, komt ze achter hem staan en slaat de armen om hem heen. Hij weert haar af. Ze zegt niets, laat hem los en loopt op haar beurt naar de kinderen, die gehoorzaam luisteren naar wat ze zegt en dan hand in hand verdwijnen, de hoek om, naar een ander deel van het terrein, aan de zijkant van het huis.

‘Ik heb ze weggestuurd,’ zegt ze terwijl ze weer het huis instapt. ‘Ze gaan een boomhut bouwen. Samen. Dan vallen ze jou niet lastig. Dan heb jij je rust.’ Ze is onnavolgbaar in het combineren van een geruststelling met een verwijt.

De wijn heeft zijn smaak verloren. Hij neemt een grote slok. Boomhut.

Als er iets is waar hij niet tegen kan, dan zijn het kinderen die vallen. Toen ze leerden lopen, kromp hij ineen zodra ze hun evenwicht verloren en nog voor ze de grond raakten slaakte hij een kreet van schrik en pijn. ‘Dat helpt niet,’ zei de moeder, tegen hem, terwijl ze het kind opraapte en hij toekeek. Verstijfd en onmachtig. ‘Je maakt ze alleen maar bang door zo te schrikken. Ze moeten leren vallen, vallen en opstaan.’ Maar het leek vaak of hij de klap harder voelde dan het slachtoffer zelf. En dat is nog steeds zo. Als een kind valt, valt hij ook.

Naast het huis staat een dikke boom, een boom zonder bladeren. Eigenlijk meer het wrak van een boom, op sommige plaatsen hol, vermolmd en zwart, vol ongedierte, maar nog altijd vier of vijf me-

[p. 904]

ter hoog. Aan de voet van het gevaarte heeft lang niets kunnen groeien. Nog steeds is de grond er droog en hard. Dode wortels hebben er een raster in gelegd van knobbels en barsten. Hij wil niet denken aan wat ze in die boom gaan doen. Hij wil het misselijkmakende geluid niet horen van een kinderlichaam dat die grond raakt. Het openbarsten van de kleine, tere bundel vol gedachten en organen. Kraakbeen dat splijt.

Het is een heel genre, kinderen die vallen. In de Funniest Home Videos zijn ze er altijd bij. Ze worden over het stuur geslingerd van hun stepjes, kapseizen in hun stoeltje wanneer ze naar de verjaarstaart reiken, botsen met de trapauto van een stoep, raken met hun kin de tegels na een mislukte manoeuvre in het zwembad of met hun achterhoofd het beton onder de skilift. Hilariteit. Japanners zijn er dol op, op dit soort filmpjes. Houden Japanners niet van hun kinderen? Niet veel, denkt hij. Niet wanneer ze een camera vasthebben.

Er is ook altijd muziek bij van een vrolijk elektronisch orgel, waarschijnlijk omdat het amateuropnamen zijn zonder behoorlijk eigen geluid. Die muziek maakt het nog erger. Kind dat valt omdat zijn stoel onder hem wordt weggetrokken. Gelach in de studio, tromgeroffel, majeur akkoord. Een vlammende steek door de kleine ruggengraat, via de nek, tot in het achterhoofd. Daar kon je blind van worden.

Hij is het al. Hij kijkt niet wanneer er een dergelijk programma op televisie is, hij zapt, hij schakelt uit, hij knijpt zijn ogen dicht. Nu drinkt hij wijn terwijl zijn kinderen in een zwarte boom klimmen aan de zijkant van het huis.

Zij zet voor zichzelf een tweede glas op tafel en daarnaast een schaal met kaas en olijven.

‘Gaat het weer een beetje,’ vraagt ze.

‘Er is niks.’

‘Kom.’

Ze zucht en neemt iets van de schaal. Ze gaan nu samen naar het uitzicht kijken, naar de lege tuin. Samen een beetje zwijgen. Heel in de verte hoort hij een landbouwvoertuig, een tractor of een maaimachine. Naast het huis is het nog steeds stil.

Hij denkt aan alle zomers uit zijn eigen kindertijd, aan de warmte, aan de stilte, aan de lange middagen, aan hoe groot de wereld was en hoe je toch nergens naartoe kon. En als hij terugdenkt lijkt het alsof er alsnog een gouden glans over komt te liggen, de glans die hij vroeger in de toekomst projecteerde. Geluk hangt samen met verveling. Het is die roerloosheid waar je later naar terugverlangt, terwijl

[p. 906]

hij zich heel goed herinnert hoe zijn kindervoeten destijds schopten en zijn vuisten trommelden op de muren van het nietsdoen dat gedwongen was. Verlangend naar geluid, hunkerend naar beweging. Hadden zijn ouders ook geprobeerd op zomermiddagen de tijd stil te zetten? Was het moedwil, al die saaiheid? Beweging brengt de kans op ongeluk met zich mee.

‘Moeten we niet even kijken?’

‘Toe nou.’

‘Waar denk je aan?’

‘Aan niks. Even aan niks toevallig. Ik geniet.’

‘Denk je wel eens: ik had ze wel binnen willen houden, in mijn buik. Dat ze er wel waren, maar niet los, niet buiten, zodat...’

‘Dat zou jij wel willen,’ zegt ze opeens kwaad. ‘Dan hoef jij je geen zorgen meer te maken. Denk toch niet altijd aan jezelf.’

Maar hij denkt niet aan zichzelf. En dus ook niet aan zijn kinderen. Op dit vreemde moment in de toekomst, terwijl het mooi en rustig is, moet hij opeens denken aan een gebeurtenis van bijna veertig jaar geleden, waarvan hij niet wist dat hij er nog een herinnering aan had. Hij moet denken aan zijn eigen vader bij wie hij huilde over de jongens die hem tegen de grond hadden geduwd en zijn fiets afpakten. Hij ziet ineens weer de beweging waarmee de kleine man zijn jas aantrok, vastberaden, om genoegdoening te halen, en hoe hij een halfuur later weer binnenkwam, hand aan zijn hoofd, hoofd afgewend, zonder iets te zeggen. Een barst in een van de brillenglazen, het montuur nog dagenlang gerepareerd met een bij nader inzien onvergetelijke pleister.

Hij staat op en nu is het zijn beurt om haar vast te houden, wat ze toestaat, eerst nukkig maar dan min of meer tevreden. En zo blijven ze zitten, lang, net zo lang tot er van om de hoek een gebrul opklinkt, omdat er iets gebeurd is dat waarschijnlijk niet ernstig is maar zo goed als zeker onherstelbaar.