De Gids. Jaargang 164

[p. 344]

Maarten Asscher
Geachte,

Een dichter kan soms, zo lijkt het althans, ‘out of the blue’ doordringen tot de poëtische wereldtop. Meestal verloopt dat via een vertaling in het Engels. Zo ging het bijvoorbeeld met Wisława Szymborska, de Poolse dichteres aan wie kort na publicatie van de bundel View with a Grain of Sand (Harcourt Brace, 1995) de Nobelprijs voor Literatuur werd toegekend.

Zo is er nu ook de in 1932 op Kreta geboren, maar tegenwoordig op het eiland Lipsi woonachtige Griekse dichter Andreas Karavis. Voor kenners van de twintigste-eeuwse Griekse dichtkunst is zijn werk geen nieuws. Zijn twee belangrijkste bundels, Witte gedichten (1965) en Meesters van de droom (1989), vormen sinds jaar en dag vaste bronnen voor wetenschappers en bloemlezers. Maar na enkele prominente Amerikaanse tijdschriftpublicaties, zoals in het oktobernummer 1999 van The Atlantic Monthly, is het werk van deze dichtende eilandvisser pas goed onder de aandacht van het grotere publiek gekomen door de uitgave van de bundel Saracen Island. The Poetry of Andreas Karavis (Vehicule Press, Ottawa 2000). Dank zij de toewijding van vertaler David Solway, die naast een inleiding in de bundel ook een kritisch en biografisch companion volume bij de uitgave verzorgde, kan een wereldwijd lezerspubliek nu kennismaken met het werk van iemand die door sommigen al als een legende wordt gezien en die in een recent artikel over zijn werk in Books in Canada ‘een moderne Homerus’ wordt genoemd.

Zo'n ronkende introductie als deze klinkt aardig, zozeer dat je er bijna in zou gaan geloven. Maar zelfs de meest vluchtige lectuur van de poëzie van Karavis - althans in de Engelse vertalingen uit Saracen Island - brengt hoofdzakelijk krakkemikkige metaforen, knullige sfeerbeschrijvingen en gezochtpittoreske tafereeltjes aan het licht. Na inzage in de diverse publicaties dringt zich het besef op dat Karavis vermoedelijk slechts één ding met Homerus gemeen heeft, namelijk dat ook hij nooit bestaan heeft. Wat te denken van:

‘The black olive
shakes the cup of the morning glory
like a fisherman swirling his cognac glass
to catch the morning sun.’

Zo heet het in Solway's ‘vertaling’ in het gedicht ‘Morning’. Elders verzucht de dichter:

‘I remember the wine was sweet
and the bread always fresh’

[p. 345]

Vervolgens mummelt hij nog door over ‘young girls, intact for marriage’, die ‘blessed their men in every dialect.’

Men moet vrezen dat de vertaler en uitgever zelf bij het voorbereiden van deze uitgave aanzienlijk te diep in hun cognac-respectievelijk wijnglas hebben gekeken.

Misschien is er zelfs wel iets ernstigers aan de hand, namelijk een zeldzaam geval van poëziehaat. Dat komt voor, mensen die uit frustratie over hun eigen mislukking of uit de primitieve behoefte om hun ene achterpoot op te tillen, de wonderen der poëzie in de zeik nemen. Want dat deze in Griekenland zelf zogenaamd reeds befaamde dichter een verzinsel is, dat is zo klaar als een klontje. Of ben ik nu te lichtgeraakt en is het overdreven om je daarover op te winden? Een paar mensen in Canada die zich vervelen, bedenken en presenteren zogenaamd een beroemde Griekse dichter en stellen vervolgens verheugd vast dat tijdschriftredacties, recensenten en boekhandelaren zich allemaal grif voor de gek laten houden.

‘Parody is the sincerest form of flattery’, zo wist Oscar Wilde. Zeker op het Noord-Amerikaanse continent, waar de dichterlijke vertaalcultuur - helemaal bij de grotere literaire uitgeverijen - zo spaarzaam in ere wordt gehouden dat het fenomeen der ‘vertaalde poëzie’ zelf bijna een legende is geworden. Bij Amazon (‘earth's biggest bookstore’) is van grote Nieuw-Griekse dichters als Kostas Karyotakis of Nikos Kavvadias zelfs niet één titel leverbaar. Van Angelos Sikelianos is het meeste van wat ooit in het Engels werd gepubliceerd sinds lang out of print.

Oscar Wilde had natuurlijk gelijk met zijn aforisme. Maar zoals wel vaker bij Oscar Wilde, is het tegenovergestelde ook waar: ‘Parody is the insincerest form of insult’, en daarvan lijkt mij sprake te zijn bij de fake-ontdekking van de Griekse dichter Andreas Karavis.