[Nummer 3/4]
Over dit nummer
Zelfdoding, zo luidt een bekende uitspraak van Albert Camus, vormt het ene, echte filosofisch probleem. De beslissing of het leven waarde heeft, en of het daarom al dan niet zinvol is om verder te leven, is het enige concrete antwoord op de grondvraag van de filosofie. Alle andere vragen, zegt Camus, of de wereld nu over twee of drie dimensies beschikt, en of het bewustzijn negen of twaalf categorieën telt, komen pas aan bod na die ene, fundamentele vraag: heeft het leven zin?
Camus' uitspraak klinkt eenvoudig, maar is dat natuurlijk niet. Het probleem ligt in de logica waarmee de uitspraak gepaard gaat. Camus lijkt te veronderstellen dat de dood een alternatief vormt voor het leven. Bovendien, zo zou je kunnen concluderen, gaat Camus ervan uit dat beslissingen aangaande zelfmoord bewust en bij volle verstand gemaakt worden: koelbloedig berekenend stelt de aanstaande zelfmoordenaar vast dat sterven meer voordelen biedt dan verder leven, en vervolgens gaat hij over tot zelfdoding. Zo bezien zouden we iedere zelfmoord als een filosofische daad moeten beschouwen, en als een daad die respect verdient, niet in de laatste plaats omdat hij met redenen omkleed wordt. De werkelijkheid is vele malen banaler. Lees de brieven van zelfmoordenaars: de een geeft eindelijk toe aan een innerlijke drang die groter blijkt dan het verstand, de ander wil zijn omgeving niet langer tot last zijn, een derde doodt zichzelf om schuldgevoelens bij anderen op te wekken, en een vierde, ja die vierde schrijft inderdaad dat het leven geen zin meer had. Maar of we die uitspraak als filosofischer dan de andere moeten beschouwen? We zouden dat kunnen doen, als de redenen die zelfmoordenaars voor hun zelfgekozen dood geven, met recht redenen genoemd mogen worden, en we hun dood daadwerkelijk als het gevolg van een oorzaak kunnen beschouwen. Bovendien zouden we hun dood dan als een nieuwe, betere toestand moeten beschouwen. Maar dat laatste is nu juist het probleem waarvoor de dood, en dus ook de zelfdoding, ons stelt: de dood is geen toestand, de dood is niets, de dood is niet meer en niet minder dan het einde van een leven. De zelfmoordenaar kan van de voordelen van zijn zelfgekozen dood niet genieten, en de achterblijvers zullen nooit echt antwoord krijgen op de vraag waarom iemand zich gedood heeft. Zelfmoord, zo zou je kunnen zeggen, is geen rationele beslissing, maar integendeel een daad waarbij de vraag naar oorzaak en gevolg geen enkele waarde meer heeft. Daarom
luidt, zoals de artikelen in deze Gids laten zien, de enige filosofische vraag die bij zelfmoord aan de orde is: waarom? Naar het enige echte antwoord op deze vraag zult u in dit themanummer echter tevergeefs zoeken. Want dat, zo moge duidelijk zijn, wordt slechts gegeven door mensen die besloten hebben dat dat antwoord niet bestaat.
De redactie
Auteursrechtelijk beschermd
