De Gids. Jaargang 163

[p. 179]

Kees Bokweide
Van de leesplank
Nostalgisch griezelen

Zoals iedereen met een medisch beroep word ik bij tijd en wijle uitgedaagd om griezelverhalen op te dissen. De laatste keer was van de zomer, toen ik mijn zwager bezocht op een camping in Noord-Italië. Zijn dertienjarige zoon, Luuk, die er nu al uitziet als een van ijver en ongeduld trappelende jonge accountant, bleef de hele dag doorzeuren over wat hij splatterstories noemde. Zelf heeft hij een smetteloos gebit. Aan zijn eigen tandartservaringen is nog geen boor of tang te pas gekomen.

Natuurlijk had ik hem urenlang kunnen bestoken met plastische details over door tandvlees sijpelend pus, monsterlijk scheefgegroeide kaken en beschrijvingen van de lijkenlucht die opstijgt uit zieke wortelkanalen. Ook met de doodsangst in de ogen van mensen die lang niet geweest zijn of de gevallen die letterlijk drijvend in het angstzweet orgastische kreten van pijn uitstoten had ik hem vast kunnen vermaken. Maar ik gehoorzaam een extra en ongeschreven artikel uit de Hippocratische eed, dat zegt dat ik het lijden dat ik zie, hoe potsierlijk of spectaculair ook, niet mag gebruiken als bron voor vermaak. Ik gaf niet thuis en raadde hem aan zich tevreden te stellen met stripverhalen en horrorfilms.

Aan Luuk en het puberale, fantastische griezelen moest ik weer denken toen ik het debuut las van Ramses Meert, een zevenentwintig jarige Vlaming uit Dendermonde. Hij publiceerde een boek met zes korte verhalen, dat net 110 bladzijden beslaat, onder de titel Otaku. De teneur van de verhalen zou je kunnen omschrijven als Luuk-in-de-aanval. Dus geen vragen naar onsmakelijke gruwelen, maar het opgewonden opdissen ervan in de hoop dat de lezer/luisteraar om genade smeekt of verontwaardigd raakt. Dat laatste is namelijk een belangrijk element in het puberale griezelen. Het is immers de opvolger van het amusement dat kleuters putten uit poep en piesverhalen, en wat oudere kinderen uit schuine moppen, die ze maar half begrijpen. Deel van de pret is het provoceren van ouders, opvoeders, leraren en andere gezagsdragers.

Wat biedt Meert ons zoal? Moord, marteling, vampirisme, kannibalisme en een monsterlijke parasiet die zich dwars door de borst van de levende gastvrouw een weg naar buiten baant. Zoals te verwachten viel zijn het vooral bejaarden, jonge meisjes en kleine kinderen die het moeten ontgelden. In het eerste verhaal duikt een nihilistische opa op, die in een clichématig slecht bejaardentehuis woont. Aan het einde van een uitgelaten Hawaï-feest wordt hij met zijn rolstoel naar een luik midden in de feestzaal gereden. Onder dat luik bevindt zich een afgrond. Wat volgt is een kruising tussen een Maya-mensenoffer, een bonte avond en een balorige vorm van euthanasie: opa wordt met cadeautjes omhangen en in de kelder gekiept. Zelf vindt hij het overigens best zo.

Met dit povere verhaal is meteen het plafond van Meerts vermogen tot levensechtheid bereikt en het is logisch dat hij meteen hierna in een hogere, fantastische versnelling gaat. Een wrede lesbische drugsverslaafde overvalt een shoarmatent en koopt met het buitge-

[p. 180]

maakte geld een Afrikaans weeskindje van een mensenhandelaar. Het jongetje wordt gedrogeerd en moet middels een bloedtransfusie al zijn levensvocht afstaan aan haar minnares. Dat is een zwaar verminkte vrouw die ze middels slangen en apparaten levend houdt in een reusachtige glazen kom. Ze noemt haar minnares/slachtoffer een alien. De suggestie is bovendien dat er van al deze omslachtige gruwelen een seksuele stimulatie uitgaat voor de twee vrouwen.

Meert lijkt met niets anders bezig dan het bij elkaar vegen van zoveel mogelijk aanstootgevende details. Alles wat niet mag, dat moet als je het maar flink aanzet en in elkaar propt wel schokkende, nieuwe en belangwekkende literatuur opleveren. Maar het resultaat van zijn ijver is dat de lezer de schouders ophaalt. Het is nu een keer geen boeiend gegeven, dat mensen, zeker als ze denken een publiek te hebben, in staat zijn tot bizarre en onsmakelijke fantasieën. De fantasieën zijn namelijk al eeuwenlang precies hetzelfde. Ze volgen steevast dezelfde patronen en schenden met ambtenaarlijke precisie alle normen waarop de menselijke beschaving gebaseerd is.

Onder invloed van drugs, slecht eten en verveling martelen in een volgend verhaal een jongen en een meisje elkaar. Met elektriciteit, messen en gasvlammen. Ze voeren elkaar hun rauwe vlees. Ze worden er uiteraard heel geil van. Dit alles leggen ze vast op video. Later, als ze hun oude lichamen in de schuur hebben gezet en zich een nieuw en fris lichaam hebben aangemeten, gaan ze zich verlustigen aan de videoregistratie. En zo gaat de slaapverwekkende wiskunde van het puberale griezelen maar door. Het lijk van Buddy Holly blijkt in gemummificeerde toestand in staat om een soort kankerkiem te verspreiden, die via de tong van een volgeling in de borst van een jonge vrouw terechtkomt. De kiem wordt een monsterlijk kind, dat in een met bloed doordrenkt satanisch ritueel, dwars door de borst van de vrouw heen naar buiten komt. Buddy wilde altijd een kind, een dochtertje, en nu is ze er.

Meert put in Otaku (een verwijzing naar het Japanse fenomeen van geheel door de popcultuur verdwaasd geraakte tieners, die een perverse monomanie ontwikkelen voor videospelletjes, strips en triviaverzamelingen zodat ze met andere mensen niets meer kunnen) vlijtig uit de onderbuik van de popcultuur en de schappen van de supermarkt om zoveel mogelijk van deze tijd te zijn. Ook de sciencefictionachtige elementen in een aantal verhalen en de nadrukkelijke verwijzing naar lustmoorden op kinderen doen vermoeden dat hij de literatuur van ‘Nu en van de toekomst’ denkt te schrijven. Zijn stijl is een poging tot hard boiled sarcasme. Daaruit valt op te maken dat Meert het allemaal als een vorm van humor bedoelt. Een soort schelmenstreek. Maar daarvoor zijn de verwijzingen naar het banale leven van verveelde consumenten te flets. De smerige fantasieën zijn te voorspelbaar om tot een satire te kunnen uitgroeien.

In plaats van met iets nieuws of de toekomst in de literatuur hebben we hier te maken met een geval van nostalgie. Waarnaar? Naar de tijd dat Meert een jaar of twaalf, dertien was en nog zo heerlijk duidelijk was wat hij moest fantaseren en zeggen om ouders en opvoeders op de kast te krijgen. Door de uit strips en B-films geleende fantasieën op te fleuren met details uit het Vlaamse alledaagse denkt hij de literaire wereld te schokken en te imponeren. Zevenentwintig jaar, dat is oud om te denken dat je met deze puberale griezelfantasieën indruk maakt. In een bundel als literaire verhalen gepresenteerd proza wekt het vooral deernis op.