De Gids. Jaargang 162

[p. 618]

Arjan Witte
Groeikern

Ze zegt dat ze gek wordt in dit dorp hier en gooit een been over het andere. Waardoor ze schuin komt te zitten met een dij vooruit.

‘Laten we boodschappen gaan doen,’ stel ik voor.

De voordeur klemt. Ik trek hem extra hard dicht. ‘O, sleutel vergeten,’ zeg ik dan.

Ze zet de tas neer, sluit haar ogen en zucht diep.

‘Wacht maar.’ Ik loop achter de buxus langs en bel aan.

dit huis is beveiligd - argus safety-electronica. In een pauze van een klopboor druk ik opnieuw op de bel. Even weerklinkt de schroefbeweging van de machine in de betonwand: hoog en schurend tot stilstand. Ongeduld in de stappen op de trappen van de eerste verdieping naar de hal. Met een ruk wordt er opengedaan. In het Nederland van 1999 klemt iedere voordeur. Overal vocht.

‘Hé! hai.’ Met zijn blik langs mij heen zegt hij: ‘Hai! Ghè...!’ Dan kijkt hij mij opnieuw aan.

‘Ik heb mijn sleutel laten liggen. Mag ik even door je tuin?’ vraag ik.

Zijn fijnste gezicht: ‘Ik heb de hele tuin afgezet tegen de katten. De doorgang zit nu helemaal vast met staaldraad aan krammetjes. Bij Edith kun je er wel door. Als je niet bang bent voor de distels die ze cultiveert. Ik ga even verder, als je het niet erg vindt.’ De glimlach is niet voor mij bedoeld, maar ik geef hem wel een knipoog terug. Met een ingezakte gelaatsuitdrukking duwt hij ten slotte de deur dicht.

‘Lul toch...’ zegt ze en pakt de boodschappentas weer op. We lopen naar Edith, de buurvrouw.

De voordeur staat open. In het halletje zit een kat zich te wassen. Hij stopt ermee en kijkt met grote ogen om zich heen. In het wilde weg, lijkt het. Edith zit in de huiskamer. Ze heeft een arm om de vrouw

[p. 619]

naast haar op de bank gelegd en geeft deze een knuffel. We wachten tegeover de twee.

‘Heb vertrouwen in jezelf en durf vertrouwen te geven. Hoor je me?’ Dan kijkt ze naar ons op. ‘Ja, sorry hoor...’ mompelt ze.

‘Heb jij nog ergens onze huissleutel liggen? In de vakantieperiode hebben we die gegeven,’ zeg ik.

Edith kijkt om zich heen. Nergens tussen de mystieke beeldjes en de stapeltjes boeken om zich heen ziet ze onze huissleutel liggen. Ze neemt haar arm terug en legt haar beide handen in haar schoot. ‘Er is iets akeligs gebeurd.’

Mijn vrouw zet de boodschappentas neer en gaat op een stoelleuning zitten. Edith wijst op Sonja:

‘Ze vertelt dat Joeri vreselijk te grazen is genomen en toen in de politiecel gegooid.’

Sonja kijkt op. Ze begint hard te praten: ‘Zegeltjes met lsd in zijn nek geplakt gekregen en toen achtergelaten in de stad. En op het laatst had hij alleen nog zijn onderbroek aan. En toch nog bij mensen aangebeld maar die haalden de politie erbij... Zo'n grote knul helemaal in de war aan de deur in zijn onderbroek. Een nacht psychotisch in die krappe cel... Overal blauwe plekken, want kalmeren is er niet bij... En ik sta er dus helemaal alleen voor.’ Ze kijkt naar twee katten die door de keukendeur binnenkomen.

Ik probeer een jongen uit de buurt met zijn grote hoofd te herkennen in de kleine vrouw. Het is de terugwijkende kin die een familieband aantoont. En hun ogen zijn lichtgroen. ‘Hij is nu met de Morris weg,’ zegt ze.

‘Dat is-ie wel vaker. Ik zie 'm wel eens bij de boulevard staan,’ geef ik door.

‘Maar nu is dat anders. lsd maakt het verlopen van de tijd zichtbaar. Soms in flashbacks. Die komen onaangekondigd en dan kan er weet ik wat gebeuren,’ verduidelijkt Edith. ‘... naast dat-ie zo eenzaam is. En verdrietig. Hij dacht vrienden te hebben. Nou, moet je eens kijken...’ Moedeloosheid is een kromme rug.

‘We gaan even boodschappen doen. We zullen onze ogen de kost geven,’ zeg ik. De vrouw die bij mij hoort staat op en tilt de boodschappentas in de lucht. Het gebaar is verwant aan het zwaaien met een zakdoek. Katten volgen de beweging.

‘Wij hebben lekker een jeep...!’ Het kind benadrukt de klemtonen en steekt haar tong uit.

‘Een jeep is niet lekker want een jeep kun je niet eten,’ antwoordt mijn vrouw en steekt ook haar tong uit.

[p. 620]

Een boodschappenkarretje draait in onze richting. Het laatste wat ik in de tas gooi zijn de biodynamische lamsworstjes uit de kennismakingsaanbieding.

‘Sta je weer op te scheppen over de wagen, Rowi?’ zegt de moeder. Ze stopt haar portemonnee in een vak van haar tas en duwt de wagen naar de uitgang. Met een glimlach over de lopende band heen: ‘Ze praat de hele dag door. Kon ik haar maar heel even achter het behang plakken!’

Het kleine meisje grijnst en steekt een middelvinger op.

‘Rowi, laat dat!’ zegt de moeder en zucht.

‘Dat is een gevangenisgebaar,’ zegt mijn echtgenote. Ze stuurt de kar terwijl ik duw. Terwijl we naar buiten lopen vertelt de jonge moeder over de nieuwe wagen met vier-wielaandrijving: ‘De grip is veel beter. Je kleeft aan het wegdek. Als je toch gelanceerd wordt door een kuil of een wegdrempel, vindt-ie direct zijn evenwicht weer. De Nissan-periode is definitief afgesloten. Absoluut.’ Ze knikt beslist en rijdt de boodschappenkar door tot naast haar fietstassen. Rowi klimt alvast achterop. Haar gretige ogen staren naar iets roze in haar handje.

Een dikke sliert kunstmatige bewolking drijft vanuit de vuilverbrandingsoven over de weilanden. Boven het dorp is het niet veel meer dan nevel. Een enkele donkere donsvlok die niets te maken heeft met de hoge wolken verderop, drijft op dezelfde wind mee. Op de boulevard dansen lege chipszakken een rondje. Drie jongens en een meisje zitten op een bankje met blikjes limonade en een joint. We stoppen en laten de wagen staan met de motor draaiende. Eenden gaan pas op het laatste moment opzij voor onze voetstappen. Het trekje van de joint slaan we af. ‘Wie weet waar de Morris Mini is gebleven?’ vraag ik.

‘Hoezo? moet je Joeri hebben? Die zit denk ik weer in het bedrijvenpark. Lekker relay daar, weet je.’ De roodharige jongen neemt een slok cola.

‘Die rust kan-ie wel gebruiken,’ zegt het meisje met de lange haren.

‘Hoe is het met 'm?’ vraagt mijn vrouw, staande in een keltenkruis van krijt op de grindtegels. Ernaast staan de letters W.P. Die betekenen noch White Power noch Wordperfect meer, maar ‘Wiet Power’, zoals lantarenpalen en raamkozijnen van scholen de laatste dagen melden.

‘Hij is helemaal doorgeflipt op lsd, maar hij is er niet anders van geworden,’ zegt de andere jongen.

[p. 621]

‘Het heeft niet geholpen, nee,’ zegt het meisje.

Het geluid van de auto voegt zich bij de zoemtoon die om het dorp heen hangt. Bij het tuincentrum moet de snelheid worden teruggebracht. Voortdurende rijden er wagens af en aan. Achterkleppen staan open en struiken steken eruit. Ook standbeelden van Venus. Na het tuincentrum zie je de vuilverbrandingsoven met de uitstootpijp in heldere kleuren. Het bedrijvenpark ligt ervoor.

‘Wat gaan we nu doen?’ vraagt mijn vrouw.

‘Even het bedrijventerrein systematisch uitkammen. Ik laat het niet toe dat mensen een geatomiseerd bestaan leiden, volkomen teruggeworpen zijn op zichzelf.’

‘Je bent alleen maar zo behulpzaam omdat je het moment wilt uitstellen waarop we in ons huis moeten zien te komen,’ zegt mijn vrouw en kijkt me aan.

‘Ik klim wel via een bovenraam naar binnen,’ verkondig ik.

‘En je nek breken zeker.’ Ze kijkt weer naar buiten. ‘Kijk daar eens,’ zegt ze.

Ik staar naar de meubelhallen, de keukenwerelden en de transportgroepen. De parkeerterreinen zijn grotendeels verlaten. Wel zien we een kleine groene Morris staan.

‘Hij is altijd te groot geweest voor zijn leeftijd. Misschien willen ze hem met alle geweld een kopje kleiner hebben,’ overweeg ik.

‘Kijk, daar dan...’ zegt ze.

Als we dichterbij komen, begint de Morris te rijden. We volgen. ‘Ooit waren dit velden,’ zegt mijn vrouw, ‘We hebben nog hazen aangewezen aan de kinderen in het zitje voor op de fiets. Moet je nagaan, die Joeri was toen jonger dan onze kinderen nu. De tijd vliegt.’

Op de rijksweg gekomen lukt het niet meer om hem bij te houden. Verkeer van andere richtingen voegt zich op de voorrangslus tussen ons en hem in. Van de voorrangslus word je een beetje misselijk. Pas in de woonwijken lukt het om in de buurt te komen. We passeren een versierd huis vanwege een trouwerij en twee houten ooievaars waarbij de naam Allosette in het oog springt. ‘Hier begonnen de weilanden, weet je nog,’ zeg ik.

Ze knikt. ‘Joeri vliegt door de tijd.’

Een verkeersdrempel bonkt onder de auto. ‘Ho,’ zeg ik fatsoenshalve. Joeri raast een steeds oudere wijk door.

In het woonerf ‘de Leeste’ gaat het wat langzamer en kunnen we onderscheiden dat hij alleen in de wagen zit. De grote schaduw van zijn hoofd en zijn schouders vult een aanzienlijk deel van de ruit.

[p. 622]

Omdat er een groep kleuters met stokken en driewielers bij een zandbak vertrekt, moeten we stapvoets gaan rijden. Een wagen die uit de smalle doorgang naar het andere deel van ‘de Leeste’ komt, noodzaakt ons stil te houden. Een 50-plusser.

De Morris Mini staat voor een huis. Door het huiskamerraam zien we Joeri met zijn pet op tegenover zijn moeder staan. Als mensen ouder worden krimpen ze. Hij en zijn moeder groeien, wat de afmetingen betreft, zichtbaar uit elkaar.

Kleuters komen de hoek om. In de groep is een klein jongetje aan het huilen. Een ouder meisje legt haar arm om hem heen. Het jongetje rukt zich los en gaat meters opzij lopen. We wachten tot ze voorbij zijn. Joeri en zijn moeder zijn ondertussen silhouetten. Zijn moeder staat en gebaart. Joeri is te herkennen aan zijn grote bewegingsloze hoofd. Wij rijden.

‘Hierheen,’ zegt ze.

‘Nee, hierheen,’ zeg ik.

‘Dan ga je naar de Rijksweg.’

‘Je komt dan toch voorbij een beeld?’

‘Dat is precies aan de andere kant.’

‘Aan de andere kant is een hele dikke eik.’ Mijn stem klinkt laag.

‘Dat was hier. Die is weg omdat de straat is versmald. Ze hebben toen die hekken hier gezet!’ De toonhoogte van haar stem stijgt.

‘We lijken wel geschift dat we al die moeite doen.’

En een zucht. Ik kan haar niet zien in een van de spiegels, maar ongetwijfeld slaat ze haar ogen ten hemel. Haar toon wordt dan vervolgens heel neutraal. ‘Je kunt je best in een heel laat stadium afreageren over het vergeten van een sleutel, maar dat probleem heb je nog niet opgelost. En problemen los je ook meestal niet op door onredelijk te worden.’

‘Jij laat je eerder opnaaien door een boormachine dan door mij. Vind je het gek dat ik mijn humeur verlies.’ Na het schuurdak met de surfplank erop neem ik de bocht in z'n vrij en zoef door naar de parkeerplaats.

‘Wat?! Ik praat dus even niet meer met jou. Je bent veel te opgejaagd,’ zegt ze.

In de deuropening van de keuken zit een kind met een glas cola.

‘Hebben jullie ruzie?’ vraagt ze verwachtingsvol.

‘Mama was bang dat we het huis niet in konden,’ vertel ik en zet de boodschappentas neer.

Een ander kind komt aangerend. ‘Is er nog aan salami gedacht?’ De jongen houdt dan de pas in en zegt: ‘Hebben jullie ruzie? Nee hè,

[p. 623]

jullie hebben toch geen ruzie?! We willen niet dat jullie gaan scheiden...!’

‘Vergeet toch die schoolverhalen,’ zeg ik en leg de levensmiddelen op het aanrecht. ‘Ruzie hoort erbij. Je ouders zijn te ouderwets voor een scheiding. Wat doen jullie trouwens thuis?’

Mijn dochter doet een stap naar voren. ‘De leerkrachten staken. Helemaal vergeten. Wanneer krijgen wij eigenlijk een nieuwe auto?’

‘Als deze total loss is,’ antwoord ik en zet de anderhalve-literpakken melk op een rijtje en leg een zak met lamsworstjes ernaast.

‘Wat zijn dat geweest?’ vraagt mijn dochter.

‘Lammetjes,’ vertel ik.

‘Ach jee,’ zegt ze.

‘Roy en Rowi hebben nu een jeep.’ De oudste wijst erbij in een bepaalde richting.

‘Hebben wij four wheel drive?’ vraagt mijn dochter.

Haar broer lacht haar uit: ‘Een Volkswagen heeft alleen een motor achterin, dus dat kan niet!’

Mijn vrouw zet een melkpak in de koelkastdeur en merkt op: ‘Ik herinner me nog een werkstuk over milieuverontreiniging met een auto die doodskoppen op de wieldoppen had.’

‘Dat was onder een ander kabinet,’ breng ik in.

‘En we hebben nu een katalysator,’ zegt mijn zoon.

‘Het dorp is veel groter geworden,’ vult mijn dochter aan.

‘En jullie ook. Misschien worden jullie wel groter dan wij,’ zegt mijn vrouw en legt het laatste pak melk in de groentela.

‘Dan mogen we langer opblijven,’ zeggen de kinderen tegelijkertijd. Telepathie lijkt een rol te spelen.

Naast ons begint een schuurmachine. Ik loop naar de kamer en pak mijn sleutels van de piano. Mijn vrouw en ik praten niet meer met elkaar, maar we kijken elkaar nog wel aan.

Rivieren verleggen hun loop. Wegen soms ook. Achter ons huis ligt een nooit gerealiseerde aftakking van de Rijksweg. In plaats van asfalt ligt er een sloot. Waar een zebrapad had moeten liggen, is een brug. De bermen hebben struiken, bomen en hier en daar de giftige berenklauw. Het dorp drijft langs in geluid. De auditieve agglomeratie krijgt alle ruimte in de wind. Zo te horen worden er aan het einde van de dag alvast wat honden uitgelaten. Het geblaf van hun bazen bonst ons over het water tegemoet. De trein met forensen rolt het station binnen en tegelijkertijd scheert de Duitse transnationaal langs naar het westen. Om ons heen zwelt de zoemtoon aan. Terugkerende autoforensen van half zes. Verder weg klinkt gegrom. Een

[p. 624]

fiets en een scooter in de eerste versnelling ratelen over het bruggetje. Een wietgeur drijft naderbij.

Vanachter de struiken achter ons klinken de stemmen van de eigen kinderen. Ze willen eten: ‘Hallo, het is vijf over half zes hoor...!’ klinkt het schril door het groen. Langzaam laten wij onze omstrengeling verslappen. De buurman komt zijn schuur uitgelopen als wij het pad opkomen. Hij begroet ons met: ‘Wat hoor ik? Ben Velswijk hoorde van zijn zwager bij de gemeentepolitie dat er lsd rondgaat bij die jongens. Laat ik nou de moeder van Joeri bij Edith hebben zien zitten!’

‘Doeg,’ groeten wij.

‘Laat ze maar komen!’ zegt hij met nadruk om ons tot een praatje te prikkelen. We gaan naar binnen.

Worstjes sissen. Een merel zit op de rand van het schuurdak en lijkt rond te kijken. Emissiestrepen en een enkel bleek wolkje drijven door de lucht. Hoger nog zijn er vliegtuigen. Een ervan blinkt in het licht van een krimpende dag, waar van het grommen toeneemt op de A12 en alle wegen eraan vast. De merel vliegt weg. Met een bons komt een kat op de vuilcontainer terecht. Vorig jaar lente was dit roofdier twee kinderhanden klein. Het beest richt zich op en steekt zijn staart omhoog.

Edith loopt langs hem heen en steekt haar neus de keuken in. Ze zegt: ‘Oh...?!’ en houdt een huissleutel omhoog.

‘Hou die maar,’ zegt mijn vrouw en haalt de deur van de haak, ‘voor noodgevallen. Leg 'm alleen wel op een vaste plaats.’

Edith laat haar armen slap langs haar lichaam vallen en houdt haar hoofd schuin tegen de deurpost. ‘Hoor ik kritiek?’

‘Nou nee, een advies,’ zegt mijn vrouw en schept de andijviesalade om.

‘Sommige dingen hebben een vast plekje nodig, bedoel je,’ zegt Edith.

‘Sommige dingen wel, anders word je gek,’ beaamt mijn vrouw.

De worstjes in de pan draai ik op tijd om. Lammeren.