De Gids. Jaargang 162

[p. 320]

Jan Donkers
Wat te doen in Bodrum

Lisa zei dat ze deze vakantie nodig hadden om hun relatie te redden. Ze zei het met die urgentie in haar stem die hij herkende, van zeldzame keren tevoren. Het waren momenten waarop hij haar niet graag tegensprak, dus hield hij zijn mond dicht. Dat bleek ze te interpreteren als een vrijbrief om ook het reisdoel te mogen uitzoeken.

De volgende dag meldde ze kortaf dat ze tien dagen naar Turkije zouden gaan. Hij lachte provocerend en hard. Hij had een hekel aan Turkije, aan de klank van de naam van het land, zei hij, aan de belligerente geschiedenis, en vooral dat ze maar niet konden besluiten of ze bij Europa wilden behoren of de horden daarbuiten.

Het zal je geen kwaad doen iets van Turkije te zien, zei ze. Maar daar ging het toch niet om, antwoordde hij, het ging toch om onze relatie. Ik ben niet geïnteresseerd in Turkije, en ik hoef dat ook niet te zijn.

Waarom niet, zei ze.

Daar hoef ik geen verklaring voor te geven, zei hij. Ik ben al geïnteresseerd in Mexico, Guatemala, Italië, Spanje. In New England, de wildparken in Kenia. Dus.

Ze zweeg en pakte een pan van het vuur. Ze kookte lekker, zei hij altijd, maar ze was opgehouden dat als een compliment te beschouwen. Hij vervolgde: Ik ben geïnteresseerd in tennis, rode wijn, romantische Duitse literatuur. Ze zweeg. Florence, vervolgde hij, blues uit de Mississippi Delta. Ze hakte luidruchtig spinazie.

Er wonen bijna een miljoen Turken in Nederland, antwoordde ze terwijl ze het eten op tafel zette. Ze had tussen de keukenhandelingen door haar haar achterovergestoken en wat lipstick opgedaan. Dat ontroerde hem. Hij vroeg haar wat ze ermee bedoelde, met die opmerking over die miljoen Turken.

Dat zou je aan het denken moeten zetten, zei ze.

Dat zet me aan het denken, akkoord, zei hij, maar ik begrijp niet waarom ik daarom naar Budrom moet.

[p. 321]

[p. 322]

Bodrum, zei ze.

Hij voelde haar ergernis groeien. Hij was eraan gaan wennen, aan die momenten, hij wachtte erop, hij genoot ervan zolang ze nog niet in echte woede waren doorgeschoten. Denk je, zei hij, dat er één van die miljoen Turken in Nederland is komen wonen om te proberen mij de wonderen van Bodrun te laten zien? Of dat er zelfs misschien maar een is die het iets kan schelen?

Bodrum, zei Lisa. Met een mmm. Mmmuh. Ze snoot haar neus. Ze stond op, draaide één keer om haar as en inspecteerde een blad van een ficus in de hoek bij het venster van de woonkeuken. Ze bewoog heel natuurlijk, ze was balletdanseres geweest. Daarna schoof ze haar eten van haar bord in de vuilnisemmer. Ze nam een paar pepermuntcapsules om de knoflooksmaak van het voedsel te neutraliseren. Ze kenden elkaar zeven jaar die dag.

Het appartement had hij in de halfslaap de avond voor hun vertrek al minutieus voor zichzelf beschreven: verzorgd en smaakvol ingericht met woon/slaapkamer met twee aparte bedden, kitchenette met twee kookplaten en eethoek. Badkamer met douche. Terras met zitje. Huurkluisje bij de receptie. De dolmus stopt op 100 m. Wát stopt op honderd meter van wát, had hij haar nog gevraagd toen hij in het vliegtuig de folder doorlas, maar ze gaf geen antwoord. Ze las een tijdschrift over vrouwen en gezondheid, een artikel over sterilisatie. Af en toe zette ze streepjes in de kantlijn.

Na aankomst in het appartement kreeg hij een wat opgewonden vrolijkheid over zich die ze niet vertrouwde. Maar de waarheid was dat het hem wel beviel. Voor zijn neus strekte zich een strakke blauwe zee uit. Op hun terras rook het naar frangipani en oleander. Beneden zongen twee geknielde schoonmaaksters met zwarte hoofddoeken zacht een melodieus liedje, zich onbewust van een gehoor, om en om een couplet, tot de een statig, met bijna gewijde nadruk een laatste regel tot stilte liet uitsterven. Hier was niets bedachts aan, niets frivools, dit was een lied van eeuwen, hij wilde dat het doorging.

Hij hoorde haar de deur uitgaan en toen ze even later terugkwam had ze twee flessen Turkse wijn bij zich, büyük, verse gümbet-eitjes en een pot olijven.

En wat zit er in dat bakje, vroeg hij.

Hürriyet met kikkererwten, zei ze, alsof het dagelijkse kost was. Hij maakte een smulgebaar. Het is hier prachtig, zei hij. Het doet me denken aan de vorige keer dat ik in Turkije was. Het moet hier in de buurt zijn geweest.

[p. 323]

Maar je zei dat je nog nooit in Turkije geweest was, zei ze.

Nee, het was ook eigenlijk meer een kwestie van aanleggen. We maakten een zeiltocht vanaf Athene naar Alexandrië. Via Cyprus en de Turkse kust. Dat was voor jouw tijd. Zelfs nog voor Corinne.

Met wie was je dan?

Met Paul, God bless his fucking soul. Die was toen ook net gescheiden. Ga je mee neukzeilen, zei hij op een dag tegen me. Ik zou alles gedaan hebben wat hij voorstelde, zo iemand was hij. Het was best leuk. Van Turkije heb ik toen niet veel gezien. Maar dit herinnert me eraan. De witte huizen. De palmenboulevard, de pittoreske restaurantjes met smakelijke visspeciali...

Neukzeilen? interrumpeerde ze hem. Haar stem was weer schril, ze herinnerde hem aan haar vader, die werkte als waterbouwkundig ingenieur bij een ministerie.

Ja, zo werd dat genoemd door de mensen met wie ik omging. Omdat er altijd veel alleenstaande meisjes inscheepten. We stonden verdekt op de uitkijk in Piraeus voor het vertrek. Als er alleen maar gedrochten bij waren konden we altijd nog terug. Begrijp je?

Hij grinnikte maar zij gaf geen teken van begrip of geamuseerdheid.

Maar er waren alleen al twee prachtige blonde Poolsen die keer, ik heb ze allebei... met allebei de kooi gedeeld. Niemand sliep alleen op die boot. Sommige van die meiden waren absolute wrakken, maar je neukte ze liever dan dat je alleen in kooi ging. Want dan kreeg je commentaar de volgende dag.

Hij genoot van het vertellen van het verhaal, van het spelen met vuur, van het verzwijgen hoe een van de twee Poolsen nog een paar keer in Rotterdam was langsgekomen, daarna, toen hij al met Lisa was; verzwijgen hoe hij het slachtveld had moeten opruimen de volgende ochtenden, de matras doordrenkt met bloed en wijn, peuken, condooms en sieraden in de plant naast het bed, sperma in de gordijnen, hoe hij een vrije ochtend had moeten nemen om nieuwe lakens te kopen omdat ze ze aan flarden had geschopt met haar hoge hakken toen ze klaarkwam, telkens weer. Wat was haar naam toch ook alweer?

Er is iets mis met die grijze cellen van je, mompelde Lisa terwijl ze de tweede fles wijn opendraaide. Weet je hoe lang het geleden is dat je iets liefs tegen me hebt gezegd?

Ik zeg het nu meteen, antwoordde hij lachend: Je bent een schat, een engel, een stijlvolle slet, een keukenprinses, kortom, precies zoals ik het wil. En je zou ook een goeie moeder zijn geweest als je niet...

[p. 324]

Ze sloeg hem hard in het gezicht met de rug van haar vrije hand.

De volgende ochtend bezochten ze de ruïnes van de vesting van Hadrianus. Het was droog heet, het zanderige landschap bood geen soelaas. Onderweg genoot hij alleen van de mooie, wijs uitziende ezels. Ze wees hem in het Engelstalige gidsje met de vinger bij als zich een relevante passage voordeed. Haar nagels waren lang en altijd smetteloos gelakt, zolang hij haar kende. Hun gids heette Servet maar hij had een broer die Gümüs heette. Hij had geen klanten; hij bleef ook in de buurt. Overal waren zwarte vogels en kleine, lawaaierige jongetjes met voetballen en radio's. De zee was minder rustig dan de dag tevoren en in de verte, ergens waar de Griekse eilanden begonnen, was de lucht van een raar soort okergrijs. Hij bekeek de stapels stenen met overdreven aandacht en sloot vriendschap met Mrs. Salter, de helft van het bejaarde Britse paar dat met hetzelfde busje was gekomen. Ze was met drie diplomaten getrouwd geweest, zei ze, je kon ze beschouwen als een opklimmende reeks van onbeduidendheid en alcoholisme. Ze schaterde het uit, ze wilde niet zeggen of de peervormige man in haar gezelschap de laatste in die reeks was.

Gümüs en Servet staan te smoezen, zei Lisa toen ze na de excursie op het terras naast de ruïne een kop koffie dronken. Hij keek en zag de twee besnorde broers. Smoezen, dat was inderdaad het juiste woord. Na een tijdje kwam Gümüs aan hun tafeltje zitten. Hij sprak een beetje Duits, dat had hij geleerd in Rostock waar hij als lasser had gewerkt. Of ze naar de hondengevechten wilden, fluisterde hij, die avond. Naar de wát, zei hij verontwaardigd, bereid de man, als gebaar namens Lisa, meteen een opdonder te geven.

De wát, vroeg Lisa, op een heel andere toon. Gümüs begon het nog zachter fluisterend uit te leggen. Het was ‘niet helemaal toegestaan’ natuurlijk, ze moest haar mond houden, en goedkoop was het ook niet. Ze begon zo zwaar te ademen terwijl de Turk het uitlegde dat hij niet kon nalaten te vragen of ze zich wel goed voelde. Ze knikte niet eens, schudde evenmin haar hoofd.

Gümüs zou haar die avond ophalen. Ze moest vooruit betalen en beloven dat ze de naam van het dorp zou vergeten.

Toen het donker was hoorden ze een busje stoppen voor het hotel. Ze spraken niet toen ze wegging. Hij bleef thuis en las Proust, de vier laatste delen die in vertaling waren verschenen lagen in een stapeltje op de salontafel. Er was geen gerieflijke bank, geen tv. Elke keer als de stoelpoten over de granieten grond verschoven trok er een rilling over zijn rug. Hij kocht vlak voor de bar dichtging een

[p. 325]

fles wijn en bleef in bed lezen en wachten.

Toen ze terugkwam was ze vreemd opgewonden. Ze vertelde over het bloed en het gegrom en de naakte agressie, over de twee arme schepsels in de kring waarvan er één mocht overleven. Haar stem had een kelige klank. Iedereen had geld ingezet, zij ook, ze dacht dat ze had gewonnen maar Gümüs had haar proberen uit te leggen dat dat een misverstand was. Ze had nog nooit het begrip dog eat dog world begrepen vóór deze avond, zei ze. Hij lachte honend.

Sidderend trok ze hem in bed. ‘Neuk me, hard, overal,’ fluisterde ze dwingend en toen hij begon duwde ze zijn billen, zijn schouders, zijn hoofd steeds ruwer naar zich toe. Harder, siste ze tussen haar tanden. Ze had nog steeds een krachtig, slank lichaam met kleine borsten en bijna zwarte tepels. Ze was pas tevreden toen hij zijn zaad langs haar wangen had gespoten. Daarna was ook meteen het vuur weg uit haar lichaam, ze begon zachtjes te huilen, waarna ze schoksgewijs in slaap sukkelde.

Ik ben altijd gewend geweest op handen gedragen te worden, zei ze de volgende ochtend, zo achteloos dat het bijna een opmerking leek over het weer. Alle mannen voor jou lieten me weten dat ze me beminden. Allemaal op hun eigen manier, maar ze lieten het weten.

Er werd ontbijt gebracht op het terras, geurend verse onünü en burek met kiwi en honing. De implicatie van haar woorden was duidelijk: hij deed dat niet en dus zou hun relatie niet verbeteren. Tenzij hij zijn gedrag veranderde. Hij wist niet eens hoe dat moest, waar hij moest beginnen om dat te bewerkstelligen.

Toen hij zich even later stond te scheren werd er op de deur geklopt. Het waren Servet en Gümüs, de laatste met een idiote grijns. Ze wilden weten of madam geïnteresseerd was in nog een speciale avond. Nee, zei hij, de deur op een kier. Extra-special, verhoogde Servet het aanbod. Gümüs knikte heftig bij die laatste woorden. Extra-special, herhaalde hij. En misschien meneer ook wel, haastte hij zich eraan toe te voegen. Lisa vroeg vanaf het terras lijzig wie daar waren. Hij duwde zonder een woord te zeggen de deur in hun gezicht dicht.

's Middags kwam de vertegenwoordigster van de reisorganisatie informeren of alles naar wens was. Ze was lang, ze had sterke tanden en een heel licht loensend oog. Noem me Judith alsjeblieft, zei ze. Terwijl ze onafgebroken praatte streelde ze haar lange geblondeerde haar. Ze zei dat ze vooral niet moesten vergeten naar Gümbet te gaan, en naar het strand van Dikkat waar de vissers kleine devlets roosterden. Als deze zomer voorbij was ging ze haar studie weer op-

[p. 326]

pakken, internationale betrekkingen. Ze wilde later haar eigen reisbureau hebben en dan in Spanje wonen. Ze vroeg of ze haar rode uniformjasje even uit mocht doen. Hij knikte in stille bewondering en vroeg of ze mee bleef eten, straks beneden in het restaurant. Het is niet de gewoonte, zei Judith, maar vooruit, ze vond het zo gezellig...

Ze raadde de schaapsbout uit de oven aan, met salie en üzgum. Ze sprak rap Turks met de obers. Haar oudere broer in Arnhem was met een Turks meisje getrouwd, het was echt een schatje, zo spontaan. Hij knikte enthousiast. Halverwege de maaltijd stond Lisa op van tafel en kwam niet meer terug. O, ik heb vast iets verkeerds gezegd, zei Judith.

Toen hij haar ging zoeken, zat ze op het terras, zwijgend naar de donkere zee te kijken. De maan leek zich een weg naar de waterdiepte te boren. Hij streelde haar haar en daarna haar schouders maar ze reageerde niet. Hij wist dat ze, altijd, terug kon gaan naar de man die ze had verlaten en wiens fortuin ze kon erven, wist ze als ze maar ja zei. Hij droeg truien met leren appliqués en zijn dunnende haar in een staartje. Hij noemde zichzelf ‘onafhankelijk rijk’. Ze haatte hem. Maar hij droeg haar op handen, dat was wel zeker.