De Gids. Jaargang 161

[p. 840]

Otto Egberts Phororhacus longissimus

Met aan zijn voeten het skeletje van de bonte kraai staat voor altijd roerloos de Phororhacus longissimus uit het verre Patagonië. Verderop slijt in een grote eikenhouten lijst een in bruin reliëf gebeeldhouwde zeelelie uit Holzmaden haar fossiele en genummerde bestaan.

Stil ligt daar in een laagje fijne plaatkalk de gruwelijke Pterodactylus gedrukt. Aan de andere kant liggen in een platte bak versteende sponzen en koralen gerangschikt en voor altijd onttrokken aan de plek waar ze eens geweest moeten zijn.

Ik kijk naar al die voorbije dingen, maar het zijn vooral ‘dode’ ogen die hierop gericht zijn. Ze lijken te wachten op het moment waarop al die fossiele resten als bij toverslag voor mij zichtbaar zullen worden. Zien is geopenbaard worden, zoveel schijnt zeker. Al is het maar voor even. Kijken is slechts de wachtkamer van het zien.

Later zit ik op het herentoilet, wil een stukje grijs toiletpapier van de rol losscheuren als mijn ogen ineens gefixeerd blijven op dat achteloos hangende velletje papier. Ik weet dat ik iets gezien moet hebben.

In dit schamele velletje papier zie ik nu een eivormige uitstulping omkranst door een opstaand halvemaansvormig randje. Hier heeft een vorige bezoeker zijn duim en wijsvinger in het groezelige papier gedrukt om het velletje eronder te kunnen afscheuren.

Plotseling lijkt de wereld op één almaar voortdurend Paleoceen waarin alles wat is, slechts bestaat bij de gratie van de omstandigheid dat het overgebleven is. Zowel de schamele en ogenschijnlijk onbenullige afdruk in het stukje toiletpapier als de zeelelie uit Holzmaden. Beide lijken zij onderworpen aan deze universeel lijkende wet, die mij doet denken aan de wet van het behoud van materie; niets van de materie gaat verloren, maar transformeert enkel in een andere gedaante.

Omdat niets verloren gaat moet er natuurlijk ook iets overblij-

[p. 841]

Phororhacus longissimus

ven. En ik denk dat iets overblijft als er wat is waarin het kan verblijven. De Pterodactylus kunnen we nu in zijn skeletvorm zien omdat er kalk was om in terecht te komen. Als er geen veen was, waren er ook geen veenlijken. Wat is een gedachte zonder dat zij tot leven komt in de spraak of in begrip?

Zelfs hier is een soort van verblijf nodig.

Ik besef nu pas dat als die voor mij onzichtbare man dat velletje niet had aangeraakt, er geen uitstulping was geweest die als een bundel lichtsignalen mijn netvlies prikkelde.

Zonder aanraken geen overblijven. De onbevlekte ontvangenis lijkt enkel in het Mariaverhaal werkelijkheidswaarde te hebben. Alleen daar bestaat de genade van het vacuüm. Al is het ook hier maar voor een gedeelte. Om zich verder te ontwikkelen had zelfs het lichaam van Jezus de zachte bedding van Maria nodig.

Wat mij echter vooral fascineert aan het beeld van dat achterblij-

[p. 842]

ven is de gedachte van het aanwezige dat zich teruggetrokken heeft en zich enkel in die toestand aan mij manifesteert. Slechts stille echo's weerklinken zachtjes om mij heen. Ik luister ernaar met mijn ogen.

Als kind keek ik vroeger vaak naar de overkant. Door ons raam zag ik de overburen achter hun raam, maar hun bewegingen leken vertraagd uit een vroegere tijd te komen. Als het licht van de sterren, dat eens geschenen heeft maar ons nu pas bereikt.

De Phororhacus longissimus Ameghino beweegt niet, scheurt niets meer aan flarden, maar staat stil. Zijn ‘daar stilstaan’ doet mij een bestaan vermoeden. Door ernaar te kijken raak ik aan dat bestaan dat ooit geweest is. Maar tegelijkertijd waan ik mij er ver vandaan en besef dat zelfs mijn blik een echo is van wat eens gekeken heeft.