uit uraan door het invangen van neutronen. Actiniden hebben een halveringstijd van tienduizenden jaren en vormen zo'n groot gevaar voor onze gezondheid dat ze gegarandeerd buiten het milieu moeten blijven. Maar hoe kunnen wij dat ooit garanderen? De bunkers van de covra zijn bedoeld voor vijftig jaar bovengrondse opslag, daarna spreekt men van ‘eindberging’, bijvoorbeeld ondergronds in een zoutmijn, maar daarover bestaat geen consensus. Wie kan aantonen dat het materiaal daar voor tienduizenden jaren veilig ligt opgeborgen?
Tijdens een periode van droogte in het voorjaar van 1974 besloot de Yanzhai-commune even buiten Xian een nieuwe waterput te slaan. Daarbij stuitte men op een aantal beelden die bleken te behoren tot een leger van terracotta soldaten. Sindsdien is het gebied, waar nog lang niet alles is opgegraven, een paradijs voor archeologen. Over de eerste vindplaats is een soort hangar geplaatst die een van de meest interessante bezienswaardigheden van China huisvest.
De terracotta soldaten zien er realistisch krijgshaftig uit. Iedere soldaat heeft een eigen gezicht, vierkant met een breed voorhoofd en grote dikke lippen. De meesten hebben een snor, sommigen een sikje of een baard. Hun gezichtsuitdrukking is in 't algemeen nors, de ogen staan op oneindig. Met een lengte van 1,80 meter zijn ze een hoofd groter dan de gemiddelde Chinees. De onderste helft van hun lichaam is massief aardewerk, het bovenste gedeelte is hol. Ze moeten vroeger beschilderd zijn geweest, maar de kleur is vrijwel helemaal verloren gegaan.
Het merendeel van het leger is nu opgegraven, gerestaureerd en staat netjes in gelid. De voorste drie rijen worden gevormd door lichtbewapende boogschutters, zeventig per rij. Daar achter staan achtendertig kolommen zwaarbewapende infanteristen, afgewisseld met groepen paarden en cavalerie. Om de authenticiteit van deze vondst te illustreren is het achterste gedeelte niet blootgelegd. Hier ziet men hoofden, lichaamsdelen en wapens boven het zand uitsteken. Naast deze zesduizend beelden is er een groot aantal bronzen voorwerpen gevonden, zoals zwaarden, dolken, lansen, speren en kruisbogen.
Dit leger van gekloonde soldaten maakt deel uit van het mausoleum dat de eerste keizer van China, Qin Shi Huang, liet bouwen. Gelijk met zijn troonsbestijging, in het jaar 246 voor Christus, werd met de constructie van het mausoleum een begin gemaakt. Er is door zevenhonderdduizend mensen gedurende bijna veertig jaar aan gewerkt. In die tijd telde het land twintig miljoen inwoners, zodat ondanks de gebrekkige communicatie vrijwel iedereen in China van het keizerlijke mausoleum en het terracotta leger geweten moet hebben. Hoe kon dit grootste beeldhouwwerk aller tijden dan ooit zoek raken?
De Chinese keizer dacht zijn vrouwen en andere bezittingen, beschermd door een zesduizend koppen tellend leger, veilig tot in lengte van jaren mee te nemen in zijn graf, het symbool voor de grootsheid van zijn dynastie. Volgens Sima Qian, die honderd jaar na de val van de Qin-dynastie begon met de eerste grote geschiedschrijving van China, brak er echter na de dood van keizer Qin Shi Huang een opstand uit. Het leger van de rebelse generaal Xiang Yu plunderde het mausoleum en in 206 voor Christus werd, gelijk met de hoofdstad van de Qin-dynastie, ook het gebouw dat het terracotta leger huisvestte in brand gestoken, waardoor het dak instortte en de beeldengalerij zwaar werd beschadigd. De Chinese beschaving bleek niet stabiel genoeg voor een illusie die een keizerrijk en de eeuwigheid omspande. De galerij werd vergeten en raakte onder het zand. Pas tweeduizend jaar later werd het leger bij toeval weer ontdekt.
Is onze maatschappij stabieler? Kunnen wij garanderen dat onze ‘monumenten’ wel de tand des tijds doorstaan? Ons radioactief afval wordt terughaalbaar opgeslagen en omgeven
Auteursrechtelijk beschermd