De Gids. Jaargang 160

[p. 61]

Felicitas Hoppe
Picknick der kappers

Ieder jaar in mei komen de kappers. Wij willen met vlaggetjes zwaaien zoals zij doen en net zo trots witte stofjassen dragen. We bewonderen hun lange, soepele handen en loeren begerig naar de grote manden die ze veelbelovend aan hun armen hebben hangen, gevuld met konijntjes en eieren, wijn en gebak.

Het regent nooit als de kappers komen. Ze hoeven niet naar boven te kijken om te weten dat de lucht blauw is en de zon zich op hun gladde koppen spiegelt. Als netten spreiden ze zachte dekens uit, onder de schaduwrijke bomen direct aan de plas in ons stadspark. Ze hebben nooit haast en ze liggen als vakantiestudenten met hun handen verstrengeld achter hun nek en met halfgeloken ogen in het gras. We weten niet wat zich achter hun oogleden afspeelt, ze slaan geen boeken open en laten niets geschrevens achter in de prullenbakken. We liggen op onze buik tussen de struiken te gluren en luisteren naar hun onschuldige ademhaling, totdat er eindelijk eentje overeind komt om het eerste konijntje te slachten.

Tot de bezigheden van de kapper behoren het wassen, het knippen, het ontkrullen, het kammen, het blonderen, het verven, het bijkleuren, het verzorgen, het watergolven, het plat leggen van het haar tegen de wind, het scheren, het manicuren, het pedicuren, het vervaardigen van pruiken en haarstukjes. Dat kan het konijntje opmaken uit de haarloze hand van de kapper en ook wij, sidderende spionnen in het meistruweel, weten dat, maar wanneer de schaar dan glinstert knijpen we onze ogen stijf dicht en drukken de handen tegen onze oren en tegen ons hoofd alsof we nog steeds de truc niet hadden begrepen hoe alles weer aangroeit. Dan lacht de kapper en wuift naar ons en tikt een ei in de pan.

Maar wij hoorden er niet bij. Met kaalkoppen eten brengt geen geluk, zei onze grootmoeder en ze trok de neus op alsof er ongeluk in de lucht hing. Ze knipte ons haar op haar eigen manier hap snap met een botte schaar, want wie wilde er nou mooi zijn bij dit weer. Ze hing zware doeken voor de ramen wanneer de kappers langs-

[p. 62]

trokken en ze spijkerde planken tegen de deur. Maar wij ontsnapten door de kelder en we hoorden haar achter ons schelden toen we de straat uitrenden. We konden niet wachten, we wilden mooi zijn, we wilden op zachte dekens zitten en meetafelen aan een echt laken, aan wit linnen zonder vlekken en restjes, want de kappers zogen met glimmende lippen het vlees van de botjes totdat die blikkerden als gepolijste tanden. Daarna gooiden ze ze met een grote boog over hun schouder in de plas. En zo traden we ademloos bij hen in dienst.

Tegen de avond droegen we trots de volle manden met lege flessen, waardoor we een beetje wankelend liepen toen we voor de laatste keer langs grootmoeders huis gingen, waar de deur dichtgespijkerd was en de ramen afgedekt waren, maar we zagen haar duidelijk achter de doeken staan, haar vuisten ten afscheid gebald.

We leerden het vak grondig en snel. De hele zomer wasten we schorten en die streken we met zware ijzers tot er geen plooitje meer te zien was. Toen de bladeren vielen begonnen we te knippen en te kammen, te verven en te blonderen, net zo lang totdat we voor eens en altijd alle haartjes kwijt waren op onze handen, die zo soepel werden als die van een meester. 's Morgens keken we onze nagels na op sporen van het werk, immers alleen een reine hand kan het succes van onze taak garanderen.

Toen de winter inviel kregen we koude hoofden. We keken tijdens ons werk op en zagen ze in de spiegel glanzen als nieuwe kanonskogels achter de gezichten van de bleke klanten. En toen we het 's avonds onder de dekens niet meer warm kregen, vertelden we elkaar over de eindeloze zomers aan de plas verhalen die te lang waren voor onze nachten, want al in alle vroegte stond de klandizie voor de deur. Ze sloegen met hun vuisten op de dichtgevroren ruiten waar ze gaten in bliezen met hun ongeduldige adem. Vervolgens persten ze zich door de deur naar binnen om elkaar van de stoelen te gaan duwen alsof er niet genoeg plaats was. Het water dampte niet gauw genoeg in de ketels, we zweetten en hadden het tegelijkertijd koud tussen de wasbakken en we gloeiden lok na lok en hanteerden de kammen, borstels en spiegels: kijk maar eens hoe mooi we jullie gemaakt hebben, kerstmis staat immers voor de deur! Hoestend keerden we 's nachts de tegels en brachten met emmers de haren naar de kelder om pruiken te vervaardigen als wintermutsen. Op onbewaakte momenten trokken we ze elkaar over de oren en kwamen niet meer bij van het lachen als we in de spiegel keken, maar warm kregen we het er niet van.

Met nieuwjaar kwam het scheren. Eindelijk konden we het mes

[p. 63]

vasthouden tegen de hals, met de kling van staal, buigzaam tussen twee bladen gespannen, en we zeepten de smerige baarden in. De gezichten van de klanten waren moe. Ze staarden loom in de spiegels en interesseerden zich niet bijster voor wat er met hun baarden gebeurde. Wanneer we klaar waren depten we hun gezicht met fris water en we maakten het gladjes met onze handen. We borstelden de laatste haartjes uit hun nek. Wanneer we de witte doeken van hun borst wegtrokken, zagen ze er al uit om opgebaard te worden. Ze stapten het nieuwe jaar in als net gewassen kinderen die geloven dat er weer een voorjaar in aantocht is. Dat kwam inderdaad en wij pakten onze stofjassen om ze in de kelder te brengen en ze daar te verbranden. We sliepen stiekem naast de kachels en droomden over grote reizen in warmere landen, terwijl we onze baardloze gezichten dicht tegen elkaar gedrukt hielden.

Maar in mei marcheren we de stad binnen, met onze rugzakken vol konijntjes en kippen en van alles en nog wat dat we onderweg te pakken kunnen krijgen. De lucht is blauw en de meisjes zwaaien met kleurige vlaggetjes. We zetten onze tenten op in het stadspark en laten ons door de meisjes de laarzen uittrekken. We gaan in hun armen liggen en trekken hunkerend aan hun vlechten, maar als we ze willen zoenen springen ze opzij weg in de bosjes, om daar op de loer te gaan liggen. Pas als de geur onmiskenbaar opstijgt tussen de bomen houden de meisjes het niet langer uit. Ze springen te voorschijn en laten zich eten geven en ze lachen en vegen ons met hun vlechten het vet van de wangen. We gaan er flink tegenaan en rollen door het gras, alsof we niet snappen dat niets weer aangroeit.

[p. 64]

Wat niet is

Helemaal niet, riep ik, toen een heer die tot dan toe zwijgend in kranten had zitten bladeren, zich onverwacht naar me vooroverboog en me onderzoekend aankeek, wis en waarachtig ben ik niet ongelukkig. We hadden de bergen inmiddels achter ons gelaten en in de verte was de eerste smalle streep van de zee te zien.

Goed dan, zei hij, laten we niet over ons praten maar over de hemel, je moet naar boven kijken als het beneden nauw tussen de benen wordt. Ja, zei ik, het gewelf is een zoete troost. Waar weet u dat van, vroeg hij verbijsterd, heeft u erover gelezen? Nee, zei ik, lezen doe ik zo goed als nooit, ik heb het met mijn eigen ogen gezien en met pijn in de nek toen iemand me een keer dwong de sterren te bewonderen. Maar wat beneden niet is kan boven niet zijn. Weliswaar neem ik zo nu en dan het een of andere boek ter hand, maar zo gauw ik ermee op de sofa ga liggen, val ik in slaap, valt het boek uit mijn hand. Van boven naar beneden. U zou zittend kunnen lezen, wierp hij tegen, op dezelfde sofa of aan een tafel of op een bank in het park. In de buitenlucht, antwoordde ik, lukt totaal niks, de lucht maakt me sloom en amper zit ik op een bank of er komen honden op me af, alsof ik worst in mijn zak heb. Daarop werd hij serieus, pakte mijn hand en zei, ja, zo kun je niets in aanschouw nemen.

Achter het raam kwam de zee in onze richting, je zag witte koppen op de golven. Begint u in godsnaam niet over de zee, zei ik. Wat denkt u wel, riep hij gepikeerd, de zee sta ik absoluut niet uit.

Het was behoorlijk warm in de coupé, maar hij maakte geen aanstalten om het raam open te schuiven. In plaats ervan hield hij nog steeds mijn vochtige hand in die droge van hem. De kranten waren tussen ons in op de vloer gegleden. Achter het raam waren de eerste stukken strand te zien. Gezinnen in kleurige kledij met hoeden op het hoofd, vrouwen met manden en mannen met parasols en opgerolde matjes onder hun oksels, kinderen die met lange rietjes uit blikjes dronken en elkaar met stenen gooiden die ze onderweg op-

[p. 65]

raapten. Maar hoe, vroeg ik, zijn in dit gebied de winters? Inderdaad, zei hij en liet mijn hand plotseling los, van winter is hier geen sprake, men ligt op dezelfde matjes onder dezelfde zon op het strand, alleen groeien de kinderen een tijdlang niet verder. Toen beet hij mismoedig op zijn lippen en deed er het zwijgen toe. Alleen toen de zon begon onder te gaan wilde hij het opeens over de schoonheid gaan hebben. Ik was was hem te vlug af en legde mijn hand op zijn mond en hield die daar totdat de trein stopte.

Op het perron stonden kinderen die onze benen van onderaf met blauwe lampions belichtten. Terstond haakte hij bij me in en trok me zonder koffer en met een wiegende gang mee langs de rand van het perron helemaal tot op de strandpromenade. Achter ons giechelden de kinderen in het donker. Ik begon zelf ook stilletjes te lachen, maar waarschuwend zette hij zijn hand op mijn heup. De banken op de promenade waren leeg. Nergens een hond te bekennen. In de verte zag je tegen de hemel de zwarte streep van de zee.

Nog onder het gaan schoof hij zijn handen over mijn heupen naar mijn hals omhoog. Toen we ons ten slotte op een bank neerlieten, probeerde hij uit alle macht mijn hals naar achter te buigen onder het gewelf van de hemel. Maar op dat moment kon ik al bijna niet meer van het lachen, waardoor hij helemaal niets kon nemen, mijn hals niet, mijn lip niet en niets in aanschouw, omdat beneden niet kan worden wat boven niet is.

Vertaling: Huub Beurskens