De Gids. Jaargang 159

[p. 686]

Frans W. Saris
Bongo

Een jaar nadat onze jongste zoon het huis uit ging is onze goeie oude Bongo vertrokken naar de eeuwige jachtvelden. Hij was zeventien jaar, een mooie grijze kater die samen met de kinderen in ons grote huis is opgegroeid. Hij werd ziek en opeens was hij weg. Nog weken later heb ik in de buurt gezocht. Ik vond het vervelend dat wij hem niet in onze eigen tuin hebben kunnen begraven, nadat hij bij ons zo oud is geworden. Op vakantie in Indonesië hebben wij toch nog afscheid van hem kunnen nemen.

In Jakarta waren Pien en ik langs R&S gegaan, de firma die in Indonesië zonnepanelen op de huizen plaatst. Daar hoorden we dat ze in Sulawesi bezig zijn gezondheidscentra in de jungle te voorzien van zonnecellen. Het leek ons aardig om enkele centra te bezoeken, want dan zie je plaatsen waar nooit toeristen komen. Bij aankomst in Manado stond er al iemand te wachten die ons zou begeleiden naar een paar desa's.

Om kwart voor negen zitten we opgevouwen in een minibusje van ons hotel naar het busstation in het noordwesten van Gorontalo. Daar stappen we over in een bus die drie keer zo groot is, maar vier keer zoveel mensen aan boord heeft. Samen met onze begeleider krijgen wij twee plaatsen aangewezen pal achter de chauffeur. Achter ons zitten complete families: opa, oma, vader, moeder, kinderen, kippen, allemaal op één bankje en de bagage op het dak. De bus rijdt drie uur over de ‘Trans-Sulawesi Highway’ van Gorontalo naar het westen, eerst langs een groot meer en daarna langs de kust met een azuurblauwe zee, witte zandstranden met palmbomen omringd. Buiten dus prachtige vergezichten, binnen in de bus kijken alle gezichten naar ons: Waar kom je vandaan? Hoe oud ben je? Hoeveel kinderen heb je? Hoe oud zijn ze? Wat is je beroep? Hoeveel verdien je? Tot grote verbazing, niet in het minst van haarzelf, begrijpt de hele bus de antwoorden die Pien in het Bahasa geeft. Minzaam vraagt ze mij of ik er wel tegen kan dat ik aanwezig ben bij een conversatie die zij voert en waar ik mij niet mee kan bemoeien, omdat het abracadabra voor me is. Nu weet ik hoe zij zich voelt wanneer ik met fysici praat.

Na drie uur over een bochtige maar goed geasfalteerde bergweg gaan we een hoogvlakte op en het binnenland in. Daar is de weg zo slecht dat wij stapvoets rijden, langs groene rijstvelden waartussen af en toe nog een paar palmbomen staan. De horizon wordt gevormd door een zwarte bergketen. Dan is er een bord: Selamat Datang (Welkom) Desa Bongo. De buschauffeur brengt iedereen thuis en neemt onderwijl op wie er straks mee terug wil rijden. Om één uur worden wij afgezet bij het Puskesmas Bongo, het gezondheidscentrum.

Er is een centrale ruimte met een paar behandelkamers, een apotheek en een kantoor. Dan zijn er drie woningen. Het huis van de dokter heeft vier zonnepanelen op het dak. Jonge artsen moeten de eerste drie jaar na hun afstuderen in de kampong werken en mogen zich pas daarna vrij vestigen. De huizen van de paramedische staf zijn gemakkelijk te herken-

[p. 687]

nen want zij hebben maar twee zonnepanelen op het dak. Op het erf van het gezondheidscentrum staat een grote stellage met nog eens achttien zonnepanelen. Hiermee wordt de centrale ruimte voorzien van stroom, zodat er een grote vrieskist met medicijnen en vooral voorbehoedmiddelen kan staan. Er is dag en nacht verlichting voor medisch onderzoek en een radiozender voor noodgevallen. Over heel Sulawesi zijn tientallen gezondheidscentra in de jungle van dit soort faciliteiten voorzien. R&S heeft hier veel werk aan gehad en heeft er vele tientallen miljoenen guldens ingestoken. Als de Indonesiër niet zo'n slechte betaler was, dan zou R&S met dit werkkapitaal nog veel meer Nederlandse zonnecellen in deze archipel kunnen plaatsen. Onze begeleider leest de wattmeter af, controleert of alles goed functioneert en meldt dit per radio aan het hoofdkantoor. Met de tuinslang spuit ik de zonnepanelen schoon. Samen kruipen wij eronder en schroeven een van de aansluitdozen open, maar dan blijkt dat hij geen idee heeft hoe hij de servicemeter moet aansluiten om de stroom te meten die door het paneel geleverd wordt. Ook is de tl-verlichting buiten onder de dakrand defect en niemand kan erbij, dus klim ik op een stoel en schroef de lamp eruit. De starter blijkt stuk, maar er zijn hier geen reserveonderdelen en ook geen soldeerbout. Onze begeleider gaat kennelijk net zo lief nog eens drie uur in de bus zitten. Omdat ik zo aandring wordt met een spijker boven een kaarsvlam nog even geprobeerd om toch te solderen, maar dan staat de buschauffeur al weer voor onze neus om ons op te halen.

Wij maken nog snel een paar foto's en drinken koffie terwijl de hele groep om ons heen staat en grapjes maakt. Bongo is gezellig. Pien zegt: ‘Ik had verwacht dat er een grijze kater zou rondlopen, maar die heb ik niet gezien.’ Als wij het dorpje uitrijden, zitten wij naast de chauffeur op de voorbank. Ik schiet een foto van het bordje: Sampai Bertemu Lagi (Tot ziens) Bongo. De chauffeur lacht, hij weet niet waarom wij in dat bordje geïnteresseerd zijn. Dan vraag ik aan Pien: ‘Weet jij nog hoe Bongo aan zijn naam kwam?’ Zij antwoordt: ‘De kinderen hebben hem zo genoemd, maar ik heb geen idee meer waarom hij eigenlijk Bongo heette.’

Op de terugreis knalt er een steen tegen de voorruit die pal voor onze ogen versplintert. Gelukkig blijft de ruit hangen en valt niet in duizend stukjes op onze schoot. De chauffeur zegt lachend: ‘Perfect Mirror’ en rijdt rustig door hoewel hij, verblind door duizend reflecties van de zon, nauwelijks de weg kan zien. Omdat wij toch niet naar buiten kunnen kijken, teken ik op een papiertje het stroomcircuit van het zonnepaneel en leg onze begeleider uit hoe hij de meter moet aansluiten. De hele bus luistert mee, maar ik vraag mij af of het geen abracadabra voor ze is. Verontschuldigend kijk ik naar Pien maar die lacht weer minzaam. Om vijf uur komen we het busstation van Gorontalo binnen terwijl iedereen naar onze voorruit wijst. Bij het uitstappen worden we omringd door mensen die allemaal vragen waar wij naar toegaan. Zij kunnen zich niet voorstellen dat we ons doel bereikt hebben, nu wij naar Bongo zijn geweest.