De Gids. Jaargang 159

[p. 451]

Thomas Rosenboom
Verbeterde mensen

Het amateurcircus had première. Een verpleegster kwam op met een als olifant verklede hond. De hond was te sterk en trok haar mee terug in de coulissen. Iedereen lachte. Daarna was het pauze.

Buiten, in het donker tussen de vrachtwagens, nam ik een aspirine. Plotseling stond er een enorme, witte hond voor mij. Ik schrok, en zag toen pas de jongen achter de hond.

‘Wat een sterke hond heb jij,’ zei ik, vriendelijk van opluchting.

De blonde knaap antwoordde met hoge, toch bittere kinderstem: ‘Vanmiddag bij de generale deed Joop het nog goed.’

Ik begreep dat Joop de olifant was van daarnet, en zó vol zat de jongen nog van diens mislukte optreden dat hij mijn opmerking daar onmiddellijk op betrok. Zijn eigen teleurstelling ten spijt verdedigde hij Joop dapper tegen de gewaande toespeling in: ‘Hij is het nog niet gewend... dat publiek, al die mensen! Joop is heel verlegen.’

Met de aspirinestrip nog in mijn linkerhand schraapte ik mijn keel. ‘Nu ja, verlegen is beter dan brutaal,’ zei ik vergoeilijkend. ‘Je hebt ook van die brutale honden - die kan het allemaal niks schelen.’

De jongen knikte, en om hem nog verder op zijn gemak te stellen liet ik hem van allerlei vertellen: zijn ouders waren er ook; zijn moeder had de slurf van Joop zelf gemaakt; samen sliepen zij in een van de caravans op het terrein. Intussen schudde de hond een tak voor mij heen en weer om te spelen.

Terwijl de kinderstem maar verder sprak omsloot het donker ons als een koepel: ik zag slechts nog de jongen en de hond, beiden blond als bier; steeds lichter bevond ik mij, wij waren zó ernstig samen, echte mannen, het ventje ook: als een kerel stond hij met zijn laarsjes naar buiten gedraaid in de modder. Toen alles was verteld hurkte ik neer om de tak te pakken. Het was alsof ik in het tweetal indaalde en zo de jongen nóg nader kwam. Wild trok Joop aan het andere uiteinde.

[p. 452]

‘Zo'n grote, sterke hond, en toch zo verlegen,’ zei ik vertederd.

‘Hij was voor de voorstelling al zenuwachtig,’ viel de jongen bij.

‘Zenuwachtiger dan anders?’ informeerde ik nauwkeurig.

‘O, véél!’ klonk het stellig.

‘Plankenkoorts,’ sprak ik op de toon van een arts die genoeg weet. Ik moest de tak loslaten en stond hijgend op. Onmiddellijk kwam Joop met de tak nog in de bek recht tegen mij opstaan. Hij was groter dan ik. ‘De meeste artiesten hebben plankenkoorts,’ vervolgde ik, ‘maar om een olifant te spelen, dat is ook helemaal niet zo gemakkelijk, voor een hond.’

‘Joop kan het anders heel goed,’ bezwoer de jongen mij trots. ‘Vanmiddag bij de generale zwaaide hij zijn slurf nog heen en weer!’

‘Ach, net als een echte olifant!’ riep ik verrast uit, en tegen de hond, terwijl ik die met lange arm van mij afduwde: ‘Echte olifanten zwaaien ook met hun slurf, hé Joop? In Afrika!’

Heel even verheugde ik mij dat de jongen om mij lachte, maar toen zag ik dat hij veeleer vóór mij lachte, zonder mij aan te zien, met een glimlach wegkijkend in het donker - hij lachte als een volwassene, ouwelijk, uit pure beleefdheid... ik stond voor gek...

De koepel scheurde open, van schaamte kneep ik in de aspirinestrip maar reeds hervond ik mij, reeds spiedde ik met snelle blik in het rond. In sommige caravans brandde licht, maar niemand bewoog achter de ramen, iedereen was in de grote tent. Kwispelend lag Joop in de tak te bijten.

‘Joop is vrolijk,’ hernam ik, met een hoofdbeweging omlaag naar de hond, ‘- voor iemand die net voor publiek is afgegaan is hij erg vrolijk, maar de verpleegster zit nu te huilen omdat zij haar nummer niet kon doen... iedereen lachte haar uit toen Joop haar in de gordijnen trok! Jij denkt dat hij verlegen is, maar hij lijkt veel meer op zo'n brutale hond die het allemaal niks kan schelen... Wat voor medicijn geef je hem eigenlijk?’

De jongen lachte niet meer. ‘Medicijn?’ vroeg hij.

‘Ja, medicijn!’ articuleerde ik scherp. ‘Hij moet toch beter worden?’

Het onbekommerde avondpratertje van daarnet had weinig kapsones meer over. Bijna huilend nu zei hij dat Joop niet ziek was.

‘Niet ziek?’ herhaalde ik hogelijk verbaasd. ‘Maar als Joop niet ziek is, waarom komt hij dan met een verpleegster het toneel op? Hij heeft toch plankenkoorts? Wie koorts heeft moet medicijn hebben. Medicijnen zijn gezond! Kijk eens hier, zelf gebruik ik aspirine...’

Ik drukte haastig een pil uit de strip en slikte die door; daarna drukte ik nog twee pillen los waarvan ik er één op de onwillekeurig

[p. 453]

uitgestoken hand van de jongen legde.

‘Die is voor Joop, die verkruimel je morgen door zijn eten,’ zei ik, terwijl ik de laatste pil tussen duim en wijsvinger voor de ogen van de jongen hield. ‘En deze is voor jou... die moet je nu gelijk doorslikken, net als ik deed... daar word je beter van, een betere jongen... Vooruit, steek je tong eens uit, laat me je tong eens zien...’

Ik boog mij voorover, tot opeens Joop overeind kwam, diep grommend, met trillende lip. Toen ik de jongen weer in het oog nam ontstelde ik nog meer: stralend keek hij opzij, alsof ik er helemaal niet was. Werktuiglijk zijn blik volgend zag ik tussen twee vrachtwagens een man komen aanlopen, een zwarte silhouet in een schijf licht. Op dat moment riep de jongen zijn vader aan: ‘Hier pa, hier!’

De man versnelde zijn pas en zwaaide; hardop lachend zwaaide ik terug, de andere kant uitlopend al, eerst nog achterwaarts, toen zo hard ik kon vooruit. Later, thuis, werd ik een kleermaker; mijn knecht had zijn duim tussen de deur gekregen en de druk van het vrijgekomen, losse bloed uit de gesprongen aderen veroorzaakte een ondraaglijke pijn onder de nagel.

‘Kom, kniel maar neer,’ glimlachte ik, ‘en geef me je hand...’ - reeds wist ik wat te doen, reeds verhitte ik een naald boven een kaarsvlam, zó gloeiend heet dat het hoorn onmiddellijk smolt bij de eerste aanraking: moeiteloos stak ik de punt door de vurige nagel en zie, tegelijk met het terugtrekken van de naald welde er al een grote, rode druppel door de druk omhoog. Mijn lijkbleke knecht, bang voor nóg meer pijn, voelde in plaats daarvan zijn pijn juist afnemen met het nu vrijuit stromende bloed en het minder worden van de druk. Sprakeloos keek hij naar zijn kletsnatte duim, toen keek hij naar mij, al niet meer verbaasd maar blij nu, lachend, terwijl hij, nog aldoor voor mij neergeknield, zijn dikke, stijve tong dwaas naar buiten stak.

‘Kun je niet meer spreken?’ vroeg ik zacht. ‘Staat je tong te stijf, vol met bloed?’

Ik liet de wonde hand los en nam toen de tong - een schielijke prik: zó snel trok hij zijn tong terug dat de naald er nog in stond; zijn hele gezicht, nu eens met dichtgeperste lippen, dan weer met wijdopen mond waaruit het overtollige, verstijvende bloed naar buiten gulpte, begon te malen en te kauwen, ál gretiger, met de hongerigheid van iemand die nooit waarlijk heeft kunnen spreken maar nu dan, voor het eerst, de smaak proeft van het woord, en het genot van zijn eindelijk bevrijde tong: ja, vanuit het diepst zijner ziel begon hij klanken uit te stoten, vol geestverrukking en het verstaanbare al verre voorbij.

[p. 454]

Teruglachend keek ik naar zijn steeds stralender gezicht, waarin soms, als zijn mond zich weer even opende, heel helder de in het vlees rondwentelende naald te zien kwam, en ook ik brak nu in talen uit, zacht en blij, duizendmaal blijer nog dan de ander: ik had een mens geopend, nieuwe openingen in hem gemaakt, en alle pijn en verstijving vloeiden daar nu uit weg.